سلێمانی

 

لە هۆڵی ڕامادا لە شاری سلێمانی، بە دەستپێشخەریی ناوەندی توێژینەوەی شار لە دەزگای میدیایی شارپرێس، دیداری “دوای ساڵێک پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا بەرەو کوێ؟” بە خولەکێک وەستان بەبێ دەنگی بۆ ڕێزلێنان لە شەهیدان دەستیپێکرد و نزیکەی ١٢٠ کەس لە ئازادییخوازان، وڵاتپارێزان، ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی سیاسیی بەشدارن.

 

لە دیدارەکەدا دوو پانێڵ بەڕێوەدەچێت، لە پانێڵی یەکەمدا هەریەک لە "نەورۆز ئویسال، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە شرناخ و پاریزەری پیشووی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان، مەزڵوم دینج، بریکاری یاسایی ڕێبەر عەبدوڵا ئۆجالان و ئەندامی نووسینگەی یاسایی سەدە، کامەران عوسمان، ئەندامی ڕێکخراوی CPTی ئەمریکی" تێیدا بەشدارن و پانێڵەکە لەلایەن د. جەعفەر عەلی، نووسەر و چاودێری سیاسیی بەڕێوەدەبرێت.

 

سەرەتایی پانێڵەکە بە خوێندنەوەی بەیانامەییەک لە لایەن  بەڕێوبەری دەزگای میدیایی شارپرێس دەستیپێکردو وتی: لە ڕوانگەی ئەوەی پرۆسەی ئاشتی لە توکیا، نەک تەنها بۆ کوردانی باکوور، بەڵکو بۆ تەواوی پرسی نەتەوەیی، نیشتمانی و دیموکراسی، چ کورد و چ گەلانی دیکەی ناوچەکە، بایەخێکی ستراتیژی هەیە، هەڵدەگرێت گفتوگۆی زۆری لەبارەوە بکرێت، لێرەوە ناوەندی توێژینەوەی شار لە دەزگای میدیایی شارپرێس، دووەمین دیداری خۆی لەبارەی ئەم پرسە گرنگە ئەنجام دەدات، دیداری یەکەم لە هەنگاوە سەرەتاییەکانی پرۆسەکەو، دووەمیشیان، بریتییە لەم دیدارەی ئەمڕۆ، کە دوای تێپەڕبوونی ساڵێک لە هەنگاوی یەکەمی پرۆسەکە، لە دوو پانێڵدا پێشکەش دەکرێت، مێژووی تورکیا لە ماوەی یەک سەدەی ڕابردوودا، ئاڵۆزی سیاسی و ئەمنی زۆری بەخۆوە بینیوە، تایبەت لەنێوان دەوڵەت و کورد، کە داواکاری دیموکراسی، سیاسی، نەتەوەیی و مرۆیی هەبووە، بەڵام هاوشانی ئەوەش پرسی ئاشتی تەواو فەرامۆش نەکراوە، بەڵکو لە مێژووی هاوچەرخدا بووەتە بەشێک لە ژیانی سیاسی و ئێستاش وەک ئومێدێک بەرەو ئایندەیەکی باشتر سەیر دەکرێت.

 

"ئاشتی کولتوورو بەرپرسیارێتییەکی بەکۆمەڵیشە"

   ئاماژەی بەوەشکرد، ئاشتی تەنها ڕێککەوتنێکی سیاسی نییە، بەڵکو کولتوور و ڕەفتار و بەرپرسیارێتییەکی بە کۆمەڵیشە، ئاشتی لە تورکیا وەک هەر گۆشەیەکی دیکەی ئەم دنیایە، پێویستی بە ئیرادەی سیاسی ڕاستگۆیانە، دادپەروەری کۆمەڵایەتی و داننان بە جیاوازی سیاسی و کۆمەڵایەتی هەیە، پێویستی بە پێداچوونەوە بە کولتووری یەکڕەنگکردن و سەپاندن و خاڵیبوونەوە لە ڕۆحی فاشیزم هەیە، واتە دوورکەوتنەوە لە گوتاری خوێن و ڕابردووی تاریک لەپێناو دروستکردنی سەرزەمینێکی نوێ، کە کۆی گروپ و پێکهاتە نەتەوەیی و ئاینییە جیاوازەکان، بەبێ جیاکاری بەهۆی نەژاد، زمان و نەتەوە و ئینتیما، هەست بە بوونی خۆیان بکەن و بتوانن وەک هاوڵاتی پلە یەک تێیدا بژین،  ئاشتەوایی و دیموکراتیزەکردنی ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی، لە شەو و ڕۆژێکدا نایەتەدی، هەندێجار پرۆسەیەکی دوورودرێژ و تاقەت پڕوکێنە، پێویستی بە ئارامی، ئازایەتی، ئەقڵ و حیکمەت و لێبوردەیی زۆر هەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ناشیرینییەکانی ڕابردوو و دوورکەوتنەوە لە ڕۆحی تۆڵەسەندنەوە، وە پێویستە مێژوو هەمووانی فێری ئەو ڕاستییە کردبێ، ئاشتی هەمیشەیی بەهێز ناسەپێنرێت، بەڵکو لەسەر بنەمای متمانەی دوولایەنە، داننانی دوولایەنە بە ماف و کەرامەتی مرۆیی بنیاد دەنرێت، هەر کاتێکیش ئاشتی ڕێڕەوی ڕاستەقینەی خۆی دۆزییەوە، دەنگی سەقامگیری و ئارامی، دەنگی مرۆڤایەتی و مرۆڤبوون بەسەر دەنگی تفەنگ و بۆمبدا زاڵ دەبێت.

