نورشان عەبدی

 

کۆبانێ- ژنانی ڕاگەیاندنکار لە کانتۆنی کۆبانێ لە ناوچەی فورات لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا ڕوونیان کردەوە کە میدیا ڕۆڵێکی دیار و بەرچاوی هەیە لە تیشکخستنە سەر پرسەکانی کۆمەڵگە بەتایبەتی ژنان، جەختیان لەوە کردەوە کە میدیای کوردی هەنگاوی گرنگی ناوە لە پەرەپێدانی بواری ڕاگەیاندن لە ناوچەکە.

 

پیشەگەرانی میدیای کوردی و ڕۆژنامەنووسانی چوار پارچەی کوردستان لە ٢٢ نیسانی هەموو ساڵێکدا یادی ڕۆژی چاپەمەنی کوردی دەکەنەوە، ئەو ڕۆژەی یەکەم ڕۆژنامەی کوردی بە ناوی "کوردستان" لە قاهیرەی پایتەختی میسر لە ساڵی ١٨٩٨ لە لایەن بنەماڵەی بەدرخانەوە دەرچوو.

 

سەبارەت بە ١٢٥ ساڵەی دامەزراندنی چاپەمەنی کوردی، ئاژانسەکەمان لەگەڵ ژنە ڕۆژنامەنووسان و کارمەندانی ڕاگەیاندن لە کانتۆنی کۆبانێ لە ناوچەی فورات لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا سەبارەت بە گرنگی چاپەمەنی کوردی لەناو کۆمەڵگە، ڕۆڵی ژنانی کورد لە کولتووردا کۆبووەوە.

 

"ڕۆژنامەی کوردستان: میراتی میدیای کوردی"

ئەندامێکی ڕادیۆی دەنگی کۆبانی لە ناوچەی فورات، شیلان محمد، کە ڕۆژی ڕۆژنامەگەریی کوردیی بۆ هەموو تێکۆشەران و تێکۆشەران بە مەبەستی گەیاندنی دەنگی ئازادی و ئەوانەی گیانیان لەدەستدا لە پێناو نیشاندانی ڕاستییەکان بە بیروڕای گشتی، پیرۆزکرد، دەڵێت، "چاپخانەی کوردی کار بۆ خزمەتکردنی کۆمەڵگە و ئاشکراکردنی ڕاستی و ئازارەکانی بۆ ڕای گشتی دەکات، هاوکات دەزگاکانی دیکەی ڕاگەیاندن کاردەکەن بەپێی بەرژەوەندیی ئەو وڵاتانەی کە لەژێر سەرپەرشتیی ئەواندا کاردەکەن".

 

ڕوونیشیکردەوە، "ڕۆژنامەی کوردی ڕووبەڕووی ئاستەنگی زۆر بووەوە تا گەیشتە ئەم قۆناغەی گەشەسەندن، زۆربەی کرێکارانی ناو دامەزراوە جۆراوجۆرەکانی ڕاگەیاندنی کوردی لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بڕوانامەی زانکۆیان لە بواری ڕاگەیاندندا نییە، بەڵام لەگەڵ هەموو ئاستەنگییەکان بۆ بەشداریکردن لە سەرکەوتنی شۆڕشی ڕۆژئاوا پەیوەندییان بەم بوارەوە کرد، لە ڕووی چاپەمەنی کوردییەوە کە لە ساڵی ١٩٨٩ بە یەکەم ڕۆژنامە دەستی پێکرد و ئەمڕۆش دوای ١٢٥ ساڵ دەیان دەستکەوت بەدەست هاتوون لە دەزگاکانی ڕاگەیاندنی کوردی کە دامەزراون."

 

وە سەبارەت بەو قۆناغە گەشەسەندنەی کە چاپەمەنی کوردی لە سەردەمی شۆڕشدا پێیدا تێپەڕیووە، دەڵێت "ڕۆژنامەی "کوردستان" بووە یەکەم ڕۆژنامەی کوردی، میراتێک بۆ میدیای کوردی و یەکەم هەنگاو بۆ دەستپێکردنی لەو کاتەوەی کە میدیای کوردی بە چەندین قۆناغی پێشکەوتوودا تێپەڕیووە."

