ناوەندی هەواڵ

 

بەپێی ناوەندی ئامار، هەرچەندە ژمارەی دانیشتوانی ژنانی تەمەن ١٥ ساڵ و سەرووتر لە بەهاری لە ساڵی ٢٠٢٣ نزیکەی ٧٤ هەزار و ٩٧٧ کەس زیاتر بووە لە ژمارەی پیاوانی هەمان تەمەن، بەڵام ڕێژەی بەشداری ئابووری ژنان ٪١٤.١ و ڕێژەی بەشداری پیاوان ٪٦٨.٣ بووە.

 

بە واتایەکی تر لە کۆی دانیشتوانی ٣٢ ملیۆن و ١٧٠ هەزار ژن، تەنیا "٣ ملیۆن و ٨٦٦ هەزار کەس کار دەکەن"، نیوەی دانیشتوانی ئێران لە ژنان پێکهاتوون، بەڵام بەپێی ئامارە فەرمییەکان ئەم گرووپە پشکێکی کەمیان لە بازاڕی کاردا هەیە و بە پێی ئامارە بڵاوکراوەکان، ژمارەی ژنانی بێکار نزیکەی ٢.٥ هێندەی پیاوانی بێکارە.

 

بەشێک لە چالاکوانانی کۆمەڵایەتی و سیاسی پێیان وایە هۆکاری کەمبوونەوەی پشکی ژنان لە دامەزراندندا "سیاسەتی نوێ و جیاوازیی جێندەری"یە کە بووەتە هۆی کەمبوونەوەی پشکی ژنان لە دامەزراندنی وڵات، ئەمەش بەو مانایەیە کە ژنانی زیاتر لە ماڵەوە دەمێننەوە و هەستکردن بە وابەستەیی و پێویستی دارایی بە پیاوان بەرەوپێش دەبەن، ئەمەش وادەکات نەبوونی سەربەخۆیی دارایی لای ژنان زیاد بکات.

 

کەمبوونەوەی پشکی ژنان لە دامەزراندن لە وڵاتدا دەتوانێت کاریگەری لەسەر ئابووری ماڵەکانیش هەبێت چونکە زۆرێک لەو ژنانە یان سەرۆکی خێزانن یان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە دابینکردنی خەرجییەکانی ماڵەکانیان.

 

 بەپێی ئامارە بڵاوکراوەکان، ژنانی کرێکار کاتێکی زیاتر بۆ پەروەردەی ئابووری بەسەر دەبەن، کەمبوونەوەی پشکی ژنان لە دامەزراندندا دەتوانێت خوێندنی ئەو کەسانە کەم بکاتەوە و لە ئەنجامدا پشکی ئەوان لە بەشداری ئابووریدا کەم بکاتەوە.

 

ژن ڕۆڵی گرنگ لە خێزاندا دەگێڕێت، لە ئەنجامدا پەروەردەی سەرەتایی دەتوانێت کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر خێزانەکە هەبێت، بۆ نمونە کاتێک دایکێک زانیاری ئابووری بەشی پێویستی هەبێت و ڕاهێنانی پێویستی وەرگرتبێت، هەروەها ڕاهێنانی پێویست بە منداڵەکەی دەدات و هانی دەدات بۆ فێربوونی ئابووری و وەبەرهێنانی دروست.

 

هەرچەند مەعریفەی دارایی ژنان زیاترە لە پیاوان، بەڵام جیاوازیی جێندەری لە ئێران لە ژێر سایەی دەسەڵاتی پیاوسالاریدا دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی متمانە بەخۆبوونی ژنان و لە ئەنجامدا دەسەڵاتی مەعریفەی دارایی شکست دەهێنێت و ئەمەش یەکێکە لە گرنگترین هۆکارەکانی مانەوەی ژنان لە ماڵەوە و بێکاربوون لە ئێران.