دانشآموختگان زن پزشکی در کابل؛ دوره عملی در سایه ممنوعیتها و بحران سلامت
دهها پزشک زن افغان دوره پنجماهه کارآموزی عملی در بیمارستانهای خصوصی کابل را به پایان رساندند. تلاشی محدود در برابر ممنوعیت تحصیل زنان، کاهش نیروی زنِ حوزه سلامت و نرخ بالای مرگومیر مادران که خدمات بهداشتی را تهدید میکند.
مرکز خبر-دهها شرکتکننده، طبق گزارش رسانههای مستقل افغانستان، در برنامهای که از ۱۵ جون ۲۰۲۵ آغاز شد به تجربه میدانی در بخشهای مختلف بالینی دست یافتند؛ سازماندهندگان میگویند این دومین دوره عملی مشابه است اما برگزاری آن در بستر سیاستهای محدودکنندهای است که دولتِ حاکم عملاً آموزش عالی و دسترسی زنان به مؤسسات پزشکی را مسدود کرده است. آگاهان محلی همچنین گزارش دادهاند که آزمونهای «اگزیت اگزم» برای بسیاری از فارغالتحصیلان زن برگزار نشده و مسیر رسمی ورود آنان به نظام درمان مختل مانده است.
نهادهای حقوقبشری و پزشکی بینالمللی تصمیم برای منع یا محدود کردن آموزش پزشکی زنان را «تهدیدی مستقیم» برای سلامت زنان و کودکان توصیف کردهاند؛ سازمانهایی مانند دیدهبان حقوق بشر و دفتر حقوقبشر سازمان ملل خواستار لغو این سیاستها شدهاند چرا که بدون نیروی زنِ بالینی، میلیونها زن در مناطق محافظهکار کشور قادر به دسترسی به مراقبتهای حیاتی نیستند.
پیوند میان این محدودیتها و شاخصهای بحرانی سلامت روشن است؛ افغانستان یکی از بالاترین نرخهای مرگومیر مادران در جهان را دارد. برآوردهای سازمانهای بینالمللی و گزارش رسانهها رقم حدود ۶۳۸ مرگ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد زنده را ثبت میکنند. کمبود پزشک، ماما و پرسنل زن در دهههای اخیر این آسیبپذیری را تشدید کرده است. کارشناسان هشدار میدهند که قطع ورود نیروی جدید زن به بخش سلامت میتواند دسترسی به زایمان ایمن و مراقبتهای پیش و پس از زایمان را بیش از گذشته تضعیف کند.
وضعیت عملیاتی نظام سلامت نیز تحت فشار قرار گرفته است. کاهش حمایتهای مالی و توقف کمکهای بینالمللی، تعطیلی یا محدود شدن صدها مرکز صحی(بهداشتی-درمانی) و خروج نیروی انسانی متخصص گزارش شده که به کمبود خدمات از جمله در مناطق روستایی انجامیده است؛ در کنار این، مقرراتی مانند الزام همراه مرد(محرم) یا ایستهای بازرسی که حرکت زنان را محدود میکند، مانع دسترسی به درمان فوری شده و مواردی از مرگ مادران بهخاطر تأخیر در رسیدن به مراکز درمانی ثبت شده است. نهادهای بینالمللی و پژوهشی میگویند این مجموعه عوامل میتواند مرگومیر مادران را بیشتر کند مگر آنکه سیاستگذاران و کمککنندگان بینالمللی راهحلهای ملموس ارائه دهند.
پزشکان و فعالان افغان میگویند دورههایی مانند برنامه اخیر در کابل «گامی ضروری ولی ناکافی» است. آنها خواستار بازگشایی کامل مؤسسات آموزشی پزشکی برای زنان، برگزاری آزمونهای حرفهای معوق، حفاظت از کارکنان زن در محل کار و تأمین منابع برای نگهداشت و آموزش نیروی انسانی سلامت در سراسر کشور هستند تا از فروپاشی بلندمدت ظرفیت مراقبت از مادران و کودکان جلوگیری شود. منابع امدادی و جامعه مدنی نیز بر لزوم حفظ و هدفگذاری کمکها برای خدمات مامایی و درمانهای لازم در مناطق کمتر برخوردار تأکید میکنند.