Amed – Dayika Aştiyê Sakîne Arat, demek dirêj di nav têkoşîna azadiya Gelê Kurd de cih girt duh bi şev jiyana xwe ji dest da.  

Hat diyar kirin ku dê cenaze sibê bê definkirin. 

Sakîne Arat di sala 1934'an de li Kutahya ku bavê wê sirgûnê wê bû, ji dayik bû û wiha behsa wan salên borî dikir: “Ez zarok bûm, min tiştek nizanibû, min digot qey ev der bajarê me ye. Tiştê ku ez dizanim em ne xelkê deverê bûn, li hundurê malê kurdî û li derve jî tirkî dihat axaftin. Wateya kurdbûna Tirkiyeyê ji hevalên xwe yên ku bi dapîra xwe ya ku bi tirkî jî nizane li kolanan digere, ji hevalên xwe yên ku keviran davêjin wê, jê ra dibêjin 'Kurdê bi dûvik'." Di dibistanê de pir serkeftî ye. Bi rastî, ew di nav zarokan de di rêza yekem de ye. Lê her çiqas bixwaze jî nikare bixwîne. Dema ket pola pêncan, Partiya Demokrat hat ser kar û efû hat îlankirin. Girtîgeh tên valakirin, sirgûn vedigerin malên xwe. Paşê hîn dibe ku bajarê Sakîne Arat Amed e. Lê belê, ne wekî ku wan hiştin e, dewlet du gundên bavê wê firotiye û êdî debar zehmet bûye. Di 18 saliya xwe de bi kesekî ji wê mezintir re tê zewicandin. Ji Bismilê diçe Haniyê li cem malbateke axa. 

Sakîne Arat 10 zarokên dine dinê lê 5 kur û 3 keçên wê dimîne. Ji bo zarokên xwe bide xwendin bi zorê mala xwe tîne Amedê. Ji ber ku hevjînê wê ji bilê axatiyê tiştek nekiriye debara malê dikeve ser milê Sakîne Arat. Sakîne Arat bi dirûtinê 8 zarokên xwe xwedî dike û wan dişîne dibistanê. Ev têr nake, perê qehwe û cixarê yê hevjînê xwe jî dide. Cemal li Enqerê zanîngehê qezenç dike û dibêjê; “Lê belê di salên 1970’yî de xwendekar li kolanan bi panzeran dihatin perçiqandin." kurê xwe naxîne. Sala din Zirai qezenç dike û dibe karmend. 

Zarokên Sakîne Arat wek wê têkoşer in. Bavê wan kurê xwe Cemal Arat îxbar dike. Cemal Arat di zindana herî tarî ya 12'yê Îlonê de li Girtîgeha Amedê tê girtin. Di rojiya mirinê de ku bi hevalên xwe re li dijî îşkenceya hovane dabû destpêkirin jiyana xwe ji dest da. Tacettîn Arat jî tê girtin. Piştî tê berdan jî tevlî PKK’ê dibe. Dûre Mûrat Arat ê biçûk ji ber tiştên ku birayên wî yên mezin derbas bûne ranabe û diçe çiyê. Her du jî jiyana xwe ji dest didin. Sakîne Arat bi van hevokan behsa serpêhatiyên xwe dike: “Di 12’yê Îlonê de ciwanên me li kolanan hatin gulebarankirin û li girtîgehan rastî îşkenceyê hatin. Derbeyek wisa hat ku êdî gel nekarî li kolanan bimeşin û nexweşên xwe bibin nexweşxaneyê. Di sala 1984'an de dema ketin rojiya mirinê, 48 rojan min nekarî kurê xwe (Cemal) bibînim. Paşê dema ez çûm nexweşxaneya leşkerî 11 nivîn hebûn. Por û rihê kurê min tevlihev bûn. Min lawê xwe nas nedikir, wisa bûye... Laşê wan heliyabû, ji hestî pê ve tiştek nemabû. Tenê ew kul ma. Du çav li ber derî ne, li bendê ne ku kesek were û me bibîne. Êdî guhên Cemal nedibihîstin, çavên wî qet nedihatin dîtin dayê. Wî wisa tal keniya ku ez ê heta dawiya emrê tu carî wî ji bîr nekim."

'Poşmaniya herî mezin...'

Di vê navberê de, ji ber ku Sakîne Arat soz daye Cemal, berê xwe dide Enqereyê, berê xwe dide deriyê Meclîsê, piştre jî diçe ber deriyê Turgut Ozal ê li navenda ANAP'ê. Turgut Ozal bi saetan di oda wî de kilît dikin, Serokwezîr ji tirsa nikare derkeve derve. Di wê roja dîrokî de dema ku dê bi fermandarê darbeyê Kenan Evren re hevdîtinê bikin, xebera mirina Cemal Arat te û ji bo definkirina kurê xwe vegeriya bajarê xwe. “Ev poşmaniya herî mezin a jiyana min e. Eger min dev ji erka xwe bernedaba û venegeriyama gund, ger min bi Kenan Evren re hevdîtin bikira, belkî tişt bihatana guhertin."

'Çima mir?'

Lê belê keça Sakîne Arat Semra Arat jî heye. Bavê Semra Arat bi zorê wê dide kurê birayê xwe. Dema Semra Arat bibe 10 salî tên xwezginiyê wê. Dayika wê 3 û 4 salan li hemberî vê zilmê li ber xwe dide. Lê dema Semra Arat 14 salî bû, êdî li ber gefan ranebû û keça xwe zewicand. Semra Arat êdî dest bi dibistana navîn kiribû. Sakîne Arat bi van hevokan diyar kir ku çima neçar maye ku Semra Arat bide û wiha got: "Ya tu keça xwe bidî, ya jî ez ê kurê xwe bi kesekî din re bizewicim, lê ez ê keça te jî li ber deriyê dibistanê bikujim. Dema 14 salî bû birin. Salek derbas bû û min zanî ku ew ducanî ye. Ji bo keça min neyê kuştin min bi zorê zewicand lê di 17 saliyê de cenazeyê wê ji min re hat. Wekî xwe kuştiye di qeydan de hat nîşandan, lê kes jê bawer nake." Hevjînê Semrayê keça xwe Zelalê qebûl nake. Sakîne Arat neviyê xwe derbasî nifûsa xwe dike û wiha dibêje: "Min îşkence lê kir ku ew nekujin, çima mir? Min da wî ku li ber deriyê dibistanê nekujin, çima mir?" Bi wan gotinan gazinên xwe tîne ziman. 

Sakîne Arat a ku tevahiya jiyana xwe bi têkoşînê derbas kir duh bi şev jiyana xwe ji dest da. Tişta ku piştî Sakîne Arat maye, têkoşîna wê ye û gotinên wê yên di çalakiya mertalên zindî de got...