  

"پەکەکە هەنگاوی ئەرێنی ناوە"

ماوەی ساڵێکە، هەنگاوەکانی خولێکی نوێی گفتوگۆ لەنێوان دەوڵەتی تورکیا و کورد دەستیپێکردووە، لایەنی کوردی واتە پەکەکە، وەک وەڵامدانەوە بە بانگەوازەکەی بەڕێز عەبدوڵا ئۆجالان، کۆمەڵێک هەنگاوی ئەرێنی ناوە، بەڵام تا ئێستا گوتاری لایەنی دەسەڵات لە تیۆرەوە نەگوازراوەتەوە بۆ کردار، تایبەت لە ڕووی یاسایی، جێبەجێکردنی مافی هیوا و ئازادکردنی ئەو سیاسییانەی دوور لە هەر پرەنسیپ و بەهایەکی دیموکراسی لە زیندانەکانی دەوڵەتدا هێڵراونەتەوە، بەڵام هێشتا هەوڵەکان بەردەوامن، هەنگاوەکانی گفتوگۆ درێژەیان هەیە و دەرفەتەکانیش ئەگەر بە ئومێدی زۆریشەوە نەبێت، بونیاد ماوە، ئومێد دەخوازین، سەد ساڵی ڕابردوو، وانەیەکی بە سوودی فێری دەوڵەت و تەواوی ئەو پارت و هێزە سیاسییانەی تورکیا کردبێت، کە بەبێ دەستبەرداربوون لە ڕۆحی فاشیزم، بەبێ گەورەکردنی ڕۆحی بەیەکەوە ژیان و دیموکراتیزەکردنی ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی، بەبێ داننان بە ماف و ئازادییە سیاسی و کولتورییەکانی ئەویدی، بەبێ هەوڵدان بۆ تێپەڕاندنی فەلسەفەی یەکڕەنگکردن لە وڵاتێکی فرەڕەنگدا، لە دایکبوونی پرسێک بە ناوی خواستی بەیەکەوە ژیانی ئازادانە و ئارامی بۆ جوگرافیای سیاسی لە دایک نابێت.

 

" بەداخەوە لە لایەن دەوڵەتی تورکیاوە بەدەنگهاتنی باش بۆ پرسی ئاشتی نەهاتە پێش"

نەورۆز ئویسال، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە شرناخ و پاریزەری پیشووی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان، باسی لە پڕۆسەی ئاشآتی لە ڕوانگەی هەنگاوە سیاسیەکانەوە کرد، وتی: هەبوونی پرسی ئاشتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە ئاستێکی مەزندا خۆی دەبینیتەوە، لە ٢٧ی شوبات، ڕێبەر ئاپۆ بانگی دەستپێکی پڕۆسەی ئاستی لە ئیمڕاڵییەوە دەست پێکرد و دەنگی دایەوە، تا ئێستاش بەردەوامی هەیە، بانگەوازی ئاشتی لە تەواوی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەنگی دایەوە، هەنگاو بە هەنگاو بانگەوازەییەکە تەشەنەی کرد، پاش بڵاوبونەوەی گرتە ڤیدۆیەکی ڕێبەری گەلی کورد هەنگاوەکان ڕووی لە زیاترکرد، زەمینەی سیاسیی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا سەریهەڵدا، بەداخەوە لە لایەن دەوڵەتی تورکیاوە بەدەنگهاتنی باش بۆ پرسی ئاشتی نەهاتە پێش، پاش بەدەنگەوە هاتنی گەریلایانی ئازادی ئێستا چاوەکان لەسەر دەوڵەتی تورکیان، هەرکەس دەخوازێت چارەسەرییەکی دیموکراتیک دەربکەوێت، پێویستە دەوڵەتی تورکیا هەنگاوی گرنگ بنێت تا بتواندرێت پڕۆسەی ئاشتی بەرەوپێش بڕوات، ئەم پڕۆسەیە تایبەت بە کورد نییە گرنگی تەواوی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست  و جیهان دەبێت، هەنگاوی گرنگ لە لایەن گەریلایانی کورد نراوە، تەواوی ڕێکارەکان بۆ پرسی ئاشتی لە ڕێگەی ئەو پلان و ڕێککاریانەی لە لایەن ڕێبەرەکەیانەوە بۆیان دانرا ئەنجام درا، بۆیە چاوەکان ئیتر لەسەر دەوڵەتی تورکیان بۆ پڕۆسەی ئاستی .

