وان

 

 ژنان لە باکووری کوردستان جەختیان لەوەکردەوە کە لە نێوان زیادبوونی توندوتیژی دژی ژنان، و بەرزبوونەوەی ڕۆژانەی کەیسەکانی کوشتنی ژن و مردنی گوماناوی، سیاسەتی بێ سزا و قسەی ژنکوژی لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە بەشدارن لە ئاساییکردنەوەی توندوتیژی پیاوان لە تورکیا.

 

ژنانی شاری وان لە باکووری کوردستان تیشکیان خستە سەر هۆکارەکانی پەرەسەندنی توندوتیژیەکان، بە ئاماژەدان بە هەڵسەنگاندنی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان کە وتی: کۆمەڵگە ناتوانێت ئازاد بێت تا ژن ئازاد نەبێت.

 

"دەسەڵاتداران شەڕ دژی ژنان دەکەن"

حامیە پاک ئاماژەی بەوەشکرد، کە پەرەسەندنی ژنکوژی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سیاسەتانەی دەسەڵات پەیڕەوی لێدەکەن، کە دان بە مافەکانی ژناندا نانێت و سنووردارکردن بەسەر شێوازی ژیانیاندا دەسەپێنن، ئەم ڕێبازە پیاوان بوێر دەکات بۆ ئەنجامدانی توندوتیژی، دەسەڵاتەکەیان لە شێوازی مامەڵەکردنی دەوڵەت لەگەڵ ژنانەوە وەردەگرن، رۆژانە هەزاران ژن توشی توندوتیژی پیاوان دەبن، بۆچی یەکسانی لەنێوان ژن و پیاودا نییە؟ لە نەبوونی یەکسانی ڕاستەقینەی ڕەگەزیدا، پیاوان بەهرەمەندن لە ئازادیەکی فراوانی کارکردن، لەکاتێکدا ژنان ڕوبەڕوی سنووردارکردنی توندی کۆمەڵایەتی دەبنەوە، کەبەردەوام پێیان دەوترێت 'ناتوانیت'.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ژنان دوو هێندە بارگرانییەکانی ژیانی ڕۆژانەیان لە ئەستۆ دەگرن، لە کاتێکدا پیاوان بەهۆی ئەنجامدانی یەک ئەرک لە دەوروبەری ماڵەوە ئاهەنگیان بۆ دەگێڕدرێت، ژنان بەبێ ئەوەی هەمان قەدرزانی وەربگرن ئەرکی بێشومار ئەنجام دەدەن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە دەسەڵاتداران شەڕێکی بەردەوام دژی ژنان دەکەن و بەردەوام دەیانکەنە ئامانج، چەند ڕۆژێک لەمەوبەر سەرۆکایەتی کاروباری ئایینی هاتە دەرەوە و ڕایگەیاند، کە پێویستە ژنان بە چ شێوەیەک جل و بەرگیان لەبەر بکەن، ژنان بە ئارەزووی خۆیان جل و بەرگ دەپۆشن، چۆن دەکرێ شتێکی وا بوترێ؟ بەم شێوەیەش بکرێنە ئامانج، پیاوان وتیان: جل و بەرگت نەشیاوە، دەتکوژم، وە لە ڕاستیدا کۆشتویانن، ئێمەی ژنان لە توندوتیژی بەردەوامدا دەژین، توندوتیژی زارەکی و توندوتیژی ئابووری و هەموو جۆرەکانی توندوتیژی هەیە.

 

"خۆکوشتن لە توندوتیژی پیاوان دابڕاو نییە"

حامیە پاک سەرنجی بۆ زیادبوونی ئەم دواییەی مردن و خۆکوشتنی گوماناوی ڕاکێشا و ئاماژەی بەوەدا، کە ژمارەیەکی زۆر لە ژنان کوژراون و دۆسیەکان بە ناوی "خۆکوشتن" داخراون.

