MONA TOKA

Lîbya – Di nav êşa pevçûnê û qêrîna koçberiyê de, çîrokên hevgirtina mirovan mîna ronahiyek biçûk di nav tariyê de derdikevin holê. Ev du sal in, jinan di pevçûna Sûdanî de bedêlên herî giran dane. Binpêkirin, tecawiz û koçberiya dijwar ku malbatan ji hev perçe kiriye û aramiya civakan hejandiye. Lê li aliyê din ê sînor, li başûrê Lîbyayê, gelek jinên Sûdanî di nav jinên Lîbyayî de tevî çavkaniyên sînorkirî û şert û mercên dijwar jî çavkaniyek piştgirî û dirêjkirinek mirovî û xwişk û biratiyê dîtine.

Li bajarê Sabha, ku bûye xalek kombûnê ya sereke ji bo Sûdaniyên bêwar, înîsiyatîfên jinên Lîbyayî, derketine holê ku ji hêla hestek berpirsiyariyê û giyanek xwişktiyê ve têne ajotin. Ji bo ku piştgiriya psîkolojîk û civakî ji jinên Sûdanî re peyda bikin, derketine holê.

‘Jinên Lîbyayê jinên bêwarkirî hembêz dikin’

Xadija Kanaî ku çalakvaneke sivîl e, dibêje ku "Ji dema ku koçberên Sûdanî hatine bajêr şûnde, bi taybetî li herêma Al-Tayourî me bi taybetî ji bo jinan hewcedariyeke mezin bi piştgiriya mirovî dît. Gelek ji wan ducanî, berdayî, jinebî, an xwendekar bûn ku ji ber şer neçar man dest ji xwendina xwe berdin. Ji ber vê yekê, me hewl da ku xizmetên bijîşkî û psîkolojîk ji wan re peyda bikin. Ji ber ku piştgiriya psîkolojîk di wê qonaxê de ji her tiştê madî girîngtir e."

‘Me bi dilên vekirî hûn li axa xwe pêşwazî kirin’

Xadija, hevdîtina yekem a bi jinên bêwarkirî re wekî pir bandorker bi nav dike û wiha didomîne: "Me hewl da ku bi jinan bidin zanîn ku tevî çavkaniyên sînorkirî jî ew li malên xwe û di nav gelê xwe de ne. Tiştê ku me pêşkêş kir dibe ku ne girîng be, lê ew rast bû. Jinên Sabha, çi ji Yekîtiya Jinan, rêxistinên civaka sivîl, an jî niştecîhên asayî bin, hewl dan ku ji bo wan bibin çavkaniyek piştgiriyê. Dema ku jinek piştgiriyê dide jineke din, ew êşa wê û berpirsiyariyên xwe wekî dayîk, xwişk û jinek fam dike." Xedîce Kanai peyamek dilşewat ji jinên Sûdanî re şand û got, "Her çend kêmasiyên me hebin jî, em her gav bi we re ne. Me jî şer û qeyran dîtine û em wateya windakirin û koçberiyê dizanin. Bi qasî ku me her gav we nas kiriye, berxwedêr bin û bizanin ku li Lîbyayê xwişkên we hene ku li kêleka we sekinîne û her çiqas bi awayekî piçûk be jî piştgirî dane we. Me bi dilên vekirî hûn li axa xwe pêşwazî kirin û em ji we re vegera ewle ya welatê xwe dixwazin."