 

" تەواوی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان دەتوانن سودمەند بن لە ئەو دەرفەتانەی کە بەڕێز ئۆجالان بە ئازادتر بتوانێت پڕۆسەکە بەڕێوە ببات"

مەزڵوم دینج، بریکاری یاسایی ڕێبەرعەبدوڵا ئۆجالان و ئەندامی نووسینگەی یاسایی سەدە، باسی لە هەنگاو و پێویستیە یاساییەکانی پڕۆسەی ئاشتی کرد، وتی: لەو باونگەوازییەی ڕێبەر ئۆجەلان وتوبوی دانانی چەک و هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە پێویستی بە زەمینەی یاسایی هەیە کە بۆی ئامادە بکرێت، هەروەها بانگەوازی ڕێبەر ئۆجەلان پێش سێ ساڵ بڵاو کرایەوە تا ئێستاش دەیەوێت بە شێوەیەکی دیموکراتیک و ئاشتی خواز پڕۆسەکە بەڕێوە بچێت، کەوایە پێویستە دەوڵەتی تورکیاش بەو شێوەیە لەگەڵ پڕۆسەکەدا هەنگاوبنێت، وە شەرت  و مەرجی بەڕێز ئۆجەلان باشتر بکەن، ئەگەرسەیری ئەفریقای باشوور بکەین کاتێک ماندێلا لە زیندان ئازاد بوو، دەبینین سەرەتا هەڵومەرجی گونجاوی بۆ دەستەبەر کرا و دواتر ئازاد کرا، هاوکات بۆ ئەوەی ئەو پڕۆسەیەک بەڕێوە بچێت دەبێت دەرفەتی یاسای بۆ بەڕێز ئۆجەلان باشتر بکرێت، پێشکەوتنی ئەو پڕۆسەیە کاریگەری لەسەر هەرچوار پارچەی کوردستان دەبێت، ئەگەر بێتو بەڕێز ئۆجەلان لە دەرفەتەکانیدا ئازادتربێت، ئەوا تەواوی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان دەتوانن سودمەند بن لە ئەو دەرفەتانەی کە بەڕێز ئۆجەلان بە ئازادتر بتوانێت پڕۆسەکە بەڕێوە ببات، ئەگەربەپێچەوانەشەوە بێت ئەوکەسانەی کە بەرژەوەندی گەلی کوردیان ناوێت ڕێگر دەبن لە چارەسەرییەکانی قەیرانەکانی کوردستان، بەڵام دەبین بە ئازادکردنی بەڕێز ئۆجەلان دەتوانرێت دەرفەتەکانی چارەسەری باشتربێت، ئێمەش کار بۆ ئازادی جەسەتی بەڕێز ئۆجالان دەکەین.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، تێکۆشانێکی دیمکراتیک  و بەرفراوان دەبێتە هۆکاری زوترگەیشتن بە ئازادی جەستەیی بەڕێز ئۆجەلان، دوای ٢٧ ساڵ دەبین تەواوی هەوڵدانەکانی بەڕێز ئۆجەلان بۆ بەڕێوەچوونی ئاشتی و دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی دیموکراتیکە، ئەگەر سەیری سەرەتایی زیندانی کردنی بەڕێز ئۆجەلان بکەین، دەبینین سەرەتا تەنیا دەیتوانی ڕۆژانە یەک کاتژمێر ڕۆژنامە بخوێنێتەوە یاخود لە دەرفەتێکی کەمدا پارێزەکانی دەبینی یاخود تەنیا یەک کاتژمێری هەبوو کە خۆر ببینێت، کەچێ دەبینین لەو هەلومەرجەدا توانیویەتی مانیفیستۆکانی بنوسێت و جیهانببن، سەرەڕایی ئەوەش هەنێ کات بۆ ماوەی ٢٠ ڕۆژ سزای جیاوازی بەسەردا دەسەپێندر، بەڵام توانی بە نووسینی ئەو پارێزنامانە لەماوەی تێکۆشانی ٢٧ ساڵیدا، ئاشتی بەجیهانی بکات، هیچ گۆشەگیریەک نەیتوانی ڕێ لە بەرەوپێش چوونی ئەوهەنگاوانە بکات کە بەڕێز ئۆجەلان کاری بۆدەکات.

