إخلاص حمروني

تونس- شاید بسیاری از زنان ساکن در روستاها اصطلاح «تغییرات اقلیمی» را ندانند، اما چشم‌ها و حواس‌شان اشتباه نمی‌کند، چرا که تأثیرات آن بر زندگی روزمره‌شان بسیار محسوس است؛ از گرمای شدید تابستان تا سرمای سخت زمستان، از کمبود آب تا تغییر زمان بارش برف و باران، و حتی آتش‌سوزی‌هایی که محصولات و دام‌هایشان را تهدید می‌کند.

با هر فصل، مشاهده روزانه بخشی از دانش عملی آن‌ها دربارهٔ هوا و اقلیم می‌شود و استراتژی‌های سازگاری‌شان شکل می‌گیرد، چه با تغییر ساعت‌های کار، ذخیره آب، یا حفاظت از محصولات و دام‌ها. به این ترتیب، زن روستایی در برابر طبیعت مقاوم می‌ماند و ادراک حسی خود را به دانشی عملی و ملموس تبدیل می‌کند که به او در مواجهه با نوسانات مداوم اقلیم کمک می‌کند.

 

چالش‌های روزانه

و از همین‌جا داستان زنانی در شهر القصرین، شکل می‌گیرد که این تغییرات را در زندگی واقعی تجربه کرده‌اند. داستان از زمرده فالحي آغاز می‌شود، زنی روستایی که تأکید می‌کند در سال‌های اخیر برخی تغییرات فصلی را مشاهده کرده است، هرچند اصطلاح «تغییرات اقلیمی» را نمی‌داند. او می‌گوید که ماه تیر اکنون گرم‌تر از همیشه است، در حالی که سرمای ماه ژانویه غیرقابل تحمل شده است، و توضیح می‌دهد: «گرما دیگر محدود به تابستان نیست، بلکه چندین ماه را در بر می‌گیرد، در حالی که قبلاً تنها تابستان فصل گرم بود.»

او اشاره می‌کند که زنان در روستا بیش از ساکنان شهرها در معرض این تغییرات قرار دارند، زیرا زمان طولانی را زیر آفتاب به کار مشغولند و در محیط طبیعی‌ای زندگی می‌کنند که آن‌ها را در برابر گرمای تابستان و سرمای زمستان حساس‌تر می‌کند. این تغییرات همچنین بر حیوانات، درختان بلند و گیاهان منطقه تأثیر می‌گذارد. او تأکید می‌کند: «گرما کارهای زنان را مختل می‌کند و بر کودکان و بزرگسالان تأثیر می‌گذارد. از آنجا که زن روستایی مسئولیت اصلی خانواده و جامعه را بر عهده دارد، بیش از دیگران با مشکلات این تغییرات در تابستان و زمستان مواجه می‌شود.»

با شدت گرفتن این تغییرات، رفتن به کوه‌ها برای کار به چالشی دشوار برای زنان تبدیل شده است. زمرده فالحي می‌گوید: «برای ما که به کوه‌ها می‌رویم، این کار بسیار سخت شده است؛ هوا اجازه نمی‌دهد در آنجا کار کنیم.» با این حال، زنان شروع به دنبال کردن اخبار هواشناسی به‌طور منظم کرده‌اند تا بتوانند فعالیت‌های روزانه خود را طبق شرایط اقلیمی پیش‌بینی‌شده برنامه‌ریزی کنند، و این به آن‌ها کمک کرده است تا به‌طور مداوم سازگار شوند.

زمرده فالحي همچنین مشکل کمبود آب در روستا را به دلیل این تغییرات اقلیمی مطرح می‌کند: «به‌دلیل کمبود آب، ما مقادیر زیادی از آن را جمع‌آوری می‌کنیم و تمام نیازهای خود را زمانی که آب موجود است تأمین می‌کنیم تا آن را برای روزهایی که آب در دسترس نیست ذخیره کنیم.»

 

 

تأثیرات مستقیم بر کشاورزی و کار

در همین زمینه، دلیله طالبی، یک کشاورز، می‌گوید که پیش از این هرگز اصطلاح «تغییرات اقلیمی» را نشنیده و معنای دقیق آن را نمی‌داند، اما متوجه شده است که در سال‌های اخیر اقلیم به‌شدت تغییر کرده است؛ هوا ناپایدار شده، تابستان‌ها گرم‌تر و زمستان‌ها سردتر از قبل شده است، برف دیگر در زمان معمولش نمی‌بارد و گاهی خارج از فصل می‌ریزد، و حتی تابستان که آتش‌سوزی‌های مکرر در آن رخ می‌دهد، باعث افزایش گرمای منطقه در طول فصل می‌شود.

او افزود: «ما تابستانی طولانی و سخت را تجربه می‌کنیم که در آن از گرمای شدید، به‌ویژه در تیرماه، رنج می‌بریم و حتی در پاییز نیز هوا گرم باقی می‌ماند. قطع مکرر آب هم تأثیر زیادی بر ما زنان دارد.» دلیله تأکید کرد که این تغییرات مستقیماً بر فعالیت‌های کشاورزی در مناطق روستایی که کشاورزی منبع اصلی درآمد ساکنان است، اثر گذاشته است؛ در تابستان، شدت گرما تقریباً فعالیت‌های کشاورزی را متوقف می‌کند و دستمزد کارگران زن نیز قطع می‌شود: «روزی که به دلیل گرما نمی‌توانیم کار کنیم، دستمزدی هم دریافت نمی‌کنیم و به این ترتیب، فعالیت کشاورزی کاملاً متوقف شده و منابع درآمد ما نیز متوقف می‌شود.»

