ناوەندی هەواڵ

 

وریشە مورادی، زیندانیی سیاسیی کورد لە زیندانی ئێڤین بە بۆنەی ساڵیادی هەڵمەتی "سیشەممە نا بۆ لەسێدارەدان" نامەیەکی بڵاوکردەوەو وتی: : یان مەژی یان ژیانێکی واتادار و پیرۆز بژی، ئەمڕۆ ژنانی کورد بوونەتە سیمبولی خەبات و تێکۆشانی ژنان، ژنان توانای فیکری و پراکتیکی پێویستیان بۆ تێکۆشان و بەدەستهێنانی مافەکانیان پەیدا کردوو.

 

دەقی تەواوی نامەکەی وریشە مورادی بەمشێوەیەیە:

سزای لەسێدارەدان بۆ من دەرچووە، بۆ ئێمە! ئێمە، واتە بەشێکین لە ژنە زیندانیکراوەکان! من و هاوڕێکانی ترم بڕیارێکمان لە جیاتی کۆمەڵگەیەک وەرگرت. لە ڕاستیدا ئەمە خەونێکە کە ئەوان بۆ هەموو کۆمەڵگا هەیانبوو. ئەوان سەرکوتکردنی کۆمەڵگایان گرتۆتەبەر و بێگومان ڕووبەڕووی بەرهەڵستکاری دەبنەوە. هەروەها پشتیوانی ناوخۆیی و دەرەکی بۆ هەڵوەشاندنەوەی سزای لەسێدارەدان پەرەی سەندووە و ئەمەش پاڵپشتییەکی گەورەیە بۆ ئێمە. ئێمە ڕووبەڕووی ئەو تۆمەتە بێ بنەمایانەی دامودەزگا ئەمنییەکانی ناوخۆ بووین و بەرهەڵستمان کرد. کۆمەڵگاش پشتیوانیمان لێدەکات و ئەم هاوپشتییەش بەرجەستەیەکی گرنگی بەردەوامی خەباتی مەدەنی دژ بە چەوساندنەوەی دامودەزگاکانی دەوڵەتە لە ئێران، مانگرتنی ئەم دواییەی خەڵکی کوردستانیش دەرخەری ئەمە بوو و جێگەی دەستخۆشییە، لەناو زینداندا خەبات گەرمە و ڕاستەوخۆیە چونکە پرسی خەبات پەیوەستە بە هەمووانەوە و ئەجێندای خەبات بریتییە لە بابەتەکانی دیکە، وەک ئینتیمای نەتەوەیی و سیاسی، ئەمە بەرهەڵستکاریەکی ڕاستەقینەیە لە بەرامبەر پەراوێزخستنی کێشە بنەڕەتییەکانی زیندانییەکان. لەبەرامبەر نەبوونی ماف و پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە زیندانەکانی ئێراندا بەرخۆدانێکی بێ وێنە هەبووە و ئێمە لە ئێستادا ئەم بەرخۆدانە ئەنجام دەدەین ئەوەی ئێمەی ژنان ئەم بەرخۆدانەمان ئەنجامداوە لەلایەک دەگەڕێتەوە بۆ چەوساندنەوەی دووانەی سیستەمی ئێستای پیاوسالاری و ڕق لێبوونەوە لە ژنان و لەلایەکی دیکەشەوە بۆ سووربوونی ژنان بۆ بەدەستهێنانی ئازادی.

 

هەموو سێشەممەیەک هەڵمەتی “نا بۆ سزای لەسێدارەدان” لە زیندانە جۆراوجۆرەکانی ئێران بەڕێوە دەچێت،داواکارییەکی جەماوەرییە بۆ جەختکردنەوەی مافی ژیان و داوا کردن بۆ هەڵوەشاندنەوەی سزای لەسێدارەدان لە ئێران، هەروەها هاوپەیمانێتییەکی مرۆییە لە دژی کوشتنی دەوڵەت کە بۆ تیرۆرکردنی کۆمەڵگە بەکار دەهێنرێت. چەوساندنەوەیەکە لە ئەنجامی سیستەمێکی بێسنوورە کە هەموو جیهان وێران دەکات و سەرەنجامیش کەمبوونەوەی مرۆڤایەتییە. مرۆڤ بوون واقیعی بوونی هەموومانە کەواتە تێکۆشانمان تێکۆشانێکە بەناوی هەموو مرۆڤایەتییەوە و بەناوی هەموو کۆمەڵگاوە و لەپێناو پشتیوانیکردن لە کۆمەڵایەتیدا پێگەمان وەک “ژنانی چەکداری زیندانی” تێکۆشانمان بەهێز دەکات بۆ قسەکردن لە پێناو داخوازییەکانی هەموو کۆمەڵگا. هەڵوێستی دروست ئەو هێزە دەبەخشێت بە ئەوانەی بەدوای ڕاستیی کۆمەڵایەتیدا دەگەڕێن. ئەمە “ژیانی ئازاد” یە کە دەبێت لە جیاتی “ژیانی هەڵە” جێگەی بگرێتەوە و ئێمە جێگەی خۆمان گرتووەتەوە.

