BINEVŞ STÊRK

Amed – Civîna 'Rêya Aştiyê: Bîr û Edalet', ku ji aliyê Navenda Giştî ya Komeleya Mafên Mirovan ve li Amedê hat organîzekirin, di 21-22’ê Hezîranê de bi beşdariya qurbanî û şahidên şerê qirêj ê li Kurdistanê û nûnerên rêxistinên civaka sivîl pêk hat. Hevseroka Giştî ya Komeleya Mafên Mirovan parêzer Eren Keskîn, derbarê hevdîtinê de ji ajansa me re axivî.

Eren bi bîr xist ku ew bi salan e ji bo şer û pevçûnên li Kurdistanê, bi taybetî jî di Komeleya Mafên Mirovan de, xebatên aştiyê dikin û got "Ev ne tenê ji ber ku em îro ketine serdemeke nû ye, lê ji destpêkê ve, ji roja ku IHD hatiye damezrandin ve, me her tim çareseriyeke bêçek pêşniyar kiriye. Lê di xala ku em gihîştine de, piştî van hemû êşan, serdemeke nû dest pê dike." Eren bal kişand ser wê rastiyê ku Komara Tirkiyeyê xwedî îdeolojiyeke fermî ya pir bicîhbûyî ye û got: "Komareke yekparêz. Ew bi tenê li ser nasnameya Tirk û Mislimanên Sunnî hatiye avakirin. An hemû nasnameyên etnîkî û olî asîmîle kiriye û qedandiye an jî ew ji holê rakirine. Tenê yên ku sax mane û têkoşîna xwe didomînin, Kurd in. Ji ber vê sedemê, ev pirsgirêk bi salan e berdewam dike."

'Pêşveçûnên li Rojhilata Navîn dewletê seferber kirin'

Eren bi bîr xist ku ev ne tenê bi erdnîgariya ku em lê dijîn ve sînordar e û got: "Kurdistan erdnîgariyek e ku ji çar dewletên cuda pêk tê. Bûyerên ku li van hemû erdnîgariyan diqewimin bandorê li beşa li herêma din dikin. Ev sedema herî mezin a pêvajoya ku em îro dijîn e. Li Rojava pêşketin hene. Bi gotineke din, li Sûriye û Rojhilata Navîn hin guhertin wê çêbibin û dest pê kirine jî. Û bi ya min, refleksên vê yekê li ser pirsgirêka Kurd sedema sereke bûn ku Komara Tirkiyeyê seferber kir. Bi taybetî pêşketinên li Rojava, destkeftiyên Kurdan li wir, rola Emrîka û Îsraîlê."

'Divê civaka sivîl vê valatiyê dagire'

Eren diyar kir ku dewleta Tirkiyeyê pêvajoyeke nû daye destpêkirin û bi bîr xist ku dewlet vê yekê wekî xurtkirin û yekgirtina eniya navxweyî bi nav dike. Eren Keskin got, "Lê bê guman em hemû dizanin ku ev ne tenê armanc e" û da zanîn ku wan biryar daye ku ji bo vê armancê li Amedê civînek li dar bixin. Eren Keskîn axaftina xwe wiha domand: "Lê ya girîng ji bo me ew e ku dewlet careke din behsa aştiyê dike. Li vir, tiştê ku divê vê yekê valahiyê dagire civaka sivîl e. Bi gotineke din, dema ku em dibêjin civakîbûna aştiyê, mebesta me ev e. Ji ber vê sedemê, me biryar da ku wekî Navenda Giştî ya Komeleya Mafên Mirovan li Amedê civînekê li dar bixin da ku beşdarî civakîbûna aştiyê bibin."

'Êşên li ser Kurdan tune dihesibênin'

Eren Keskîn destnîşan kir ku bi rastî dema ku vê yekê kirine, xwestine ku kirdeyên hawîrdora şer û pevçûnê biaxivin û armanca civînê bi van gotinan anî ziman: "Ji ber ku êş bi rastî pir dişibin hev. Tê gotin ku reng û zimanê êşê û rondikan tuneye, ev rastiyek e. Lê belê, dema ku êşên aliyekî ji hêla dewletê ve têne hembêzkirin, êşên aliyê din ji bilî beşek diyarkirî, tên piştguhkirin. Ev jî êşên Kurdan in. Ev tiştê ku me dixwest e. Werin em bi hev re biaxivin. Bila yên ku êş dikşînin biaxivin. Me xwest ku em zêde tevlî nebin, em di vê konferansê de ji bo wan cîh vekin. Dibe ku empatî bi nihêrîna êşên hevdû, ewqas ji nêz ve bipêş bikeve."

'Tu Kurdek ku êş kişandî peyva tolhildanê bi kar neanî'

Eren Keskîn bi bîr xist ku ji sala 1990’î vir ve di têkoşîna mafên mirovan de ye û got ku wan hewl daye ku bighîjin hemû binpêkirinên mafên mirovan, komkujî, windakirinên di bin çavan de û şewitandina gundan ên ku di salên 1990’î de li Kurdistanê qewimîne. Eren diyar kir ku ew di wê demê de tenê rêxistina ku her tiştî radgihîne bûn û axaftina xwe wiha domand: "Me gelek tişt dîtin. Û min qet nedîtiye ku Kurdek ku êş kişandî peyva tolhildanê bi kar aniye. Her tim aştî, her tim aştî. Min qet peyvek din nebihîstiye. Lê aliyê Tirk, bê guman di bin bandora polîtîkayên dewletê de jî, qet bi vî rengî neaxivî. Me ev dixwest. Bibînin! Çiqas êş hatin kişandin! Baş e, we jî êş kişand lê me bi rastî dixwest bi vê konferansê re bêjin ku divê hûn jî êşa vî alî bibînin. Ez difikirim ku ew di vî warî de wekî yekem car pir serkeftî bû."

