ناوەندی هەواڵ

 

سەرەڕای پێشکەوتنەکان لە هەندێک لە وڵاتانی ئەندامی یەکێتی ئەوروپا بۆ کەمکردنەوەی بەکارهێنانی مادە کیمیاییەکانی بەهێزکردنی خاک، بەڵام پیسبوونی قڕکەرەکان هێشتا مەترسییەکی بەرچاو لەسەر تەندروستی مرۆڤ و ژینگە دروست دەکات، بەپێی کۆنگرەیەکی ئاژانسی ژینگەی ئەوروپا EEA پێویستە کاری زیاتر بکرێت بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی سفری پیسبوونی یەکێتی ئەوروپا بۆ کەمکردنەوەی بەکارهێنان و مەترسییەکانی قڕکەری کیمیایی و مەترسیدارتر تا ساڵی ٢٠٣٠ بە ڕێژەی ٥٠٪.

 

بەکارهێنانی بەربڵاوی قڕکەری کشتوکاڵی سەرچاوەی سەرەکی پیسبوونی ژینگەیە، پیسکردنی ئاو، خاک و هەوا، دەبێتە هۆی لەدەستدانی جۆراوجۆری زیندەوەران و دەبێتە هۆی بەرگری لە ئافاتەکان، بەرکەوتنی مرۆڤ بە قڕکەری کیمیایی پەیوەستە بە نەخۆشییە درێژخایەنەکانەوە، وەک شێرپەنجە و نەخۆشییەکانی دڵ و هەناسەدان و دەمارەکان.

 

کۆنفرانسی نوێی ئاژانسی ژینگەی ئەوروپا دەربارەی ئەوەی کە چۆن قڕکەرەکان کاریگەرییان لەسەر تەندروستی مرۆڤ و ئیکۆسیستەمەکان هەیە لە ئەوروپا کورتەیەک لە نوێترین زانیارییەکان دەخاتە ڕوو کە چۆن قڕکەرە کیمیاییەکان کاریگەرییان لەسەر تەندروستی مرۆڤ و ژینگە هەیە و پراکتیزە باشەکان دەخاتە ڕوو بۆ کەمکردنەوەی بەکارهێنان و مەترسیەکانیان لە سەرانسەری ئەوروپا، پراکتیزە باشەکان پیشان دەدات بۆ چۆنیەتی کەمکردنەوەی بەکارهێنانی قڕکەری کیمیای و بەڕێوەبردنی مەترسییەکانی پەیوەست بەوەوە بەبێ ئەوەی دابینکردنی خۆراک بخاتە مەترسییەوە.

 

لە ساڵی ٢٠١١ تا ٢٠٢٠، فرۆشی قڕکەر لە وڵاتانی ئەندامی یەکێتی ئەوروپا تاڕادەیەک جێگیر بوو و نزیکەی ٣٥٠ هەزار تۆن لە ساڵێکدا، لە ساڵی ٢٠٢٠دا، یەک یان چەند قڕکەرێک لە سەرووی ئاستەکانی نیگەرانییەوە مەترسی بوو بۆ تەندروستی مرۆڤ، لە ٢٢٪ی هەموو شوێنەکانی چاودێریکردن لە ڕووبار و دەریاچەکاندا لە سەرانسەری ئەوروپادا دۆزرایەوە لە ڕووی پیسبوونی خاکەوە، ٨٣٪ی خاکە کشتوکاڵییەکان کە لە توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٩ تاقیکراونەتەوە، پاشماوەی قڕکەریان تێدابووە.

 

پیسبوونی قڕکەر یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی لەدەستدانی جۆراوجۆری زیندەوەران لە ئەوروپا، بە تایبەتی بەکارهێنانی قڕکەر بووەتە هۆی کەمبوونەوەی بەرچاوی ژمارەی مێرووەکان، ئەمەش مەترسی لەسەر ئەو ڕۆڵە گرنگانە دروستکردووە کە لە بەرهەمهێنانی خۆراکدا دەیگێڕن، بەتایبەتی گەردەنکردنی زۆربەی بەرهەمە سەوزە و میوەییەکان.

 

خەڵک بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی خۆراکەوە بەرکەوتەی قڕکەر دەبن، لەوانە خواردن و ئاوی خواردنەوە، هەروەها بە بەسەربردنی کات لەو ناوچانەی کە قڕکەری تێدا بەکاردەهێنرێت و بۆ کرێکارانی کشتوکاڵیش لە شوێنی کاردا.

 

  توێژینەوەیەکی بەرفراوانی چاودێری زیندەیی مرۆڤ کە لە نێوان ساڵانی ٢٠١٤ بۆ ٢٠٢١ لە سەرانسەری پێنج وڵاتی ئەوروپی ئەنجامدراوە، دەرکەوتووە کە لانیکەم دوو قڕکەر لە جەستەی ٨٤٪ی بەشداربووانی ڕاپرسییەکەدا هەن.

 

ئاستی قڕکەر بە بەردەوامی لە منداڵاندا بەرزتر بووە لە گەورەکان، منداڵان بە تایبەتی هەستیار بوون بە کاریگەرییە نەرێنییەکانی تەندروستی ماددە کیمیاییەکان، بەرکەوتنی مرۆڤ بە قڕکەری کیمیایی پەیوەندی بە کۆمەڵێک نەخۆشی درێژخایەنی مەترسیدارەوە هەیە، وەک شێرپەنجە، و نەخۆشییەکانی دڵ، هەناسەدان و دەمارەکان، هەروەها دواکەوتنی گەشەکردن لە منداڵان.