 

جەختی لەوە کردەوە، کە ئەم خۆکوشتنانە لە توندوتیژی پیاوان جیا ناکرێنەوە، وتی: تا ئەم دەسەڵاتە بوونی هەبێت، ژنان لە بەردەوامی نادادپەروەریدا بەردەوام دەبن، ئایا کەس دێتە پێشەوە بۆ بەرگریکردن لە مافەکانی ژنان؟ ژنان دەبێت بەرەنگاری ئەم توندوتیژییە ببنەوە، لە ماڵەوە، لە شەقام، و لە بواری سیاسیدا، دەبێت بەرەنگاری ببینەوە، پێویستە ژنان لە ڕووی ئابووریەوە سەربەخۆ بن، کاتێک ژنان سەربەخۆی ئابوورییان نییە، ئەوا دەبنە بارمتەی پیاوان، بۆیە دەبێت ژنان لە هەموو شوێنێک بۆ سەربەخۆی ئابووری خۆیان تێکۆشان بکەن.

 

"توندوتیژی تەنها جەستەیی نییە"

عایدا نانتو ئاماژەی بەوەدا: کە ژنانی ئەم وڵاتە ڕۆژانە بە هەواڵی کوشتنی نوێ لە دژی خۆیان لە خەو هەڵدەستن، جەختی لە ڕەتکردنەوەی ڕەهایان لە توندوتیژی پیاوان کردەوە، کە سنووردار نییە بە توندوتیژی جەستەی بەڵکو توندوتیژی دەروونی و سۆزداری و ئابووریش دەگرێتەوە، ژنان لە ماڵەوە، لە شەقامەکان، لە کایەی کۆمەڵایەتی و سیاسی و تەنانەت لە ژیانی ئابووریشیاندا توشی توندوتیژی دەبنەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە زۆرجار چاوپۆشی لەو ڕاستیانە دەکرێت، سەرەڕای ئەوەی ئامارەکان ئاشکرای دەکەن کە تەنها لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا ١٣٦ ژن کوژراون، ئەمە جگە لەوەی ١٤٥ کەیسی گیانلەدەستدانی گوماناویش تۆمارکراوە، تاوانباران تاوانەکانیان بەو دڵنیاییەوە ئەنجام دەدەن کە بە بیانووی "هاندان" سزای کەمکردنەوە وەردەگرن، کە ئەمەش دەرئەنجامی ڕاستەوخۆی سیاسەتەکانی دەوڵەتە بەرامبەر بە ژنان.

 

عایدا نانتو جەختی لە پاراستنی ژنان بە زەبری یاسا کردەوە، داوای سەپاندنی سزای توند و ڕێگری کرد، تەنانەت لە کەیسەکانی توندوتیژی دەروونیشدا، بۆ ئەوەی هەمووان پێش ئەنجامدانی هەر جۆرە دەستدرێژییەک لەبەرچاوی بگرن.

 

"دەبێت ژنان خۆیان ڕێکبخەن"

عایدا نانوت جەختی لەسەر پێویستی ڕێکخستنی ژنان بۆ ڕوبەڕوبوونەوەی پەرەسەندنی توندوتیژی کردەوە، وتی: ئێمەی ژنان هەرگیز تەنها نین، لە کۆمەڵگەکەماندا زۆرێک لە ژنان هەست بە لاوازی دەکەن، بەڵام دەبێت ئەو هێزە بناسن کە لە ناویاندایە، دەبێت داوای ژینگەیەکی سەلامەتتر بکەین، دەمانەوێت بە ئازادی بچینە سەر شەقامەکان و بە سەلامەتی و شکۆوە لە شوێنی کارەکانماندا بژین، چیتر بەرگەی ئەوە ناگرین ژیانی کۆمەڵایەتیمان کاریگەری ترس و هەڕەشە و مەترسی لەسەر بێت.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە ژنان دەبێت خۆیان ڕێکبخەن، چونکە ڕێکخستن ڕێگەی ڕزگاری ڕاستەقینەیە، هێزی بەکۆمەڵی ژنانی ئەمڕۆ ئەوەیە کە سبەی نەوەیەکی بەهێزتر دروست دەکات، هەرچەندە بەهێزتر بین، نەوەکانی داهاتو بەهێزتر دەبن، پێویستە خەبات بکەین بۆ ئازادی و ئاسایش، هەروەها بۆ داهاتویەک کە دەنگی ژنان پەراوێز نەخرێت.

