ژنانی ئێران ٩.٦٪ گیرۆدەی ماددە هۆشبەرەکانن
لە ٪٥٠ی ژنانی زیندانی ئێران لەسەر کەیسی ماددەی هۆشبەر گیراون و تا ئێستا هیچ ناوەندێک بۆ چارەسەری ژنانی ئالوودەبوو لەو وڵاتەدا نییە.
ناوەندی هەواڵ
لە وڵاتی ئێران ماددە هۆشبەرەکان بۆتە هۆکاری قەیرانی کۆمەڵایەتی و لە ٩.٦٪ ی ژنان گیرۆدەی ماددە هۆشبەرەکانن و تا ئێستا هیچ ناوەندێک بۆ چارەسەری ژنانی ئالوودە نەکراوەتەوە و ژنان بەرەوە خۆکوژی دەبرێن.
رێژه‌يه‌کى دروست بۆ دیاریکردنی گیرۆدەبوونی ژنان بە ماددە هۆشبەرەکان لە ئێران دیاری ناکرێت، بەڵام وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى ئێران ده‌ڵێت له به‌رامبه‌ر هه‌ر هه‌شت پياوی گیرۆدە به ماده هۆشبه‌ره‌کان، يه‌ک ژن گیرۆدەیە. رێژه‌ى ژنانى ئالوودە به مادده هۆشبه‌ره‌کان ٩.٦ و له ٪٥٠ی به‌ندينخانه‌کانى ژنان له ئيران، ژنانى توشبون به ماده‌ى هۆشبه‌ر.
ژنان لەبەر ئەوەی لە کۆمەڵگای ئێران دا ڕووبەروی توندوتیژی دەبنەوە، پەنا دەبەنە بەر بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان، بەڵام کۆمه‌ڵگاى ئێران ئالوودەبوون به ماده هۆشبه‌ره‌کان ته‌نها بابه‌تێکى پياوانه ده‌زانێت و ته‌نانه‌ت جگەرە کێشانی ژنان بە نائاسایی لە قەڵەم دەدەن.
په‌رويز ئه‌فشار جێگری بەڕێوەبەری ڕێگری لە ماددە هۆشبەرەکان ڕایدەگەیەنێت: لە وڵاتی ئێران ساڵى ٢٠١١ ڕێژەی توشبووانى ماده هۆشبه‌ره‌کان، ١،٣٢٥،٠٠٠ که‌سه." له ساڵى ٢٠١٧ ئه‌و رێژه‌يه گەشتە ٢،٨٠٨،٠٠٠ کەس، تلیاک و شيره بە رێژه‌ى ٦٦.٨٪ بەکاردەهێنرێت، ئەمەش بەرزترین ئاستی بەکار‌هێنانە، لە دوای تلیاکیش حه‌شيش به رێژه‌ى ١١.٩٪، هێرۆين به رێژه‌ى ١٠.٦٪ و شيشه به رێژه‌ی ٨.١٪ له‌لایەن توشبووانەوە به‌کاردێت.
ژنانی گەنج بە ڕێژەیەکی زۆر شیشە، تلیاک و کهول بەکاردەهێنن، ژنانیش حەشیش، ئەمەش لە کاتێکدایە کە هەرزەکاران زۆرترین ڕێژەی بەکارهێنەرن لەو وڵاتە.
کۆمەڵناسەکانی ئێران هۆکاری زۆری بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر دەگێڕنەوە بۆ تەمەنی باڵقبوون، نەبوونی توانای کار کردن، نەبوونی ئاسایش، نەبوونی دەسەڵاتی دادپەروەر، هەستکردن بە ترس لە ماڵ و شوێنە گشتییەکان، شکستهێنان لە کارکردن، تێکچوونی شیراژەی خێزان و نا دادپەروەری لە دابەشکردنی مووچەی ژنان و پیاوان.
ژنانى توشبوو بەروارد بە کەسانی تری کۆمەڵگا زیاتر تووشی نەخۆشی دەروونی، خەمۆکی و قەلەقی دەبن، بۆیە ڕێژەی خۆکوشتن لە ناو ژناندا زیاترە، ژنانی گیرۆدەی ماددە هۆشبەرەکان بەڕێژەیەکی زیاتر لەلایەن بنەماڵەکانیانەوە ڕەت دەکرێنەوە.
ئالوودەبوونی ژنان بە بەراورد بە پیاوان زیاترە، لەبەر ئەوەی ژنان تەنها لە دوو ساڵدا ئالوودە دەبن، بەڵام لە پیاواندا ئەم قۆناغە نزیکەی هەشت ساڵ دەخایەنێت، له وڵاتى ئێرانیش شوێنى تايبه‌تی ژنان بۆ واز پێلێهێنان لە مادده هۆشبه‌ره‌کان نييه، و بەکارهێنانى ده‌رزى بەکارهاتوو و هه‌بوونى پەیوەندی سێکسى ناتەندروست، ده‌بێته هۆى نه‌خۆشى ئايدز و هپاتيت بەگشتی و بە تایبەتی بۆ تووشبوانى ماده هۆشبه‌ره‌کان.
رێژه‌ى گشتى لە بارەی ئالوودەبوونی ژنان و ژنانی گەنج لە ئيران نييه و له ئيستادا به پێی کۆتا ئامارى ساڵى ٢٠١٩ سێ مليۆن که‌س له ئيران توشبوون به مادده‌ى هۆشبه‌ر.
ت.پ