نزیهه بوسعیدی

تونس - جهان در دوران انقلاب‌های دگرگون‌کننده توازن اجتماعی، نیازمند موضع‌گیری قاطع روشنفکران است. این انقلاب‌ها معمولاً زمینه‌ساز ظهور جریان‌های مخالف وضع موجود به‌ویژه جریان‌های مذهبی می‌شوند که با خشونت و افراط‌گرایی، حقوق و آزادی‌ها را محدود می‌کنند.

در تاریخ انقلاب‌های کشورها، به‌ویژه تونس، زنان روشنفکر و فعال مدنی همواره در برابر جریان‌های ارتجاعی استوارتر بوده‌اند. نویسندگان زن تونسی معتقدند با نوشتن و حضور در مبارزات مدنی توانسته‌اند با تهدیدها مقابله کنند. آنها تحولات انقلاب سوریه و وضعیت زنان را نیز پیگیری می‌کنند.

 

نه به تفرقه

رجاء البحری، نویسنده و پژوهشگر حوزه مطالعات جنسیتی می‌گوید: «به نوشتن واقع‌گرایانه گرایش دارم و در داستان‌هایم از مادر، همسر، خواهر، زن کارگر و ستمدیده سخن گفته‌ام». او می‌افزاید: «تخصص من در حوزه مطالعات جنسیتی، بینشی عمیق برای تحلیل وضعیت زنان و شکستن سلطه‌های موجود به من داده است». البحری وضعیت زنان تونسی، به‌ویژه زنان کارگر را در سایه ذهنیت مردسالارانه حاکم، «دشوار» توصیف می‌کند.

رجاء البحری معتقد است نویسندگان زن تونسی با طرح مسائل مختلف، نقشی مؤثر در بهبود وضعیت زنان دارند. او درباره همدلی‌اش با زنان سوری می‌گوید: «با تأسف فراوان وضعیت را دنبال می‌کنم. درد زنان عرب، آفریقایی و دیگر نقاط جهان برایم یکسان است و دیدن آنها به‌عنوان قربانیان جنگ و خشونت، عمیقاً دردناک است».

رجاء البحری تأکید می‌کند: «زنان سوری خود بهتر می‌دانند چه جریانی را برگزینند که حقوقشان تضمین و آزادی‌هایشان حفظ شود، زیرا زن در تمام جوامع ضامن امنیت و پایداری است.» او معتقد است «تفرقه جوامع را نابود می‌کند» و از زنان سوری می‌خواهد «متحد بمانند، از جدایی دوری کنند و با قدرت و استواری مقاومت کنند».

 

 

نجیبه همامی، نویسنده داستان‌های کوتاه و فعال مدنی تونسی می‌گوید: «خوانندگان آثارم تصور می‌کنند در نوشتن درباره زنان تخصص دارم، هرچند چنین قصدی نداشته‌ام. اما تجربه‌ام نشان می‌دهد هیچ‌کس بهتر از یک زن نمی‌تواند درباره زنان بنویسد، زیرا ظرافت‌های نهفته در روح زنان را تنها یک زن می‌تواند درک و بیان کند.»

او می‌گوید نوشتن کار ساده‌ای نیست و همه از پس آن برنمی‌آیند: «کتابخوانی به خاطر فراگیری فناوری کمرنگ شده، مشکلی که تنها محدود به تونس نیست و در سراسر دنیا دیده می‌شود». به گفته نجیبه همامی، این چالش برای زنان نویسنده دوچندان است، چون باید همزمان به خانه، فرزندان و کار هم رسیدگی کنند. بسیاری از زنان نوشتن را عقب می‌اندازند و وقتی سن‌شان بالا می‌رود، دیگر نمی‌توانند افکارشان را آنطور که می‌خواهند بیان کنند.

نجیبه همامی درباره همبستگی با نویسندگان زن سوری می‌گوید: «ما هم پس از انقلاب ۲۰۱۱ شرایط مشابهی داشتیم. هربار انقلابی در کشوری عربی رخ می‌دهد، امید داریم به پیشرفت منجر شود، اما متأسفانه نتیجه برعکس است و عقبگرد می‌کنیم.»

او می‌افزاید: «زنان تونسی محکم ایستادند و در برابر جریان ارتجاعی مقاومت کردند، اما وضعیت سوریه هولناک و غیرقابل توصیف است. من نمی‌توانم مشکل این جنبش‌های اسلامی با زنان را درک کنم.»

نجیبه همامی با طرح پرسش‌هایی بنیادی می‌گوید: «مگر زنانی که حکومت‌های قبلی را تحمل کردند، در دیکتاتوری و ستم آن نظام‌ها نقشی داشتند؟ آیا ما باید در کشورهای عربی به خاطر زن بودنمان عذرخواهی کنیم؟»

او سخنانش را چنین پایان می‌دهد: «ما با زنان و نویسندگان زن سوری همبستگی داریم و قلباً کنارشان هستیم. به آنها توصیه می‌کنم استوار بمانند و عقب‌نشینی نکنند؛ نقش آنها برای جامعه حیاتی است. اگر ایستادگی زنان تونسی برابر ارتجاعیون، تروریست‌ها و قاتلان نبود، تونس امروز این چهره را نداشت.»

 

 

نافله ذهب نیز معتقد است نوشته‌های زنان تونسی، همچون دیگر آثار ادبی جهان، با واکنش‌های متفاوتی روبرو می‌شود. او در آثارش به چالش‌های زنان میان کار و خانواده پرداخته و موضوع زنان موفق را نیز بررسی کرده است.

نافله ذهب بر ضرورت همبستگی نویسندگان زن با همتایانشان در کشورهای درگیر جنگ، از جمله فلسطین، لبنان و سوریه تأکید می‌کند. او که از طریق دوستان سوری‌اش وضعیت را پیگیری می‌کند، از خطرات جدی متوجه کشور و به‌ویژه حقوق زنان در این کشور آگاه است.

او می‌گوید: «متأسفانه نویسندگان زن سوری به دلیل مشکلات نشر و توزیع، نمی‌توانند آثارشان را منتشر کنند» و معتقد است: «امروز شبکه‌های اجتماعی تنها ابزار بیان هستند؛ هم برای ما تا همبستگی‌مان را نشان دهیم، و هم برای آنها تا از تهدیدهای بی‌شماری که با آن روبرو هستند، سخن بگویند.»