لەميس ناسر 

 

دیمەشق ـ قسەکردن لەسەر مافەکانی ژنان لە سووریا پێش ساڵی ٢٠١١ نە شتێکی تازە بوو و نە هەڵبژاردنێک بوو. بەڵکو کردەوەیەکی سنووردار بوو لە چوارچێوەی ئەو پەراوێزە تەسکەی کە ڕژیم لەو کاتەدا دایمەزراندبوو. ژنان بەڕاستی بەهێز نەبوون؛ بەڵکو زۆرجار بوونی ئەوان وەک ڕووبەرێک بۆ وتاری "مۆدێرنکردنی" دەوڵەت بەکاردەهێنرا، لە کاتێکدا بڕیاردانی سیاسی و ڕاستەقینە وەک شوێنی تایبەتی کۆمەڵەیەکی تەسک لە پیاوانی دەسەڵاتدار مابووەوە.

 

سەرەڕای ئەمەش ژن هەبوون کە هەوڵیان دەدا گۆڕانکاری دروست بکەن، پێگەیەک لە کاری ڕۆشنبیری و کۆمەڵایەتیدا بدۆزنەوە و پەنجەرەی بچووک لە ناو دیوارە قورسەکانی قەدەغەکردندا بکەنەوە. هەندێکیان ئەمڕۆ گەڕاونەتەوە بۆ ئەو سەردەمە، نەک بۆ ماتەمینی، بەڵکو بۆ شیکردنەوەی بە هۆشیاری ڕەخنەگرانە و وەبیرهێنانەوەی ئەو خەونەی کە لە دوای ٢٠١١ەوە بە توندی دەستی بە شێوەگرتن کرد، بنیاتنانی سووریایەکی دادپەروەرانە کە تێیدا ژنان هاوبەشی ڕاستەقینە بن، نەک هەڵهاواردنی هێمای.

 

ئاڵەنگاری جوانکاری سیاسی بە هونەر

سامیا نەحاس، کۆڕاتۆری هونەر لە دامەزراوەی حەیات و چارەسەرکەری هونەری، گەشتەکەی بۆ سەرەتای ساڵانی ٢٠٠٠ دەهێنێتەوە یاد، کاتێک دەستی بە کارکردن کرد لە بواری ڕۆشنبیریدا. وتی: توانیم پێشانگای هونەری سازبکەم و چالاکی هۆشیارکردنەوە ڕێکبخەم. باس لە ژن دەکرا، بەڵام هەمیشە لە چوارچێوەی دەسەڵاتدا.

 

ڕوون بوو کە مەبەستێک هەبوو بۆ جوانکردنی وێنەی ڕژێم بە تیشک خستنەسەر ژنان، بەڵام بەبێ ئەوەی بەڕاستی بەهێزیان بکەین. ئێمە لە چوارچێوەی بازنەیەکی سنوورداردا کارمان دەکرد، هەوڵمان دەدا بە داهێنان و ئیرادەی خۆمان فراوانتری بکەین، بەڵام ئاگادار بووین کە بڕیارەکە لە دەستی ئێمە دەرچووە.

 

سەرەڕای ئەمەش، سامیا نەحاس پێی وایە کە ئیرادەی ژنان ڕاستەقینە بووە، هەروەها ئەزموونی ئەوان لە تێپەڕاندنی قەدەغەکردنەکەدا سەرەتای هۆشیارییەکی ژنانی سەرەتایی خوڵقاندووە کە دواتر ڕێگەی بۆ ڕۆڵێکی قووڵتر لە دوای ساڵی ٢٠١١ خۆشکرد، کاتێک ژن لە کایەی ڕازاندنەوەی سیاسییەوە هاتە دەرەوە بۆ گۆڕەپانەکانی کردار و گۆڕانکاری. ئەمڕۆ خەونەکە ڕوونترە، بەهێزکردنی ڕاستەقینەی ئابووری، کۆمەڵایەتی و کولتووری، نەک لەسەر بنەمای لایەنگری لەلایەن دەسەڵاتەوە، بەڵکو لەسەر بنەمای ئەوەی ژنان چالاکوانێکی سروشتی بن لە کۆمەڵگەدا.

لە نێوان فۆرماڵیزمەکان و بەشداریکردنی ڕاستەقینە

دانا عابدین، چالاکوانی مەدەنی پێش شۆڕش دەستی بە چالاکییەکانی لە ڕێکخراوە نیمچە حکومییەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیدا کردووە. ئەو وتی: باسی کۆنگرە و وۆرکشۆپ و دەرکەوتنی ڕاگەیاندن بۆ هەندێک لە ژنان دەکرا، بەڵام هەموو شتێک بە وتاری دەسەڵات ڕێکدەخرا، مەحاڵ بوو باس لە توندوتیژی خێزانی، یاسای جیاکاری، یان ئازادییە سیاسییەکان بکرێت.

 

جەختی لەوە کردەوە کە بەهێزکردن ڕاستەقینە نییە، بەڵکو ڕووکەش بووە- تەنها ئامادەبوونی مێینەیە بۆ ئەوەی ڕواڵەتێکی مەدەنی بدات. سەبارەت بەوانەی هەوڵیان دەدا سەربەخۆ کاربکەن یان پرسە هەستیارەکان وروژێنن، بە خێرایی دوورخرانەوە یان هەڕەشەیان لێکرا.

 

بۆ ئەو، ساڵی ٢٠١١ ساتێکی شکاندنی ئەم کۆت و بەندە بوو، چونکە ژنان دەستیان کرد بە دامەزراندنی ڕێکخراو و دەستپێشخەری سەربەخۆ و بەشداریکردن لە گفتوگۆی سیاسی و کۆمەڵایەتیدا، سەرەڕای گرانی نرخەکەی. ئەوەی ئەمڕۆ خەونی پێوە دەبینین گەڕانەوە نییە بۆ قۆناغی 'سنوور'، بەڵکو وڵاتێکە کە ژنان وەک هاوبەش لە بڕیاردان، یاسادانان، ڕاگەیاندن و بنیاتنانی ئاشتیدا بناسێت.

 

ڕابردوو نموونە نییە، بەڵکو وانەیە

ئەوەی لە گفتوگۆکانی ئەم ژنانەدا سەرهەڵدەدات، نۆستالژیایەک نییە بۆ سەردەمی پێش شۆڕش، بەڵکو خوێندنەوەیەکی ڕەخنەگرانەیە بۆ ئەزموونەکانی ڕابردوو کە تێیدا هەوڵیانداوە لەناو قەفەسێکی ورد داڕێژراودا گەشت بکەن. کەس داوای گەڕانەوە بۆ ئەو سنووردارکردنە ناکات، بەڵکو داوای تێپەڕاندنی دەکات، تێگەیشتن لەوەی کە چۆن ژنان سەرەڕای تاریکی توانیویانە پەنجەرەیەکی ڕووناکی بکەنەوە.

 

ئەمڕۆ لە نێوان ئاڵۆزییەکانی ڕاستی سووریادا، ژنان لە پێگەیەکی ئاڵەنگاریدا ماونەتەوە، وەرگرتنەوەی ڕۆڵی خۆیان لە ناو کۆمەڵگەوە، لە دەرەوەی وتاری ڕژێمە تاکڕەوەکان، گۆڕینی نۆستالژیا بۆ پاڵنەر، یادەوەری بۆ پڕۆژە، تەماح بۆ بەرنامەیەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی ڕاستەقینە.