 

ئەو سیستەمە پیاوسالارییەی کە جیهان بە هەموو ڕەهەندەکانیەوە فەرمانڕەوایی دەکات سیستەمێکە کە دژ بە واقیعی بوونی مرۆڤ و مرۆڤایەتییە و ئاڵنگارییەکە بۆ ژیان، ئێمە ئەم سیستەمەمان لێکدایەوە. ئێمە خۆمان لە شێوە لێکدانەوەی ڕەگەزپەرستی و سێکسیستی و چینایەتی ئازاد کردووە و باوەڕمان بە ڕاستی ڕاستەقینە هەیە. ئەم سیستەمە چەند هەزار ساڵێکە بە لادان لە ڕێڕەوی مرۆڤایەتی لە دژی ژنان دروست بووە و ( بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ژن و ژیان هاوواتایە ، لە ڕاستیدا دژی ژیان )، ئەوا پیاوانی ملکەچ کردووە و پاشان هێرشی کردووەتە سەر سروشت . مەبەست لەم سیستەمە چییە:زۆرترین قازانج! چاوچنۆکی ماددی لەڕادەبەدەر بۆ تێرکردنی دەروونی شێواو! و دەبێت چی بکرێت لەو بارەیەوە؟ بەدڵنیاییەوە دەبێت شەڕ بکەین ئەم لایەن و ڕەهەندی بابەتەکە خاڵی جیاوازییە. کەسانێک دەبنە بەشێک لێی و هەوڵ دەدەن بەشداری تێدا بکەن و پاساوی بۆ بهێننەوە و ئازادیخوازەکانیش ڕووبەڕووی دەبنەوە و هەوڵی ڕاستکردنەوەی ڕێبازەکە دەدەن بە درێژایی مێژوو، ئەم پیاوە ئازادانە بینیویانە کە مرۆڤ شایەنی ئەوەیە لەگەڵ سروشتی دایکدا بژیت.

 

ئەم باوەڕەیان بە پێی هەلومەرجی سەردەم و پێگەی دەسەڵات کە ڕووبەڕوویان بووەتەوە ڕێکخستوون و هەوڵیانداوە بۆ گەیشتن بەم ئامانجە بە ئیرادەوە تێبکۆشن، ئێمە بەشێکین لەم ڕێگا مێژووییە.تێکۆشانی ئێمە درێژەپێدەری هەمان ڕێچکە و لە یەک ئامانج زیاتر نییە: ژیانی مرۆڤ! ژیانێکی باش و ڕاست و جوان و ئازادە و پێشینانمان هەریەکەیان هەوڵیان داوە کێشەکە پێناسە بکەن و هەوڵ بدەن بە توانای ڕۆشنبیری خۆیان چارەسەری بکەن. هەندێک جار بە باوەڕەوە ڕووبەڕووی پێگەی دەسەڵات و چەوساندنەوە بوونەتەوە و هەندێک جار بە پاساوێکی مەعریفی و بە میتۆدێکی ئەدەبی و ئارگیومێنتی چینایەتی. هاوکات ژنان هەمیشە ئامادە بوون و بەشێک بوون لەچەوساوەکان و لەنێو قوربانییەکاندا بوون بەڵام هەرگیز نەبوونەتە بابەتی گفتوگۆ ئەوان تەنها لە پەراوێز و وەک بەشێک لە چەوساندنەوە پەروەردە کراون، نەک وەک قوربانی سەرەکی.