 

بە ئاماژەدان بەوەی کە میدیای کوردی هەنگاوی گرنگی ناوە لە پەرەپێدانی بواری ڕاگەیاندن لە ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، " لە کاتێکدا ئێمە لە ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا دەژین، میدیای کوردی شاهیدی پێشهاتێکی بەرچاوە، کە لە دامەزراندنی دامەزراوەی میدیاییەوە دەستپێدەکات، وەک ئەوەی تایبەتە بە ژنان و پرسەکانیان، کارکردن بۆ پەروەردەکردن و خزمەتکردنی کۆمەڵگە، و پیشاندانی ڕاستینەی کۆمەڵگەکەیان بۆ جیهان، هەروەها ڕێژەی کرێکارانی ناو ئەو دامەزراوانەش زیادی کردووە."

 

ئاماژەی بەوەشکرد، میدیای کوردی لە سوریا بە کاتێکی سەختدا تێپەڕیووە لە ئەنجامی ئەو سنووردارکردنانەی کە لەلایەن حکومەتی دیمەشقەوە بەسەریدا سەپێنراوە، هەروەها نەبوونی کادری خاوەن ئەزموون و بە توانا، بەڵام شۆڕشی ڕۆژئاوا لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا توانی لە ماوەی چەند ساڵێکدا هەنگاوی گرنگ بنێت، هەروەها چەندین دەزگای ڕاگەیاندنی کردەوە کە ڕۆڵێکی دیاریان هەبوو لە گەیاندنی ڕاستی شۆڕش بە ڕای گشتی جیهان و خەڵک کە بە چەند قۆناغێکدا تێپەڕیووە، له ناوچه کانی ڕۆژائاوای کوردستان، میدیاکان به ئازادی کاردەکەن، لەکاتێکدا ڕۆژنامەنووسان و کارمەندانی ڕاگەیاندن لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و باکووری کوردستان تا ئەمڕۆ تووشی دەستگیرکردن و ئەشکەنجەدان دەبنەوە، جەختیشی لەوە کردەوە کە بەردەوام دەبن لە کارکردن بەمەبەستی نیشاندانی ڕاستینەی کۆمەڵگە و ژنان لە ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا.

 

شێلان محمد ئاماژەی بەوەدا که ژنانی ڕۆژنامه نووس دیارترین ڕۆڵیان هەیه له گەشەپێدانی چاپەمەنی کوردی له ڕۆژئاوا و زۆرێک له ژنه ڕۆژنامەنووسەکان توانیان ڕۆڵی خۆیان دیاری بکەن، ئەوان قوربانییان دا بە مەبەستی پیشاندانی ڕاستییەکان، "ژنانی میدیایی لە ڕێگەی کارەکانیانەوە توانیان ببنە سەکۆیەک بۆ گەیاندنی ڕاستییەکانی ژنان لە چوارچێوەی شۆڕش لە ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، ئەمڕۆ کەناڵێکمان هەیە، ئاژانس و ڕادیۆیەک بۆ ژنان، کە ئەم دامەزراوە میدیایانە نەک تەنها ژنانی کورد لە باوەش دەگرن، بەڵکو ژنان لە هەموو پێکهاتەکانەوە لە باوەش دەگرن."

