هاوژین شیخی

دیواندره-  با توجه به گرایش  جوامع امروزی به استفاده از گیاهان طبیعی به جای ترکیبات شیمیایی و سنتزی گیاهان دارویی می‌تواند نقش بارزی در اقتصاد روستاها داشته باشد.  با توجه به نزدیکی روستاها به رویشگاه‌های طبیعی گیاهان دارویی، آشنایی زنان روستایی با ویژگی‌های گیاهان، مناطق رویش و زمینه کاربرد آنها می‌تواند ، درآمد خانوارهای روستایی تأثیر مثبت داشته باشد، این درآمد هرچند اندک باعث ایجاد توانمندی اقتصادی برای زنان روستایی، می‌شود .

گیاهان بهاری ویژه منطقه سارال شهرستان دیواندره از چشمه‌سارهای جوشان این مناطق هر ساله  در فصل بهار رویش می‌کند و مردمان روستاهای این مناطق گیاهانی مانند کنگر، زو، پیچک، سورانه، شنگ، پاغازه، گیلاخه، ریواس و قارچ  را برداشت و برای فروش به شهرهای اطراف می‌آورند. از گذشته تاکنون زنان کوردستان هر ساله در دو ماه اول فصل بهار نسبت به خرید گیاهان خوراکی به دلیل خاصیت‌های درمانی و دارویی اقدام کرده و حتی برای فصل‌های دیگر سال نیز به روش‌های مختلف نگهداری می‌کنند، در کنار تمام این زیبایی و خاصیت‌های گیاهان منطقه کوردستان، نحوه زیاده‌روی دربرداشت و مصرف بی‌رویه آن می‌تواند در نابودی طبیعت و محیط زیست مؤثر باشد.

مریم حسینی از روستای دربند دیواندرە بە ما می‌گوید: این روزها متأسفانه مردم به دلیل مصرف بسیار زیاد گوشت قرمز و خوراکی‌های شیمیایی و مصنوعی همیشه در معرض انواع بیماری‌های مختلف قرا دارند، خوردن گیاهان خوراکی فصل بهار برای سلامت همه افراد بسیار ضروری است، پخت و نحوه درست کردن این گیاهان ساده و بدون شک هر فردی می‌تواند آن را برای وعده‌های غذایی خود درست کند، حتی در فریزر برای فصل‌های دیگر سال نیز نگهداری کنند.

وی افزود: گیاهان فصل بهار خاصیت‌های مختلفی در پیشگیری از ابتلا به حساسیت‌ها و آلرژی‌های فصلی دارد و همیشه به فرزندان خود توصیه می‌کنم، کمتر از گوشت قرمز و خوراکی‌های ناسالم استفاده کنند، بلکه از این گیاهان خوراکی کوردستان که زود هضم و در سلامتی گوراش بسیار مفید است بخورند، اغلب برای درست کردن ترشی، مخلوط با ماست، خورشت استفاده و یکی دو نوع دیگر آن مانند بادام درختی، ریواس و شینگ با نمک به صورت خام خورده می‌شود.

کژال سعیدی یکی دیگر اززنان می‌گوید: ما اهل روستای هزار کانیان هستیم و کشاورزی وحیوان‌داری می‌کنیم و با فروش درصدی از لبنیات گاو و گوسفندان به شیربده کمی درآمد ناچیزی برای خودمان داریم و فصل بهار گرچه شروع تازه و سرسبزی است اما برای ما زنان روستا تفاوتی ندارد ما تمام فصول سال را مشغول کار سخت هستیم و بیشتر از مردان کار می‌کنیم و رنج می‌کشیم اما کمتر از آنها حق و حقوق خود را داریم. حالا هم که وقتی حیوان‌داری تمام می‌شود به کوه و زمین‌های اطراف می‌رویم این منطقه از دیواندره به سرسبزی معروف است و گیاهان خوبی مانند قازیاخه ، کنگر، ریواس کنیوال دارد. همزمان با فصل بهار و رویش گیاهان بهاری و دارویی به سمت خوردن گیاهان خوراکی می‌روم، مثلا گیاه قازیاخه در درمان برخی از بیماری‌ها از جمله نقرس، زردی، اسهال خونی، و کاهش وزن، پونه برای سرماخوردگی، مؤثر است.

