رەجا حەمید ڕەشید

 

عێراق-بەشداربووان داوای هەڵوەشاندنەوەی جێبەجێکردنی پاشەکشەی هەموارەکانی یاسای باری کەسی و دەرکردنی یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانییان کرد، جەختیان لەسەر پێویستی بەپەلەی چاکسازیی یاسایی بۆ پاراستنی ژنان و منداڵان و دەستەبەرکردنی سەقامگیری خێزانە عێراقییەکان کرد.

 

هاوکات لەگەڵ دەستپێکردنی هەڵمەتی ١٦ ڕۆژی چالاکیی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی ڕەگەزی، هاوپەیمانی "نادا" لە عێراق، لەگەڵ ژمارەیەک ڕێکخراو و تۆڕی ژنانی ناوخۆیی و ناوچەیی، ڕۆژی ٢٨ی تشرینی دووەم، لە ناوەڕاستی بەغدا، خۆپیشاندانێکی ناڕەزایەتییان ئەنجامدا، ئامانجی ناڕەزایەتییەکە تیشک خستنە سەر شێوازەکانی توندوتیژی دژی ژنان و پەرەسەندنی توندوتیژی دژی ژنان و داوای چاکسازیی یاسایی بەپەلە بوو.

 

بەشداربووانی ناڕەزایەتیەکە دروشمی جیاوازیان بەرزکردەوە و دووپاتیان لە ڕەتکردنەوەی توندوتیژی و هەڵاواردن بەرامبەر ژنان کرد، لەوانە: مافی ژنان بژاردە نییە، بەڵکو بناغەی دادپەروەرییە، هەموومان لە خەمی وەستاندنی توندوتیژی دیجیتاڵی دژ بە ژنانین، نا بۆ قسەی ڕق و کینە کە ئاراستەی ژنان دەکرێت و یاسای شەریعە توندوتیژییە کە ئاراستەی ژنانی عێراقی و منداڵەکانیان دەکرێت.

 

هەروەها لە دروشمەکاندا پەیامگەلێک گرێدرابوو کە ئەو پێشێلکارییانەی ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە لە ناوچە جێناکۆکەکانی وەک غەززە و سودان بە ئاڵەنگاریەکانی ژنانی عێراق بەپێی هەندێک یاسا کە بەرەنگاری دەبنەوە.

 

"هەڵوەشاندنەوەی کاریگەری پاشەکشەی یاسای باری کەسی"

بوشرا ئەبو عەیس، نوێنەری هاوپەیمانی "نادا" لە عێراق ڕایگەیاند، ئەو ئاگادارییە بۆ داوای دادپەروەری کۆمەڵایەتی و دادپەروەری بۆ ژنان و منداڵان و خێزانەکانی عێراق ڕێکخرابوو، داوای هەڵوەشاندنەوەی کاریگەری پاشەکشەی هەموارەکانی یاسای باری کەسی ژمارە ١٨٨ کرد، بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە جێبەجێکردنی کۆدە نوێیەکەوە هەیە بۆ هاوپەیمانی هاوسەرگیرییەکانی پێشوو، جەختی لەسەر پێویستی وەرگرتنی ڕەزامەندی ژنەکە کردەوە لە کاتی گۆڕینی هاوپەیمانی هاوسەرگیری بەپێی کۆدەکانی بەردەم دادگاکانی پەیوەندیدار، هەروەها بەکارهێنانی ئەم ڕێکارانە بەبێ ڕەزامەندی ژنان پێشێلکردنی مافە یاسایی و کۆمەڵایەتییەکانیان پێکدەهێنێت.

 

بانگەوازی لە پەرلەمانی نوێی عێراق کرد، بەمەبەستی پاراستنی سەقامگیری خێزانە عێراقیەکان و چارەسەرکردنی هۆکارە ڕاستەوخۆکانی ئاستی بەرزی توندوتیژی دژ بە ژنان و منداڵان، لەگوڵیدا بەو هەموارانەدا بچێتەوە.

 

یاسادانان بۆ بەهێزکردنی ژنان

ئەمەل کەباشی، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری تۆڕی ژنانی عێراق ڕایگەیاند، عێراق لە ساڵانی ڕابردوودا قۆناغی جیاوازی توندوتیژیی بەخۆیەوە بینیوە، ژنان قورسایی ئەو بارودۆخەیان لە ئەستۆ گرتووە، هەروەها هاوپەیمانێتییەکانی ژنانی بەشدارن لە ناڕەزایەتیەکاب و داوای پاڵپشتیکردنی ژنانی عێراقی و سنووردارکردنی هەموو جۆرە توندوتیژییەک بەرامبەریان و دەستەبەرکردنی مافەکانیان لە ڕێگەی یاساوە کە مافەکانیان مسۆگەر دەکات و لە پێشێلکارییەکان دەیانپارێزێت.

شەمیران مەروکی، سکرتێری خولی ژنانی عێراق جەختی لەوە کردەوە، کە نارەزایەتیەکە ئاماژەییە بەڵام هەڵگری پەیامی گرنگی بوو، هەروەها جەختی لە پێویستی پێداچوونەوە و هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسی و دەرکردنی یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی کردەوە، بە لەبەرچاوگرتنی کاریگەریی ڕاستەوخۆیان لەسەر پاراستنی ژنان و خێزانە عێراقییەکان.

 

عەلیا حسێن، بەرپرسی تۆڕی داهاتوو ڕوونی کردەوە، ڕێکخستنی ناڕەزایەتیەکە بەشێک بوو لە هەڵمەتی 16 ڕۆژی چالاکی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی ڕەگەزی، هەموارکردنەوەی یاساکانی ئێستا و دەرکردنی یاسا نوێیەکان هەنگاوێکی چارەنووسسازە بۆ دەستەبەرکردنی یەکگرتوویی خێزانە عێراقییەکان و بەهێزکردنی ژنان.

 

بیدا عەبدول کەریم، چالاکوانی ژنان لە ڕێکخراوی ئازادیی ژنان، جەختی لەسەر پێویستی بەردەوامبوون لە بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان کردەوە، وتی: ئەو توندوتیژییەی ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە لە غەززە و سودان، بەشێکە لە نەخشێکی بەرفراوانتر لە توندوتیژیی سیستماتیکی دژ بە ژنان لە سەرانسەری ناوچەکەدا، هۆشداریدا لەوەی یاسای باری کەسی دەتوانێت ژنان لە مافی دایکایەتی و سەرپەرشتیکردنیان داگیر بکات، هەروەها هەوڵە بەردەوامەکانی بۆ بەرگریکردن لە مافەکانی ژنان و بەرەنگاربوونەوەی هەموو جۆرەکانی توندوتیژی و پەراوێزخستن دووپاتکردەوە.

 

شایانی باسە کە هەڵمەتی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان ١٦ ڕۆژ دەخایەنێت، لە ٢٥ی تشرینی دووەمەوە تا ١٠ی کانوونی دووەم کە هاوکاتە لەگەڵ ڕۆژی جیهانی مافی مرۆڤ، هەڵمەتی ئەمساڵ هەڵگری دروشمی "یەکبگرن بۆ کۆتاییهێنان بە توندوتیژی دیجیتاڵی دژی هەموو ژنان و منداڵای کچ"، جەخت لەسەر پێویستی بەرەنگاربوونەوەی شێوازەکانی توندوتیژی سەرهەڵدەدات لە کایەی دیجیتاڵیدا.