 

"ژنان ڕۆڵێکی دیاریان هەیە لە گەشەپێدانی ڕۆژنامەگەری کوردی"

ژنانی میدیایی لە ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕن لە ئاگادارکردنەوەی جیهان لە ڕاستییەکانن و ڕۆڵی ژنان و بەشداریکردنیان لە هەموو بوارەکانی ژیاندا، هەروەها دووبارە داڕشتنەوەی زمانی ڕاگەیاندن لەسەر پرسەکانی ژنان، وەک پەیامنێری ڕۆژنامەی ڕۆناهی لە کانتۆنی کۆبانی لە ناوچەی فورات، سولەفا ئەحمەد ڕوونی کردەوە، "کاتێک دەمانەوێت ئاستی چاپەمەنی کوردی هەڵسەنگێنین، دەگەڕێینەوە بۆ یەکەم هەنگاوەکانی دامەزراندن کاتێک یەکەمین ڕۆژنامەی کوردی "کوردستان" دەرچوو لە قاهیرە، گەلی کورد کە بە ساڵانێکی پڕ لە مەینەتی و نا دادپەروەریدا تێپەڕیووە هەنگاوێکی باش بوو، بەو پێیەی سەرچاوەیەک بوو بۆ نیشاندانی ڕاستی ئەوەی کە لەژێر عەقڵیەتی پاوانخوازی و سەرمایەداری و دیکتاتۆریدا ژیاوە.

 

ڕوونیشیکردەوە، "میدیا و چاپەمەنی کوردی توانیان بگەنە قۆناغە پێشکەوتووەکان و توانیان ڕاستی و دەنگی کۆمەڵگە بە هەموو جیهان بگەیەنن، بۆیە دووبارە هێرش دەکرێتە سەر دامەزراوە میدیاییەکانمان، بە جەختکردنەوە لەسەر ئەوەی کە ڕۆژنامەگەری کوردی توانی جیهان لە شۆڕشی ژنان لە ڕۆژئاوا ئاگادار بکاتەوە، "دوای دەستپێکردنی شۆڕشی ١٩ی تەممووز، جارێکی دیکە ڕۆڵی ڕاگەیاندنی کوردی چالاک کرایەوە بۆ ئەوەی کار لەسەر ناساندنی جیهان بە شۆڕشی ژنان و گەل بکات، خۆڕاگری لە بەرامبەر بەکرێگیراوانی داعش، بۆ ئەوەی ببێتە نموونەی بەرخۆدان و خەبات".

 

سەبارەت بە ڕۆڵی ڕاگەیاندن لەو قۆناغە هەستیارەی کە گەلانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا پێیدا تێدەپەڕن، بەتایبەت گەلی کورد، دەڵێت "گەلی کورد بە قۆناغێکی گۆڕانکاری ڕیشەیی و هەستیاردا تێدەپەڕێت و ڕووبەڕووی هێرشی زۆر دەبنەوە و پێشێلکارییەکان بۆ شێواندنی وێنەی شۆڕشی ژنان لەبەردەم ڕای گشتی، بەڵام ئێمە لە بەرامبەر ئەو هێرشانەدا وەستاوین".

 

 ڕوونیشی کردەوە کە دیارترین ڕۆڵ لە پاراستنی دەستکەوتەکانی ئەم شۆڕشە لە لای ڕۆژنامەگەری کوردییەوەیە، " لەم قۆناغەدا کە ئێمە پێیدا تێدەپەڕین، پێویستە چاپەمەنی کوردی ڕۆڵی ڕاستەقینەی خۆی لە نیشاندانی ڕاستی شۆڕش و ناساندنی بە جیهان بگێڕێت، ئێمە وەک پیشەگەرەکانی میدیا، کە ئەمڕۆ لە بواری ڕۆژنامەگەریدا کار دەکەین، پێویستە ڕۆڵی پێشەنگی خۆمان لە بەرگریکردن لە ناسنامەی ژنان و شۆڕشەکەیان لە ڕۆژئاوا بگێڕین و بە بۆنەی ڕۆژی ڕۆژنامەگەریی کوردەوە، بەڵێنمان نوێ دەکەینەوە کە ڕێگای خەباتی تێکۆشەران تەواو بکەین کە دەستیان پێکرد بە مەبەستی گەیاندنی دەنگ و ڕاستی و ناسنامەی ژنان بە جیهان."