زینت زندی یکی از زنانی کە اهل روستای زاغە با اشاره به اینکه نان محلی کلانه این روزها بسیار در میان مردم و حتی مسافران گردشگری به عنوان سوغات کوردستان پرطرفدار است، عنوان کرد: کلانه قدیمی‌ترین فست فود که منبع درآمد خوبی برای مردم  کوردستان شده است، از نوعی گیاه کوهی به نام پیچک در فصل بهار و پیازچه درست می‌شود که از سلامت غذایی و غنی بودن انواع ویتامین‌ها برخوردار است و در میان مردم کوردستان و مسافران بسیار مورد توجه و خریداری می‌شود، همچنین گیاه خوراکی چریش یا سریش مختص منطقه بیجار گروس برای انواع آش و آش دوغ استفاده می‌شود.

وی با ذکر اینکه شناخت این گیاهان بهاری بسیار مهم و هرکسی تشخیص خوراکی بودن آنها را ندارد، بیان کرد: قارچ‌ها و گیاهان بهاری باید توسط افراد آگاه برداشت شود، چون امکان مسمومیت و غیرخوراکی بودن آنها نیز وجود دارد نباید هرکسی که تمایل و بیکار بود، به طبیعت رفته و این گیاهان را بی‌رویه برداشت کنند، شناخت این گیاهان مهم است، خود من نیز هیچگاه به برداشت گیاهان بهاری نمی‌روم و بیشتر سعی کرده که از خود بازار از زنانی که این گیاهان را می‌فروشند  خریداری کنم.

گلاویژ رحیمی یکی از زنان که سبدهای بزرگی از گیاهان خوراکی را می فروشد  بیان کرد: خوشبختانه مردم  طرفدار بسیار خوب گیاهان خوراکی فصل بهار هستند، چراکه فواید زیادی دارد، قیمت‌ها از ۴۰ هزار تومان بە بالا  بوده و تقریباً نسبت به سال گذشته افزایشی نداشته است، حدود ۶ تا ۸ نوع گیاه را می‌فروشم.

وی با عنوان اینکه برداشت گیاهان خوراکی فصل بهار منبع درآمد ناچیزی برای  روستاهای اطراف است، افزود: برداشت گیاهان مراتع کوهستانی کوردستان توسط زنان یا مردان  روستایی در یک محل جمع‌آوری و سپس توسط افراد دیگری در سطح بازار توزیع می‌شود، برداشت این گیاهان بسیار مهم و نباید نسل آنها را منقرض کرد هر کدام از گیاهان خودرو و رویش بستگی به بارش باران سال دارد. با اطلاع و تجربه سال‌ها فعالیت در این عرصه دارم  خوشبختانه گیاهان خوراکی فصل بهار در مناطق کوردستان از فواید درمانی و دارویی بسیاری برخوردار است مانند گوزروان یا «گل گاوزبان» برای تسکین اعصاب و درمان سردرد، «گیلاخه» مقوی دل و جگر و سریع الهضم، «خوژه» رفع آتروز و استخوان درد، «قازیاخه» امراض پوستی و خارش، «سه موره» مسکن درد ناف برطرف‌کننده یرقان، «ریواس» مفید برای معده، «کنیوال» برای آلزایمر و بسیاری از فواید درمانی و دارویی دیگری دارند.

گیاهانی که من در کوه‌ها کنده‌ام را با خود به خانه می‌ٱوریم و با زنان دیگر ٱنها را پاک می‌کنیم و برای فروش به شهر می‌فرستیم بلکه درآمد ناچیزی داشته باشیم هرچند سهم ما خیلی کم است و واسطه‌ها گیاهان را به دو برابر قیمتی که از ما خریده می‌فروشند اما خب از این بهتر است که دست روی دست بگذاریم و کاری نکنیم، من همیشه می‌گویم هرچند هم ناچیز باشد زن  باید دستش در جیب خودش باشد هر چند صفر تا صد کار خانه و کشاورزی را ما دوشا دوش مردان انجام می‌دهیم اما درآمدی از آن به ما نمی رسد .