 

ئەمڕۆ، ئێمە بەمشێوەیە تێپەڕین. ئێمە لەو باوەڕەداین کە ئاڵنگاریی سەرەکی ژیانی ئێستا ئەو بەرەنگارییە ڕەگەزییە کە ڕووبەڕوومان دەبێت. تەنها کاتێک چارەسەر دەکرێت کە نایەکسانی جێندەر چارەسەر بکرێت، ئاڵنگارییەکی تر دەرفەتی زاڵبوونیان دەبێت. تەواوی سیستەمی مەعریفی فەرمانڕەوا هەوڵ دەدات کێشەکە لەسەر ڕێگە لابدات و خۆی لە چارەسەری ڕاستەقینەی کێشەکە بدزێتەوە بەم لادانە. بەڵام ئەم سەردەمە سەردەمی ژنانە و ژنان توانای فیکری و پراکتیکی پێویستیان بۆ تێکۆشان و بەدەستهێنانی مافەکانیان پەیدا کردووە، پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و زانستیش یارمەتی هەموو جەنگاوەران دەدات بە ژنانیشەوە. ژنان هەنگاوی گەورەیان ناوە لە تێکۆشان بۆ یەکسانی بە سووربوون لەسەر ئازادی لە کۆیلایەتی و هەر لە هەوڵی ژنانی بیرمەند و زانا و نووسەر و هونەرمەندەوە تا ئەو ژنانەی کە هەوڵیانداوە لە ژیانی ئاساییدا ئامادەبوونێکی مرۆڤایەتیان هەبێت و وەک کاڵایەک سەیر نەکرێن، هەموویان گەنجینەیەکی دەستکەوتی مێینەیان کۆکردۆتەوە کە بناغەیەکی پتەوە بۆ بەدیهێنانی ئازادی.

 

هاوکات ژنانی کورد لە شەڕدا پشتگوێ نەخراون و پشتیان بە یەدەگی کەلتووری و کۆمەلایەتی بەهێزی خۆیان بەستووە بۆ بەشداریکردن لەم “تێکۆشانی ژیان” و هەروەها یەدەگی خەباتیان و ئارەزووی ئاشتییان زیاد کردووە، ئەمڕۆ ژنانی کورد بوونەتە سیمبولی خەبات و تێکۆشانی ژنان، ٢٦ ی کانوونی دووەم ڕۆژی ڕزگارکردنی شاری کۆبانی بوو لە دەستی هێزەکانی داعش، کە بە “سەرەتای کۆتاییهێنان بە داعش” ناودەبرێت. سەرەتای ئەم تاریکییە یەکەم تیشکی ڕووناکییە. ژنانی کورد چالاکانە لەبەرچاوی جیهاندا بەشداری ئەم جەنگەیان کرد و ئاڵنگاریی تەواوی پارادایمی پیاوسالارییان کرد و زۆر لەوە تێپەڕی و وەک دیدەوانی جەنگ دەرکەوتن، ئەوان دژی تاریکی و خنکاندن وەک ڕووناکی شەڕیان کرد،ڕوخساری ئاڵنگاری سەدە، “بەرەنگاری ژنان”یان بە هێزێکی سەرسوڕهێنەر نیشان دا.

 

من خۆم لەم ماوەیەی شەڕدا لە کۆبانێ بەشداریم کرد و ئازاری برینەکانم چەشتووە کە تا ئێستاش ناوبەناو ڕایان دەکێشم.ئەو ئازارەی کە سات بە ساتی بیرم دەکەوێتەوە ئەو باجەیە کە لە پێناو مرۆڤایەتیدا داومە. لەوانەیە ویژدانم کەمێک ئارام بێتەوە بەو مانایەی کە تەنانەت کەمێک ڕێزم لە مرۆڤایەتی گرتووە. من هاوڕێی ئەوانەم کە پاش تەمەنێک لە تێکۆشان و لە کاتی شەهیدبووندا دەیانووت:”لەسەر کێلی گۆڕەکەم بنووسە کە ئەو هێشتا قەرزداری گەلەکەی بوو کە کۆچی دوایی کرد!” هەر کاتێک لە کۆبانێ ئاهەنگی سەرکەوتن دەگێڕدرێت، پەرۆشی و شانازی ئەو بۆچوونە شکۆدارانەمان ئیرادەم دوو ئەوەندە دەکات. ئێستا یەکێک لە تاوانەکانم ئەوەیە کە ئێمە بەرامبەر تاریکی ڕاوەستاوین. من هاوڕێی ئەوانە بووم کە مرۆڤایەتیان ڕزگار کرد.