 

"ئەگەر ژنان ئازاد نەبن، کۆمەڵگەش ئازاد نابێت"

ئەدیبە بابور تیشکی خستە سەر پەرەسەندنی توندوتیژی ژنکوژی و توندوتیژی پیاوان لە ماوەی ٢٠ ساڵی ڕابردودا، و سیاسەتەکانی پارتی داد و گەشەپێدان "ئاکەپە" بەشدارییان کردوە لە زیندانیکردنی ژنان لە ماڵەکانیاندا، لەگەڵ ئەوەشدا دەسەڵاتداران پەیامێکی ناڕاستەوخۆیان ناردوە: ئەگەر لە ماڵەوە قەتیس نەبن، لە دەرەوە دەکوژرێن.

 

جەختیشی لەوە کردەوە، کە ئەم وتارە سیاسییە یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی پشت زیادبوونی توندوتیژی دژی ژنان، وتی: هەموو ژنێک نوێنەرایەتی ژیانێکی واتادارە بۆ ئێمە، هەر بۆیەش بانگەواز بۆ هەموو ژنان دەکەم: بە سیاسەتە کوشتنەکانی دەوڵەت کە دان بە مافەکانتدا نانێت، فریومەبن، پێویستە هەموو ژنێک بە باشی مافەکانی خۆی بزانێت و بتوانێت بە ڕوونی خۆی دەرببڕێت، ئەوە مەرجێکی بنەڕەتییە بۆ بەردەوامبوونی ژیانی، ژن ژیانە و ئەگەر ژن نەبووبێت ژیان لە هەموو بوارەکاندا نەبوونی هەیە.

 

"پارتی داد و گەشەپێدان دەبێت دەستبەرداری سیاسەتە سیستماتیکییەکانی بێت"

ئەدیبە بابور جەختی لەسەر پێویستی وازهێنان لە سیاسەتە سەرکوتگەرەکانی حکومەتی پارتی داد و گەشەپێدان کردەوە کە ژنان دەکاتە ئامانج، جەختی لەوە کردەوە، کە ژنانیش دەبێت لە دژی ئەو سیاسەتانە بوەستنەوە و خۆیان ئاگادار بن و بەشداری بزووتنەوەی ژنان بکەن، وتی: ژنان باش خۆیان دەناسن و ئاگاداری مافەکانیانن، بەڵام ئەو مافانەیان پێ نادرێت، بۆیە بانگەواز بۆ هەموو ژنێک دەکەم: ئەگەر هەستت بە بێ توانای کرد، دەستت بۆ هاوڕێکانت درێژ بکە، لەگەڵ بزووتنەوەی ژنان بوەستە، پەیوەندییان پێوە بکە، بەشداری لە خەباتی دەستەکۆمەڵیدا بکە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە کوشتنی ژنان ڕووداوی گۆشەگیر و هەڕەمەکی نییە، بەڵکو تاوانی سیاسییە کە پەیوەندییەکی نزیک بەم سیستەمە داگیرکاری و ستەمکارییەوە هەیە، هەروەها بەهێزکردنی ژنان بۆ تێگەیشتن لە خۆیان و مافەکانیان کلیلی هێز و سەرکەوتنە، هەتا ژنان خۆیان و مافەکانیان بناسن، دەتوانین هەموو شتێک بەدەستبهێنین.