فرقه‌گرایی در دانشگاه‌های سوریه؛ تهدیدی برای همزیستی مسالمت‌آمیز
سوریه در دام تفرقه‌هایی گرفتار شده که برای دامن زدن به خصومت میان گروه‌های مذهبی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. حل این بحران نیازمند کوششی فراگیر برای تقویت گفت‌وگو و تفاهم میان تمامی اقشار جامعه است.
روشل جونیور
سویداء - همگام با تحولات شتابان سیاسی و اجتماعی سوریه، زنگ خطر گسترش ادبیات فرقه‌گرایانه و تحریک احساسات در دانشگاه‌ها به صدا درآمده است. مراکزی که می‌بایست کانون دانش، روشنگری و پذیرش تنوع باشند حالا به مراکز تنفر پراکنی تبدیل شده‌اند.
پس از فروپاشی حکومت اسد و قدرت‌یابی هیئت تحریر الشام در سوریه، شکاف‌های پنهان اجتماعی سر برآوردند. نگرش تک‌بعدی و افراطی این گروه که دیگر گرایش‌های مذهبی را نادیده می‌گیرد، به این آتش دامن زده و در بستر بی‌ثباتی امنیتی کشور، تنش‌های فرقه‌ای را تشدید کرده است.
تازه‌ترین نمونه این تنش‌ها، حمله به دانشجویان سویداء در خوابگاه‌های دمشق و حمص بود. در شب دوشنبه، گروهی از دانشجویان به اتاق‌های همکلاسی‌های خود از شهر سویداء هجوم بردند. بهانه این یورش، انتشار فایل صوتی توهین‌آمیزی بود که ادعا می‌شد از سوی یک فرمانده دروزی منتشر شده است و موجب شعله‌ور شدن آتش تعصبات فرقه‌ای شد.
باسمه العقبانی، کنشگر اجتماعی و سیاسی، با تحلیلی موشکافانه این رویدادها را بررسی کرده است. او نشان می‌دهد چگونه این حوادث، شکنندگی فهم عمومی و ژرفای شکاف‌هایی را آشکار می‌سازد که برخی گروه‌ها عامدانه به آن دامن می‌زنند.
باسمه العقبانی می‌گوید: «آنچه اخیراً میان دانشجویان دو گروه مذهبی در حمص رخ داد، نتیجه سال‌ها نفرت‌پراکنی و بی‌اعتمادی است. یک ویدیوی جعلی کافی بود تا احساسات جمعی را شعله‌ور کند و آنچه من آن را 'رفتار گله‌وار' می‌نامم، به‌ویژه در میان افراد متعصب، بروز کند. این وضعیت بسیار خطرناک است.»
باسمه العقبانی با افسوس می‌افزاید: «حتی وقتی ثابت شد این ویدیو جعلی است، واکنش‌ها به خصوص از طرف دانشگاهیان همچنان تکان‌دهنده بود. دانشجویانی که باید پیشتاز آگاهی باشند، به ابزاری برای تحریک تبدیل شده‌اند. این وضعیت، نشانه روشنی از ناآگاهی عمیق و شکست نظام آموزشی ماست.»
او یادآور می‌شود که این شکاف‌ها یک‌شبه ایجاد نشده‌اند، بلکه حاصل برنامه‌ریزی هدفمند حکومت پیشین هستند که از طریق محتوای آموزشی و مهندسی فضای دانشگاهی، زمینه‌های تفرقه را نهادینه کرده است.
باسمه العقبانی از تجربه خانوادگی خود می‌گوید: «بچه‌هایم از دانشگاه برایم از حرف‌های فرقه‌ای در انتخابات دانشجویی تعریف می‌کردند؛ چیزی که قبلاً هرگز ندیده بودیم. روشن است که برنامه‌ای حساب‌شده علیه جامعه دانشگاهی در جریان بوده و حالا داریم نتیجه‌اش را می‌بینیم.»
او همچنین به سوءاستفاده از کودکان در این فضای تنش‌زا اشاره می‌کند: «تصاویر منتشرشده از کودکان کفن‌پوش بسیار دلخراش است. این صحنه‌ها نشان می‌دهد ما چقدر از اصول تربیت مدنی و حقوق کودکان دور شده‌ایم.»
به باور باسمه العقبانی، صدور بیانیه‌های رسانه‌ای به تنهایی راه‌گشا نیست. او معتقد است حل این بحران نیازمند عزمی ملی است که باید از سطوح بالای حاکمیت آغاز شده و تمام اقشار تأثیرگذار از جمله رهبران مذهبی، بزرگان قومی و چهره‌های فرهنگی را دربرگیرد.
او توضیح می‌دهد: «ما شبکه گسترده‌ای از روابط اجتماعی داریم که می‌تواند به تقویت همدلی کمک کند. وظیفه ماست که به عنوان جامعه مدنی، آگاهانه و شفاف برای جلوگیری از تفرقه‌افکنی تلاش کنیم.» باسمه العقبانی تأکید می‌کند که بار اصلی مسئولیت بر دوش مقامات است که باید با اجرای قاطعانه قانون و برخورد با عاملان آشوب، از گسترش بحران جلوگیری کنند. او هشدار می‌دهد ادامه این روند می‌تواند به درگیری‌های داخلی خطرناکی منجر شود.
در پایان، این فعال اجتماعی بر نقش محوری دانشجویان در ایجاد تغییر تأکید می‌کند: «جنبش‌های دانشجویی همواره پیشگام تحولات اجتماعی و سیاسی بوده‌اند. من با وجود همه مشکلات، هنوز به آگاهی نسل جوان امیدوارم. باید فضاهایی برای گردهمایی آنها در عرصه‌های فرهنگی، هنری و فکری ایجاد کنیم. آینده سوریه در دستان این جوانان است و باید به آنها اطمینان دهیم که می‌توانند رهبران تغییر باشند، نه قربانیان آن.»