 

لەم پێشنیارە سەختەدا، ڕوون دەبێتەوە ئەوانەی کە من دادگایی دەکەن بە شێوەیەکی سروشتی دەکەونە سەر کام لایەن. سیستەمێکی پیاوسالارییە کە بە هیچ شێوەیەک بەرهەڵستی ژنان قبوڵ ناکات.با تەنیا سەرکەوتن و خۆشی لە بەرامبەر هێزێکی تاریک و دژە مرۆڤدا خۆشی دەرببڕن. سەرەتا درکمان بەو مەترسییە کرد کە ڕووبەڕووی مرۆڤایەتی دەبێتەوە و بەبێ بیرکردنەوە لە بەرامبەریدا وەستاوین و سەرکەوتنێکی گەورەمان بۆ مرۆڤایەتی هێنا،ئەمڕۆ هەوڵ دەدەن بە شێوازی جۆراوجۆر تۆڵەی ئەم شکستە بکەنەوە.ئەمجارەیان هەڵبژاردووە چونکە کۆتایی پلانی ١٠٠ ساڵەیە کە بۆ هەرێمەکەمان داڕێژرابوو.

 

ئێمە بریندارەکانی سایکس پیکۆین، منداڵی گەلێکین کە تامی چەوساندنەوەی لۆزانیان تا مۆخی ئێسقان کردووە، بە گوریس هەڵواسراوین، بە هەموو جۆرە چەکێک کوژراوین، هێرشی کیمیایی کراوین، کۆمەڵکوژکراوین، جینۆسایدیان لە هەموو بەشێکی نیشتمانە وێرانەکەیان ئەزموون کردووە، ئێستاش بە کۆمەڵێک کێشەی سیاسی و کۆمەڵایەتی، چووینەتە ناو سەدەی تەکنەلۆژیا و زیرەکی دەستکرد. بەڵام ئێمە سوورین لەسەر ئەوەی نەک تەنها ڕێگری لە جینۆسایدی جەستەیی بکەین لەم سەدەیەدا، بەڵکو پێناسەی “جینۆسایدی کەلتووری” بکەین و بە دڵەوە بەرەنگاری ببینەوە.”ژن، ژیان، ئازادیی” درووشمەکەمانە و دەربڕینێکی ڕەمزی پارادایمی ڕۆشنبیری ئێمەیە، پارادایمێک کە بە ڕوونی باسی کێشە بنچینەییەکانی جیهان و مرۆڤی مۆدێرن دەکات. بۆیە خۆی بە سنووری نەتەوەیی و جێندەریی و چینایەتیەوە سنووردار ناکات و هەوڵ دەدات بە دیدێکی فراوان و گشتگیرەوە سەیری بابەتەکان بکات. لەبەر ئەوەئ زۆربەی بابەتەکان جیهانییان کردووە،ئەوا جیهانگیریی خەبات لۆژیکیترین شێوازە. هەندێک لە کێشەکانمان وەک مرۆڤ باون بۆیە سروشتییە کە تێکۆشانمان لەسەر بنەمای دیاردە هاوبەشەکان بێت،”ژن،ژیان،ئازادیی”ئارەزووی هاوبەشی زۆربەی خەڵکی سەر زەوی دەردەبڕێت: ژیانێکی ئازاد و دیموکراسی. ئەمەش نهێنی پشتیوانی جیهانییە بۆ زیندانیانی ژن. جیهانێک کە شاهیدی تێکۆشانمان بۆ بەها جیهانییەکان بێت پشتگیریمان دەکات. ئێمەش بەم ئاراستەیەدا بەرەو پێشەوە دەڕۆین.

 