'Malbatên leşkeran dixwestin werin lê dudil bûn'

Eren, diyar kir ku ew ji aliyê Kurd ve pir zû gihîştine hemû komên êş kişandî û got "Ew beşdarî her tiştî dibin. Lê ji aliyê Tirkiyê ve, ango malbatên leşkeran, malbatên polîsan, an jî nasên kesên ku di çalakiyên PKKê de jiyana xwe ji dest dane, gihîştina wan ne pir hêsan e. Ji ber ku ew ditirsin. Em bi gelek malbatên leşkeran re axivîn. Wan got ku ew bi rastî dixwazin werin, lê dudil in. Ji ber vê yekê beşdariya ji aliyê leşkeran ve kêm bû. Lê baş e dîsa jî, cara yekem e."

Çîroka kurê leşkerek payebilind

Eren da zanîn ku xizmek karmendekî sivîl ku ji sala 2017’an vir ve di destê PKKê de ye jî beşdarî civînê bûye û ev agahî dan: "Wî got ’dewlet jî piştgiriyê nade me’. Pir kêm axivî, lê ez difikirim ku ew pir watedar bû. Dîsa di vê konferansê de, yek ji axaftinên ku dê li gorî min bandorekê li ser me bihêle, ji hêla Doçent Ulaş Bayraktar ve hat kirin. Ez difikirim ku çîroka Ulaş Bayraktar bi zelalî şerê vê herêmê kurte dike. Ji ber ku bavê Ulaş Bayraktar sitvan (leşkerek payebilind) bû û dema ku 5 salî bû di şerek li Kurdistanê de jiyana xwe ji dest da. Û ew dibêje ku ‘dema bavê min li ber mirinê bû, wî wekî gotina xwe ya dawî negot 'Bila welat sax be'. Bavê min got ez hîn pir ciwan im, zarokên min hene, ez dixwazim bijîm. Ulaş wiha jî got. Dibêjin şehîd namirin, lê bavê min mir, lê diya min qehremana min e. Got ji ber ku wê ez bi nefretê mezin nekirim. Ev di vê konferansê de pir watedar bû."

'Divê êş bihata fêrbûn'

Eren destnîşan kir ku ev tam tiştê ku ew dixwazin bikin e û wiha pê de çû: “Li êşa hev binhêrin bêyî ku cîh bidin nefretê. Eger em hemû heman êşê dikşînin, divê ev şer bi dawî bibe. Ji ber ku em bi rastî bi hev re dijîn. Di malbata me de gelek Kurd, Tirk û kesên ji çînên din ên jiyanê hene. Bi gotineke din, em mirovên ku bi hev ve girêdayî ne. Ji ber vê yekê diviyabû êş fêr bibe." 

'Medyaya di bin banê dewletê de ye vana nîşan nade'

Eren di civînê de çîroka dayîka Rozerîn Çukura ku di dema qedexeyên derketina derve yên li navçeya Sûra Amedê de jiyana xwe ji dest da bi bîr xist. Eren destnîşan kir ku dema Rozerîn hatiye qetilkirin cilên wê yên dibistanê lê bûne û wiha got: "Ev pir watedar bûn. Mixabin, beşek mezin ji vê erdnîgariyê çîroka Rozerîn Çukur nizane. An jî naxwazin bizanibin. Lê dayika wê bi wateyek mezin axivî. Di axaftina wê de tiştek rexnegir jî hebû. Wê got ku kesî me nebihîstiye. Wê ji me re got ku ew çend roj şûnda gihîştine cenazeyê keça wê û dest û lingên wan ji çalên kolandî berhev kirine. Guhdarîkirina van tiştan jî pir tirsnak e! Lê ev erdnîgarî van tiştan nizane. An jî naxwazin bizanin. Ji ber ku medyaya ku ji hêla dewletê ve tê destekkirin wan nîşan nade. Ji ber vê yekê, ji bo me pir girîng bû. Em dixwazin fikra ku di vê konferansê de derket holê, ku ev mijarên rastîn ên ku êş dikişînin aştiyê dixwazin, ji civakê re belav bikin. Armanca me ev e."

'Dengê sendîkayan bilind nabe'

Eren da zanîn ku ew ji xwe dipirsin ku "Piştre divê em çi bikin?", bal kişand ser çîna karkeran û bêdengiya sendîkayan a li ser vê mijarê rexne kir. Eren Keskîn di dawiya axaftina xwe de bang li karkeran kir û got: "Dema ku em dibêjin civakîbûna aştiyê, em difikirin ku aştî, fikra aştiyê ji hêla civakê ve tê pejirandin û daxwazek ji dewletê tê kirin. Bi gotineke din, mijara herî girîng a vê daxwazê li gorî me, divê çîna karker be. Ji ber ku karker û kedkar ji vî şerî herî zêde cefayê dikişînin. Ev dewlet nan ji sifreyên wan didize û pereyan li ser çekan xerc dike. Lê mixabin, çîna karker û sendîkayên li Tirkiyeyê têra xwe deng dernaxin. Ev tiştê ku em dixwazin bi dest bixin e. Ji bo vê sedemê, em bi rêxistinên civaka sivîl re jî tên cem hev."