فادیا جومعە

 

بەیروت-سەرکەوتنی سێ ژن لە هەڵبژاردنی شارەوانی و پێشەنگی شارەوانی لە شارۆچکەی زراریە لە باشووری لوبنان و چوارەم ژن لە کورسی پێشەنگی شارەوانی، ڕووداوێکی سەرنجڕاکێش بوو لە دیمەنی سیاسی ناوخۆییدا. لە نێوان پشتگیریکردن و دەنگدان، کاندیدە ژنەکان بوونی خۆیان لە کۆمەڵگەیەکدا دووپاتکردەوە کە دەنگی پیاوان لە مێژە زاڵن بەسەر پۆستەکانی بڕیاردان. ئەم دەستکەوتە ناتوانرێت لە گەشەسەندنی تەڤگەری ژنان لە سەرانسەری لوبنان جیا بکرێتەوە، کە ژنان بە ئیرادەیەکی ڕوونەوە بۆ شکاندنی چەشنە کۆنەپەرستانەکان و بەدیهێنانی گۆڕانکاری دەچنە ناو گۆڕەپانی هەڵبژاردنەکانەوە.

 

لەم چوارچێوەیەدا پێداچوونەوە بە ئەزموونەکانی ئەو سێ ژنە دەکەین وەک چۆن گێڕانەوەیان کردووە، هەروەها پاشخانی سەرکەوتنەکەیان و پەیامە قووڵەکانیش دەکۆڵینەوە. سەرەتا لە زراریە وەک مۆدێل و نموونە، دەنگی چوار ژن بەرزبوونەوە بۆ ئەوەی ڕایبگەیەنن کە ژنان ڕۆڵیان هەیە لە حوکمڕانی ناوخۆییدا، وەک چۆن لە هەموو لایەنەکانی ژیاندا ڕۆڵیان هەیە. سەرکەوتنیان لە هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییە تەنیا سەرکەوتنێکی هەڵبژاردن نەبوو، ڕووداوێک بوو کە دەستی خستە سەر قووڵی گۆڕانکارییەکانی هۆشیاری کۆمەڵایەتی سەبارەت بە بەشداریکردنی ژنان لە کاروباری گشتیدا، دوور لە ڕازاندنەوە. ئەزموونی ئەوان ئامادەبوو بۆ گێڕانەوەی چیرۆکی خەبات و ئیرادە و خەمێکی هاوبەش کە تەنیا لە ڕەگەزدا سنووردار نییە، بەڵکو تەواوکەری ڕەگەزەکەیە.

 

ژنێکی سەرکەوتوو بە ناچاری لەلایەن هاوڵاتیانەوە هەڵدەبژێردرێت

بەتول محیەدین، مامۆستای زمانی عەرەبی، وتی: من لە خوێندن نەوەستام، دوو بڕوانامەم (ماستەر ١و ماستەر ٢) بەدەستهێناوە، ناونیشانی دەرچوونم "وێنەی ژن لە شیعری سەید ئاقڵدا"یە، چونکە ژنان بۆ من مانای زۆریان هەیە، هەمیشە لە تەنیشتیان بووم. ئەمڕۆ، خەریکی تەواوکردنی دیزەرتەیشنی دکتۆرام. لە پلاتفۆرمی ئێوە (هەواڵی  ئاژانسی ژنان)، داوا لە هەموو ژنان دەکەم ڕووبەڕووی هەموو ئەو شتانە ببنەوە کە لە کۆمەڵگەدا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، ئێمە دیدگایەکی کۆنەپەرستانەمان هەیە، هەروەها کەسانێک هەن کە لایەنگری پیاوانن بەسەر ژناندا، بەهای یەکسانی نێوانیان نادەن، داوایان لێدەکەم لە بەرامبەر سەختییەکاندا بەهێز بوەستن و بە زانست و کولتوور و چالاکییەکانیان خۆیان بسەلمێنن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، من ئاڵەنگاری هەموو ئاڵەنگارییەکانم کردووە، کاری زۆرم کردووە و کۆڵنەدەر بووم بۆ یارمەتیدانی ژنان و کۆمەڵگە. دژی هەموو شتێک وەستاوم کە ڕەنگە ڕێگری لە ژنان لە کارەکانیان بکات، جا پەیوەندی بە دامەزراندن، کاری کۆمەڵایەتی، پەروەردە، یان هەر چالاکیەکی دیکەوە هەبێت. بۆیە دەبێت ژنان بەهێز بن و دووپات لە بوونی خۆیان بکەن.

