سنیا مرادی

سنه- مراسم شب شعر حلبچه زیر نظر انجمن آلا و انجمن استاد همت یار، دیروز شنبه ٢۵ اسفندماە، در سینما بهمن سنه ساعت ١۶، با هدف گرامیداشت ٣٧مین سالیاد حلبچه شهید، با حضور مهمانانی از شهرهای روژهلات‌ کوردستان و باشور، نظیر حلبچه، هولیر، سلیمانی، کرماشان، پاوه، دیواندره، مریوان، بیجار، سنه، هورامان و دیگر مناطق برگزار شد. این مراسم با یک دقیقه سکوت به یاد شهیدان حلبچه آغاز گردید و سپس با شعرخوانی زنان حاضر از شهرهای مختلف کوردستان، روژ‌هلبچه‌ای،  پری عمر خیلانی، ماریا عزیزی، کلثوم عثمانپور و سحر معزی ادامه یافت.

برنامه همچنین شامل نمایش مستندی از حلبچه بود که جغرافیا، فرهنگ غنی، مبارزات و وقایع تلخ شیمیایی شدن حلبچه را به تصویر کشید. طبق این مستند که از باشور کوردستان ارسال شده بود، حلبچه در شمال شرقی عراق و در بلندترین نقطه دشت شاره‌زور قرار دارد. از سمت شمال شرقی، دریاچه دربندی خان به صورت نیم‌دایره‌ای دور این شهر را احاطه کرده که باعث شده حلبچه به شبه‌جزیره‌ای تبدیل شود.

موقعیت خاص جغرافیایی حلبچه تأثیرات زیادی بر تحولات سیاسی منطقه گذاشته است. قرار گرفتن در نقطه مرزی باعث شده این شهر به طور مداوم در وضعیت بحرانی و ناآرام قرار گیرد. در طول جنگ هشت‌ساله ایران و عراق، حلبچه همواره در تیررس بمب‌ها و توپ‌باران‌ها بوده است.

حلبچه شهری با قدمتی تاریخی و کهن است. بر اساس منابع تاریخی، این شهر به دوران لولویی‌ها، هار هار و کاروکین بازمی‌گردد. بیشتر منابع به آبادانی این شهر در سال ١٧٠٠ میلادی توسط چند خانواده در نزدیکی مسجد تکیه فعلی اشاره دارند که با چند خانواده یهودی در آنجا ساکن بوده‌اند. در سال ١٨٢٠، زمانی که ریچ به حلبچه سفر کرد، آن را به عنوان یک شهر شناخت و موقعیت جغرافیایی آن را مشخص کرد. این شهر در انتهای دشت شاره‌زور و شمال شرقی شهر سلیمانی قرار دارد. در سال ١٨٨٣، محمود پاشا از سوی دولت عثمانی به مقام والی یا فرماندار حلبچه منصوب شد و در همان زمان، شهرهای نجف و کویت نیز به رسمیت شناخته شدند.

در سال ١٨٨٩، وسمان پاشای جاف به عنوان والی حلبچه انتخاب شد. به دلیل مشغله‌های زیاد و سفرهای خارج از شهر، همسر او، عادله خانوم، با هوش و توانمندی خود در مدیریت امور داخلی، مسئولیت‌های زیادی را در دست گرفت و سلطه کاملی بر منطقه داشت. در سال‌های ١٩٠٩ تا ١٩٢۴، بزرگترین حکمرانی را در منطقه بر عهده داشت و از طرف انگلیسی‌ها لقب خان بهادر را دریافت کرد.

 

نقش حلبچه در تحولات سیاسی قرن بیستم

شهر حلبچه نقش بسزایی در تحولات سیاسی قرن بیستم ایفا کرده است. به‌گونه‌ای که در سال ١٩٢١، مردم حلبچه با ٣٢ سرباز در مقابل ۵٠٠ سرباز نظامی انگلیسی مبارزه کردند. در سال ١٩۴٧، مردم حلبچه در اعتراض به معاهده پورتیموس قیام کردند و در سال ١٩۵۴ نیز علیه ملک فیصل به دلیل برگزاری انتخابات غیرقانونی شورش کردند. در سال ١٩۵۵ نیز علیه پیمان‌نامه بغداد قیام کردند. پس از این وقایع، حلبچه با ظلم و ستم حکومت مرکزی عراق روبه‌رو شد. در سال ١٩٧۴، پس از اینکه حکومت و شورشیان به توافق نرسیدند، حکومت حلبچه را رها کرد و این شهر آزاد شد، سپس تعداد زیادی از شورشیان وارد آن شدند.

اما سرانجام در تاریخ ٢۶ آوریل ١٩٧۴، حکومت عراق با استفاده از هواپیما و بمب‌های ناپالم (فسفری) حلبچه را بمباران کرد که در نتیجه ٣۶ نفر شهید و ۵٠ نفر زخمی شدند و مردم حلبچه به ایران پناه بردند. در سال ١٩٨٧، مردم حلبچه علیه سیاست‌های ظالمانه حزب بعث قیام کردند. در این قیام، محله کانی عاشقان با مواد منفجره تی‌ان‌تی منفجر شد که در آن ٢۶ نفر زنده به گور شدند، عده‌ای زخمی شدند و بسیاری از مردم آواره ایران شدند. ظلم و ستم حکومت سابق عراق در سال ١٩٨٨ به اوج خود رسید؛ در تاریخ ١۶ مارس ١٩٨٨، رژیم بعث حلبچه را با هواپیما و بمب‌های شیمیایی بمباران کرد که در نتیجه ۵٠٠٠ نفر از اهالی بی‌گناه این شهر شهید و هزاران نفر زخمی شدند. این بمباران باعث ویرانی کامل شهر شد و مردم آن به ایران پناه بردند. هنوز هم آثار این بمباران بر مردم حلبچه باقی مانده است.

در این مراسم، شاعران و نویسندگان بر این نکته تأکید کردند که فاجعه حلبچه باید به تمامی زبان‌های دنیا منتقل شود تا جهانیان از این ناعدالتی و نسل‌کشی مطلع شوند.