او همچنین گفت که تغییرات اقلیمی بر فعالیت‌های دیگر، به‌ویژه فعالیت‌های تجاری، تأثیر زیادی داشته است، زیرا زنان فروشنده محصولاتشان در بازارها تنها می‌توانند در ساعات اولیه صبح به بازار بروند، چون مردم در گرمای شدید از خانه بیرون نمی‌آیند: «اغلب مجبوریم قبل از ظهر بازار را ترک کنیم چون تابش آفتاب را تحمل نمی‌کنیم و بدون فروش چیزی برمی‌گردیم، و با خستگی و فشار جسمی، روز بعد دیگر قادر به کار نیستیم.»

دلیله طالبی افزود که تأثیر گرما محدود به کار نیست، بلکه سلامت زنان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و بسیاری از آن‌ها دچار خستگی شدید و بیماری‌های ناشی از کار در گرمای آفتاب می‌شوند: «زن بسیار خسته می‌شود و مجبور است صبر کند و در گرما کار کند تا نان روزانه خود را تأمین کند.»

در مورد آب نیز توضیح داد که قطع آن بسیار مکرر شده، به‌ویژه در دوره‌های گرمای شدید: «ما مجبوریم مسافت‌های طولانی را طی کنیم تا آب از مناطق دوردست بیاوریم. آب کم است و تلاش می‌کنیم صرفه‌جویی کنیم تا برای دو یا سه روز کافی باشد، اما این کار بار سنگینی بر دوش ماست، به‌ویژه با نبود وسایل نقلیه مناسب.»

او تأکید کرد که مشکل تنها محدود به زنان نیست، بلکه شامل دام‌ها و گیاهان نیز می‌شود: «دامداران با مشکلات بزرگی مواجه‌اند، چرا که در گرمای شدید دام‌ها نمی‌توانند دوام بیاورند و بسیاری از گوسفندان و طیور بر اثر گرما و کمبود آب تلف می‌شوند. محصولات کشاورزی هم، آتش‌سوزی‌هایی که در کوه‌های اطراف رخ می‌دهد، به زمین‌ها سرایت می‌کند و خسارات زیادی به مزارع زیتون، بادام و زردآلو، به‌ویژه برای کشاورزان کوچک وارد می‌کند.»

در پایان، دلیله طالبی خواستار یافتن راه‌حل‌های فوری شد: «ما به راه‌حل‌های واقعی نیاز داریم که به ما کمک کند در برابر گرما مقاومت کنیم و آب کافی برای خانه‌ها و مزارع‌مان فراهم شود. در تابستان با خشکسالی و گرما و در زمستان با سرمای شدید و برف مواجهیم که کار را مختل می‌کند و هر فصل زندگی و معیشت ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

 

 

نقش زنان در مواجهه با تغییرات اقلیمی

در همین چارچوب، ثریا الطرشی که به نظر می‌رسید آگاه و مطلع به این موضوع است، می‌گوید: «امروز بدون شک تغییرات اقلیمی را احساس می‌کنیم و تأثیر آن را بر زندگی روزمره خود می‌بینیم.» او اشاره می‌کند که دمای هوا در سه سال اخیر دیگر همانند گذشته نیست و گاهی به ۴۸ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و تأثیرات این تغییرات به‌طور روزانه در جزئیات زندگی ملموس است.

او افزود: «پدیده‌های دیگری هم رخ داده است، مانند جریان‌های دریایی قوی در سواحل کشور که باعث غرق شدن تعدادی از شهروندان شد. این‌ها اثرات مستقیم تغییرات اقلیمی است.» او تأکید می‌کند که «می‌توان گفت انسان عامل اصلی این تغییرات است و کشورهای صنعتی نقش بزرگی دارند، زیرا وقتی انسان به اهمیت نقش خود در حفظ طبیعت آگاه باشد و بداند که استفاده از سموم و مواد شیمیایی به طبیعت آسیب می‌رساند و باعث اختلال اقلیمی و افزایش آلودگی محیط‌زیست می‌شود، تنها در این صورت می‌توان این پدیده‌ها را کاهش داد.»

او بر لزوم افزایش آگاهی زیست‌محیطی تأکید می‌کند: «ضروری است که انسان‌ها آگاهی زیادی داشته باشند تا استفاده از مواد مضر برای طبیعت و شدت تغییرات اقلیمی را به حداقل برسانند و همچنین مصرف انرژی را به‌طور کلی مدیریت کنند، زیرا تأثیر آن مستقیماً بر همه ما است.»

ثریا الطرشی سپس به وضعیت زنان می‌پردازد و می‌گوید: «زنان به‌طور مستقیم در معرض این تغییرات قرار دارند و تحت تأثیر افزایش دما هستند، به‌ویژه وقتی خارج از خانه کار می‌کنند و به‌ویژه زنانی که در کشاورزی یا حوزه‌های محیط‌زیستی فعالیت دارند. آن‌ها بیش از دیگران در معرض تأثیر مستقیم این تغییرات هستند.»

او تأکید می‌کند که زن باید به نقش خود آگاه باشد، زیرا هر انسانی مسئولیت نسبت به محیط خود دارد و حفظ آن ضروری است. مسئله تغییرات اقلیمی موضوعی جهانی است و تمام جوامع را تحت تأثیر قرار می‌دهد و زنان به دلیل نقش‌شان در این جوامع می‌توانند نقش بسیار مهمی در کاهش این پدیده ایفا کنند، با پیروی از رفتارهایی که به حفظ محیط زیست کمک می‌کند. او توضیح می‌دهد که تغییرات اقلیمی چالشی است که جهان با آن مواجه است و زنان، به‌عنوان عنصری اساسی در جامعه، نقش فعال و حیاتی در این مقابله دارند.