 

سەبارەت بەسەرکەوتنەکەی لە هەڵبژاردنی شارەوانی و پێشەنگایەتی شارەوانی، بەتول محیەدین ڕوونیکردەوە، لە لیستی 'گەشەپێدان و دڵسۆزیدا' بەهۆی پاڵپشتی و خۆشەویستی هاوڵاتیان بۆ من سەرکەوتوو بووم، ئەگەر لە کۆمەڵگەکەمدا سەرکەوتوو نەبوومایە، کاندید نەدەبووم، من خۆم کاندید نەکردووە. ئەمەش ئەوە دووپات دەکاتەوە کە هەر ژنێک کار دەکات، خۆی لە کۆمەڵگەدا دەسەلمێنێت لە ڕێگەی کارەکەی و چالاکییەکانی لە کارەکەیدا، مامەڵەکردنی لەگەڵ هاوڵاتیان و خۆشەویستی ئەوان بۆی بە دڵنیاییەوە سەرکەوتوو دەبێت، لەلایەن هاوڵاتیانەوە هەڵدەبژێردرێت.

دەنگدەران زۆرینەیان ژنن

زینات ئەسعەد کە خاوەنی دوو بڕوانامەی ماستەرە و بۆ ماوەی ١٠ ساڵ لە شاری زراریە لە ناوەندێکی کۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیری کاری کردووە، ڕایگەیاندووە کە بەشداری چەندین چالاکیی ڕۆشنبیری و کۆمەڵایەتی بووە، لەوانەش بەهێزکردنی ژنان. چەندین خولی بۆ ژنان ئەنجامداوە، ئەمەش وایکردووە لە ماڵەوە کاربکەن و خێزانەکانیان بژیێنن وتی: ژن تەنها نیوەی کۆمەڵگە نییە، هەر ئەو بوونەیە کە کۆمەڵگە لەسەری بونیاد نراوە و نابێت پەراوێز بخرێت. سەبارەت بە منیش لەگەڵ پشکی لە ٣٠% نیم. نابێت شتێکی لەو جۆرە هەبێت. هیوادارم هاوڵاتیان و بەتایبەتی ژنان ئەو بوێرییەیان هەبێت کە خۆیان بخەنە پێشەوە، بەشێوەیەکی کاریگەرتر بەشداری کۆمەڵگە بکەن. ژنان بناغەی بنەماڵەن، هەروەها ئەوانەن کە ئەو پیاوانە پەروەردە دەکەن کە خۆیان بۆ هەڵبژاردنەکان کاندید دەکەن. بۆیە، ئەوە بۆ ئەوان قورس نییە خۆیان بناسێنن و لەگەڵ پیاوان بەشداری بکەن لە بنیاتنانی کۆمەڵگەکەیان.

 

سەبارەت بە سەرکەوتنەکەی لە هەڵبژاردنەکانی ڕابردوودا، ڕوونیکردەوە، ئێمە وەک کاندیدی سەربەخۆ بەشداریمان لەم هەڵبژاردنەدا کرد، لە لیستەکەدا دوو ژن هەبوون کە من پەیوەندیم پێوەکرد، لە کاتێکدا تەنها یەک ژن لە لیستی بەرامبەردا بوو، لیستەکەمان نۆ ئەندامی تێدابوو، لیستەکەی تریش شەش ئەندامی هەبوو. ژنێک لە لیستی بەرامبەریشدا سەرکەوتنی بەدەستهێنا، جگە لەوەی ئێمە موختارێکمان بەدەستهێنا، بۆیە ئێستا چوار ژنمان هەیە کە نوێنەرایەتی ئەنجومەنی شارەوانی و موختار دەکەن لە زراریە.

 

زینات ئەسعەد پەیامێکی ئاراستەی ژنان کرد کە متمانەیان بەخۆیان هەبێت. ئەوەی سەرنجی منی لەم هەڵبژاردنانەدا ڕاکێشا ئەوە بوو کە زۆرجار ژنێک بەرامبەر ژنێکی تر بوو، بەو پێیەی ژنان زیاتر لە دانیشتوواندا باون و زۆرینەی دەنگدەران ژنن، ئەمجارەیان ئەوە ژنان بوون کە حەزیان دەکرد ژن لە کاری شارەوانی و موختاردا هەبێت.

"غەززە پێوەرێکی مرۆیی ئێمەیە"

