سارا کەریمی

 

شیراز - درەوشاوەیی کاری دەستی و چڕی هونەر لە کوچە و بازاڕەکانی شیراز سەرنجی هەموو بینەرێک ڕادەکێشێت. زۆرێک لە دوکانەکان ئەم کارە دەستیانە دەفرۆشن و ڕەنگە هەر لەبەر ئەوەش بێت کە شیراز بە شاری جیهانی کاری دەستی ناودەبرێت. کاری دەستی شیراز بریتین لە هونەرەکانی وەک کاری چەقۆکێش، دارتاشین، خەتنووسی، فەرش بونی، کیلیم بونی، گابا، جاجیم بونی، دار مۆزایک، چەرم، زیلۆ بونی، هەستکردن، کۆفە، پرۆسێسی ڕووەکی دەرمانی، پەت بونی، چەقۆکێش، و کیسە و ئاوێنە بونی و هتد زۆرێک لەمانە کاری دەستی کە کاری ژنانە، بە تایبەت ژنانی گوندنشین و کۆچەری، ئەمڕۆ ڕووبەڕووی هەوراز و نشێوی زۆر بوونەتەوە. ئەو هەوراز و نشێوانەی کە بژێوی ژنان و بەردەوامیی ئەو پیشەسازیانەیان خستۆتە مەترسییەوە.

 

ئابوری؛ دۆخی خراپی هونەر و بژێوی ژیان

هەڵاوسانی توندی دراوەکان و بەرزبوونەوەی بەرچاوی نرخی کەرەستەی خاو و داخستنی بازاڕە گەشتیارییەکان و بێ بایەخی دامودەزگا حکومییەکان ڕووبەڕووی قەیرانێکی بێ وێنە بوونەتەوە بۆ پیشە دەستییەکانی شارەکە. لە کاتێکدا زیاتر لە ٢٠٠ هەزار پیشەساز و بێژەر لە پارێزگای فارس چالاکن و بەشێکی زۆری ئەو کەسانەش ژنن، نەبوونی پاڵپشتی بیمە و دوورخستنەوەی کاری دەستی تەنانەت لە کڕینی دامەزراوەیی و سنووردارکردنی بازاڕی فرۆشتن بۆ چەند پێشانگایەکی وەرزی وایکردووە زۆرێک لە هونەرمەندان دەستبەرداری دیاری ئەم پیشەیە بن یان ڕووبەڕووی کێشەی گەورەی بژێوی ببنەوە.

 

ژنان؛ پارێزەرانی هونەر

چاوخشاندنێک بە دەوری ئەم فەزایەدا، دابەزینی بازاڕی پیشەسازی دەستی ئاشکرا دەکات. دوکانی فەرش فرۆش لە هەموو دوکانەکان چۆڵترە. لەیلا.خ. فرۆشیارێکە لە بازاڕی فەرشدا. دەشڵێت مەرجەکانی فرۆشتنی فەرش و نرخی ئاڵوگۆڕ و نەبوونی گەشەی هەناردەکردن وەک تاعون کاریگەری لەسەر فەرشەکان دروستکردووە. لە گۆشەیەکی تردا، ئاناهیتا.س، ژنێکی گەنج کە کاری دەستی بچووکی وەک سەبەتە و جانتا دەفرۆشێت، سەبارەت بەم پیشەسازییانە دەڵێت: "لەگەڵ دابەزینی توانای کڕینی خەڵک، کاری دەستی لە سەبەتەی بازاڕکردنی ماڵان لابراون و بوونەتە بابەتێکی لوکس کە تەنها لە بۆنە تایبەتەکاندا دەکڕدرێت. هەروەها دابەزینی هاتنی گەشتیاران و سنووردارکردنی هەناردەکردنیش بە توندی بازاڕی بۆ سنووردار کردووە". فرۆشتنی بەرهەمەکان.

 

هەڵاواردن و دەستی ژنە هونەرمەندان

ژنان پایەی بێدەنگ بەڵام چەسپاوی بەرهەمهێنانن لە ماڵ و وەرشە و چادرە کۆچەرییەکان. لە ژنانی گەنجەوە کە جانتا و سەبەتە دەبەستنەوە تا دەگاتە ئەو ژنانەی بەتەمەن کە زانیاری لەسەر ڕووەکی دەرمانی و بۆیاخکردنی تەقلیدی لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی تر دەگوازنەوە، هەمووان بەشدارن لە خولێکی نەبینراو بەڵام کاریگەردا. ئەوان بەرهەمهێنەر و فرۆشیارن و تەنانەت لە غیابی پشتیوانی فەرمیدا، بەڕێوەبەری بزنسە بچووکەکانی خۆیانن. بەڵام چیرۆکە ئازاربەخشەکانی ژنان بەردەوامن لە دووبارەبوونەوە. بۆ نموونە شەمیم.ئە کە وەک هونەرمەندی خەت کار دەکات دەڵێت: "بڕوانامە بە پیشەیەکی پیاوانە دادەنرێت و لەم ساڵانەی دواییدا لەگەڵ زیادبوونی فشاری ئابووری، زۆرێک لە ژنان بەهۆی گرانیی تێچووی کەرەستە و ئامێرەکانەوە لەم بازاڕە دەرکراون". زۆهرا.ک، کە لە بواری کاری مینایدا کاردەکات، هەروەها باس لە هەڵاواردن دەکات و دەڵێت: "بە گشتی ئەزموون و بەهرەی ژنان پشتگوێ دەخرێن و کاتێک باس لە کارە نرخەکان دەکرێت، ئەوە بەرهەمی پیاوانە کە وەک وەستای ئەو بوارانە نرخێکی زیاتریان هەیە". هەروەها شەیدا.م گلەیی لە کێشەکانی ژنانی بێژەر دەکات و دەڵێت: "لەسەدا ٧٠ی بێژەرەکان بەدەست نەخۆشییە جەستەییەکانەوە دەناڵێنن. "کاتی کارکردنی درێژ، بارودۆخی نالەبار لە ژینگەی وۆرک شۆپ، و ئەرگونۆمیکی نادروستی جەستە و ئامرازەکانی کارکردن، لەو کێشانەن کە ژنانی بێژەر بەرەوڕووی مەترسی تەندروستی دەبنەوە لە غیابی بیمەدا".