ئێستا ناوچەکە شێوازێکی نوێ وەردەگرێت. زۆرێک لە هێزەکان نەخشەیەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی بۆ ناوچەکە داڕشتووە. بۆشایی خواستی گەلان لەم پێکهاتە نوێیەدا زۆر بەرچاوە. ئێستا کە هێزە شەعبییەکان بەهێز بوون و توانای قسەکردنیان هەیە، دەبێت بتوانین ئەم بەرەیە بەهێز بکەین. بەرەنگاری کۆمەڵگە و خەڵک و هەرێم لە چەندین ململانێدا تێوەگلاوە و جگە لەوەش ڕێوشوێنی گرنگیش پێشنیازکراوە و گونجاوە ئەم خەباتەش چارەسەری کێشەکانی کۆمەڵگەش لەخۆ بگرێت، بابەتی ئێمە بابەتی شەخسی نییە زیندانیکردنمان و ڕووبەڕووبوونەوەی سزای لەسێدارەدانمان بەرەو خەباتی سیاسی و کۆمەڵایەتی دەڕوات و سەرەنجام بیر و کردارمان لەهەمان چوارچێوەدایە بۆ چارەسەرکردنی کێشە کۆمەلایەتی و سیاسییەکانە،بەم شێوەیە مانایەک بە ژیانمان دەبەخشین. ئێمە لە قاڵبی تاکەکەسی دێینە دەرەوە و لە کۆمەڵگادا دەتوێنینەوە و بەدوای ئامانجێکی بەکۆمەڵدا دەکەوین. “نەتەوەی دیموکراتی” تێز و مەزهەبێکە کە هەموو ئەم ئامانجانە پەروەردە دەکات. لەم چارەسەرەدا، ئەو ئامانجانەی کە ژیانی هەموو گەلان و چین و توێژەکان دابین دەکەن، بەدی دەهێنرێن. چارەسەرێکە کە هەمووان سوودمەند دەبن و کەس لێی ئازار ناچێژێت. ئەمە ئەو ڕێگایەیە کە دەتوانین ژیان مانادار بکەین.

 

من لەو باوەڕەدام کە یان مرۆڤ نابێت لە ژیاندا بژی یان دەبێت بە مانا و سەربەرزتر بژیت. چەندین پڕۆژە لە ڕێگەی مانابەخشی ژیانەوە لەلایەن دوژمنانەوە هێرشیان کرایە سەر و دیدەوانەکان گیانیان بەخت کرد لە پێناو ئامانجەکانیاندا بەڵام ئەمە ترسی لە دڵی خەڵکدا دروست نەکرد بەڵکو هیوای بۆ بەردەوامی خەبات و ژیان دروست کرد منیش هەنگاوێکم بەم ئاراستەیەدا ناوە و ڕووبەڕووی بارودۆخی ئێستام بوومەوە. لەکاتی لێپرسینەوە هەمان لێکۆڵەرەوە بەناوی فەرزاد کەمانگەر لەبەردەمم دانیشت و وتی ١٥ ساڵ لەمەوبەر فەرزاد لە هەمان شوێن دانیشتبوو بەڵام هیچی نەکردووە و مەرگی بۆ خۆی دروست کردووە بە مردنی، فەرزاد ڕێگای “ژیانێکی مانادارانە” بۆ ئێمە کێشا و دووبارە ژیانێکی پێداین. ئەگەر فەرزادێک هەڵبواسی، سەدان کەسی تر شوێن پێی دەکەون. چونکە فەرزاد و شیرین و فەرهاد و سۆران و ئێمەش لەو باوەڕەداین کە هەر هەنگاوێک لەسەر ڕێگای ئازادی دەتوانێت ببێتە تاقیکردنەوە و ئێمە بە شانازییەوە لەم تاقیکردنەوەیە دێینە دەرەوە بە قوربانیدانی گیانمان لە پێناو ئازادیدا ئێستاش زیاتر لە بیرکردنەوەی  بڕیارەکەدام. بیر لە خەباتی خۆمان، گەلەکەم، خەڵک و ئەو ڕۆژانە دەکەمەوە کە چاوەڕێی هەرێمەکەمان دەکەن. تێکۆشان سەرقاڵی سەرەکیمانە و بڕیاردانمان بەشێکە لێی. پشتیوانیکردنمان و دژایەتیکردنی بڕیارەکانمان بەشێکە لەو تێکۆشانە بەنرخەی کە مرۆڤایەتی دەیکات بۆ ژیانێکی مرۆڤایەتی، ژیانێکی باش و جوان و دروست و ئازاد. بەم شێوەیە خاڵی سەرەکی تێکۆشانی من ئەمەیە:”دەمەوێت ئەو چارەنووسە بشێوێنن کە هەمیشە لە گەمە تراژیدییەکانی ژیاندا لە پێناو ئازادیدا دووبارە دەبێتەوە. لەم یارییەدا، کە ناوی ڕاستی و تەنها لە ڕێگەی تێکۆشانەوە بەدەست دێت، ئەمجارە چارەنووس شکست دەهێنێت.”