مریەم مەروە، ئەندازیاری کشتوکاڵی تایبەتمەند لە بواری جینات، وتی: لە سەردەمێکدا ڕووم کردە بواری پاراستنی ڕووەک، جگە لە سووریا، کە تیشکیان لەسەر باشترکردنی جۆ و پەتاتە درێژخایەنەکان بوو، سووریا بە بەرهەمهێنانی پەتاتە ناسراوە، هەروەها هەوڵی باشترکردنی کوالێتییەکەی دەدا. بۆ من قورس بوو وڵاتەکەم بەجێبهێڵم، من بە قووڵی وابەستەی شارۆچکەکەم بووم. لێرەوە دەتوانم بڵێم هەست بە بەرپرسیارێتی دەکەم بەرامبەر بە هەرێمەکەم، چالاکییەکانم لەگەڵ "یانەی شەبیبە زراری" دەستپێکرد، کە لەو کاتەدا ڕۆڵی تەواوکەری شارەوانیمان بینی. لە ساڵی ٢٠١٦دا وەک لیستی خێزان و سەربەخۆکان خۆمان کاندیدمان کرد، بەڵام سەرکەوتوو نەبووین، دواتر جارێکی دیکە لە دوایین هەڵبژاردنەکاندا کاندید بووینەوە، لە کۆی پانزە کورسی نۆ کورسیمان بەدەستهێنا، لەنێویاندا ژنێکی دووەم لە لیستەکەماندا، جگە لە بوونی ژنێکی دیکە لە لیستەکەدا کە ڕکابەری موختارە دەکات.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، سەبارەت بە زراریە، هەندێک لە تۆڕی کۆمەڵایەتی پێشنیاریان کردووە ئەوەی ڕوویداوە پێشینەیەک بووە، بەڵام ئەمە نادروستە، مێژوو شاهیدی ئەوە دەدات کە زراریە میوانداری یەکەم مامۆستای ژنی کرد لە ناوچەی باشوور، حەیات حیجازی کچی شاعیری گەورە ئەحمەد حیجازی کە بە "ئیبن باديە" ناسراوە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی داگیرکارییەکە، یەکێک بوو لە یەکەم شەهیدە ژنەکان هەموو ئەو کچانەی کە لە یانەکەدا کاریان دەکرد مامۆستا و ئەندازیار و پزیشک بوون. زراریە وەک پێشەنگ و کەسایەتییەکی دیاری مێژووی جەبەل عامل دەمێنێتەوە.

 

سەبارەت بە پلانی کارکردنی شارەوانی، مریەم مەروە هیوای خۆی دەربڕی کە لە چوارچێوەی بەرنامەیەکی دیاریکراودا بابەتی گرنگ بخرێتەڕوو و جێبەجێکردنی بەپێی پێسەنگیەکان دەست پێبکات. ئەو بە تایبەتی ئاماژەی بە قەیرانی پاشماوە کرد کە کاریگەری لەسەر هەموو لوبنان هەیە، نەک تەنها کشتوکاڵ، دوابەدوای ئەمەش، ڕەچاوی باشترکردنی ژینگەی شارۆچکەکە و بەرزکردنەوەی خولی کشتوکاڵی و دامەزراندنی هاوبەشییەک دەکرا، کە ڕێگە بدات بەرهەمەکان ڕاستەوخۆ لە کێڵگەکانەوە بەبێ نێوەندگیری بگاتە دەستی بەکارهێنەران.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ژنان پایەیەکی بنەڕەتی کۆمەڵگەن و دەبێت بچنە مەیدانەکە و خۆیان بۆ پۆستەکان کاندید بکەن، لەسەر کاروبار و نیگەرانییەکانی شارۆچکەکە قسە بکەن و کاربکەن بۆ پێشخستنی و پەرەپێدانی. ئێمە لە لێواری گڕکانێکداین بەهۆی نزیکیمان لە داگیرکاری، بەتایبەتی لە ناوچەکانی باشوورمان، دەبێت هەمیشە ئاگاداری ڕۆڵی خۆمان بین، ڕۆڵی پێشەنگ ببینین لە پەروەردە و کاروباری گشتیدا. دەبێت ڕۆڵێک هەبێت بۆ ژنان، کە کاربکەن، فێربن و بەشداری کاری مەیدانی بکەن.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا، مریەم مەروە وتی: ئەمڕۆ پێوەرە مرۆییەکەمان غەززەیە، دەبینین منداڵانی غەززە لەبەردەم چاوماندا دەسووتێن و بۆردوومان دەکرێن، ئێمەش هیچ ناکەین، ئەمە زۆر قورسە. ئەوە ڕوون بووەتەوە کە ڕۆژئاوا هیچ پەیوەندییەکی بە ئازادی، مرۆڤایەتی، هیچ شتێکی دیکەوە نییە، ئەوەی دوای شەڕی غەززە و ئەو هێرشە وێرانکەرانەی کە لە دژی ئێمە کران، ڕوون بووەوە ئەوەیە کە ڕۆژئاوا تەنیا دروشم دروست دەکات و هیچی تر نییە.

 

ژنان لە بوارەکانی کۆمەڵایەتی و گەشەپێدان و کاری ژناندا بوونیان لە گەشەکردندایە، ئەمەش کەشوهەوایەکی لەباری بۆ ژنان دروستکردووە بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی شارەوانی و پێشەنگایەتی شارەوانی. هەروەها ژنان زیاتر لە هەڵبژاردنەکانی پێشووی لوبنان کورسییان بەدەستهێناوە. ئەمە نیشاندەرێکی ئەرێنییە کە بە دڵنیاییەوە دەگۆڕێت بۆ ڕەنگدانەوەی ژیانی ڕاستەقینەی ڕۆڵی ژنان لە کایەی گشتیدا.