Li navendên piştgirî û perwerdeyê pêşwazî kirin

Rojnamevan û çalakvana sivîl Ruqaya Daw a ji Sabha, piştrast dike ku piştgiriya ji bo jinên Sûdanî ne tenê hevxemiya demkî bûye, di înîsiyatîfên berbiçav û sazûmanî de xuya bû. Ruqaya diyar dike ku ji destpêka koçberiyê ve, gelek înîsiyatîf û navend ji bo piştgiriya civaka Sûdanî li Sabha hatine destpêkirin û gotinên xwe wiha domand: “Wekî Navenda 'Tu Welat î' û Navenda 'Mala Min'. Jin hatin pêşwazîkirin û beşdarî qursên hişyarî û motîvasyonê û her wiha qursên ji bo sivikkirina stresa psîkolojîk, bûn." Ruqaya rave kir ku hinek jinên Sûdanî kar kirine û xanî dîtine û wiha pê de çû: "Me alîkariya hinek ji wan kir ku li klînîk û dibistanên taybet û giştî kar bibînin. Ew jinên bihêz û xwedî ezmûn in. Îro, em gelek jinên Sûdanî dibînin ku li Sabhayê li kêleka jinên Lîbyayî dixebitin û ev delîla rêzgirtina hevbeş û entegrasyonê ye."

Derbarê hestên hevgirtinê de Ruqaya anî ziman ku wekî jinên Lîbyayî, ew bi xwişkên xwe yên li Sûdanê re di hevgirtinê de ne û wiha got: “Em binpêkirinên ku jin li wir rastî wan tên şermezar dikin û em ji bo serkeftin û aştiya wan dua dikin.”

Rizgariya derûnî û hunerên destan

Heba Al-Ghul a ku perwerdekarek ji başûrê Lîbyayê ye, bawer dike ku piştgiriya jinên Sûdanî hewceyê berdewamiya bernameyên psîkolojîk û civakî ye. Heba destnîşan kir ku piştgirî ne tenê bi alîkariya madî ve sînordar e û wiha berdewam kir: “Divê bi rêya semîner, rûniştinên diyalogê û qursên perwerdehiyê jî be. Li başûr, em çalakiyên berdewam ên ku jinan hedef digirin û di nav de atolyeyên dirûtinê û destan hene, lidar dixin. Em dixwazin ku alîkariya wan bikin ku entegre bibin û xwe îfade bikin."

Heba balkişand ser girîngiya rûniştinên înteraktîf ku dihêle jinên Sûdanî hestên xwe yên veşartî berdin û wiha got: "Em hewl didin hawîrdorek biafirînin ku rihetiya psîkolojîk û kêfê bi hev re bike yek, da ku jin bikaribin ji atmosferek şer û xemgîniyê derbasî atmosferek beşdarbûn û têkiliyê bibin. Ev cureya piştgiriyê ku hevsengiya psîkolojîk vedigerîne û hêviyê dide ye."

Hevgirtina ji alîkariyê wêdetir

Bi van şahidiyan, eşkere dibe ku hevgirtina jinên Lîbyayî bi jinên Sûdanî re ne tenê jestek hestyarî an mirovî ya demkî bûye, berfirehkirina hişmendiyek femînîst a hevpar bûye ku ji ezmûna şer bixwe derdikeve. Jinên başûrê Lîbyayê ku di nav pevçûn û koçberiyê de jiyane, pir baş fêm dikin ku bi zorê ji mala xwe were derxistin û li welatek nû li ewlehiyê bigere ji bo jinek ev tê çi wateyê.

Jinên Lîbya û Sûdanê îro ji erdnîgarî an ziman bêtir tiştan dikin yek

Di nav kaosa ku herêmê dorpêç dike de, jinên Lîbyayî û Sûdanî modelek berxwedana mirovan in. Ew in yên ku tiştê ku şer wêran dike ji nû ve ava dikin û di nav wêraniyê de cihek biçûk ê aramiyê diafirînin. Dibe ku derfetên Xedîce, Ruqeyya û Hîba kêm bin, lê tiştê ku wan pêşkêş kirine giyanek rastîn a hevgirtinê nîşan dide ku wateya xwişktiya Ereban di serdema dabeşbûnê de ji nû ve pênase dike. Jinên Lîbya û Sûdanê îro ji erdnîgarî an ziman bêtir tiştan dikin yek. Ew bi êşa hevpar û heman biryardariya ji bo jiyanê û misogerkirina ku jin di her dem û cihî de yên yekem bin ku destê xwe dirêj bikin û yên dawîn bin ku hêviya xwe winda bikin, yek in.