 

"تورکیا لە ئێستادا مەترسی بۆسەر گوندەکان هەیە"

 کامەران عوسمان، ئەندامی تیمی ڕێکخراوی سی پی تی ئەمریکی، باسی لە پرۆسەی ئاشتی  لە ڕووی کردەیی و لەسەر ئەرزی واقع کرد، وتی:  پڕۆسەیەکی گرنگ و ڕێژەییە کە کۆمەڵێک خاڵی پۆزەتیڤ و نێگەتیڤی هەیە، بە گوێرەی داتاکان لە ماوەی دووساڵدا هێرشەکان تا چەند زیاد و کەمی کردووە، لە دوای پڕۆسەی ئاشتیەوە هێرشەکان بەرزی و نزمی بەخۆیەوە بینیوە، لە دوای پڕۆسەی ئاشتی دەوڵەتی تورکیا ئەوەندەی ژینگە و دارستانەکان لە ناو دەبات ئەوەندە هێرش و بۆردومانەکان ئەنجامنادات، کە ٣٥ هاوڵاتی مەردەنی لە ساڵی ٢٠٢٣دا بونە قوربانی ، بەڵام لە دوای پڕۆسەی ئاشتییەوە تەنها ٣ کەس بونەتە قوربانی ئەمەش گرنگە، هەروەها ٤٢ گوند بەهۆی هێرشەکانی تورکیاوە چۆڵکراوە، بەڵام ئەمساڵ بەهۆی پرۆسەی ئاشتییەوە هیچ گوندێک چۆڵی نەکردووە، لەساڵی ٢٠٢٣ لە ناوچە گەشتیارەکاندا گەشتیارکەمی کرد، بەڵام لە ئێستادا هەریمی کوردستان  بەهۆی پڕۆسەی ئاشتی گەشتیارێکی زۆر سەردانی ناوچە گەشتیارییەکان دەکات، ١٥٠ بۆردومان لە هەرێمی کوردستان لەمساڵدا زیادی کردووە، کە پڕۆسەی ئاشتی لە ئارادایە، هەروەها دەوڵەتی تورکیا لە ناوچەکانی خۆیدا بارەگا و سەنگەری کۆنکرێتی دفروستکردوە کە ژمارەیان ٧٧ تە، وە تورکیا لە ڕووی چەک و پێداویستی چەک بەردەوام لە هەوڵی دابینکردنیدایە.

 

وتیشی: خاڵێکی دیکە کە جێی نیگەرانییە، لە ماوەی دوومانگی کۆتاییدا دارەکانی هەرێمی کوردستان  لە ناوچەکانی زاب و پشت ناوچەی مەتینان دەبڕدرێنیەوە، کە لە ڕێگەی کۆمپانیا و پێداویستی گواستنەوە بە ئاشکرا ڕەوانەی شاری تورکیا و دەوروبەری دەکرێت بۆ دروستکردنی پێداویستی ناوماڵ، هەروەها تورکیا لە ئێستادا مەترسی بۆسەر گوندەکان هەیە، ئەگەر پڕۆسەی ئاشتی سەرنەگرێت دەوڵەتی تورکیا لە ڕێگەی سەربازییەوە تەواو خۆی بۆ جەنگ ئامادەکردووە، هێزێکی سەربازی تۆکمە و ڕێگەی هاتوچۆی لە نێو گوندەکاندا بونیادناوە، هەروەها دەوڵەتی تورکیا لە هەوڵی دروستکردنی ڕێگەی فڕۆکەوانییە تا هەرێمی کوردستانی پێ کۆنترۆڵ بکات، کە مەترسی گەورە لەسەر گەلی کورد دروستدەکات، هەروەها گەریلایان خەریکی ڕێگەی زەمینە خۆشکردن و دروستکردنی  تونێلن تا لە هەرئەگەرێکدا بۆ سەرنەکەوتنی پڕۆسەکە بتوانن بەرەنگاری دوژمن ببنەوە، بۆیە پێویستە پڕۆسەی ئاستی تەنها لە ئازادبوونی بەشێک لە زیندانیانی سیاسیی و  سەپاندنی زمانی کوردی لە تورکیادا خۆی نەبینێتەوە، بەڵکو دەبێت هەنگاوی گرنگتر بۆ کورد لە تورکیادا بنرێت، پڕۆسەکە پڕۆسەیەکی تاکتیکییە و ستراتیژی نییە، بەڵکو خۆ ئامادەکردنە بۆ جەنگێکی نوێ، هەردوو لا خۆیان ئامادە دەکەن بەرەوڕووی یەکدی ببنەوە، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش ببێتە جێگایەک بۆ بەگژداچوونەوەی یەکدی.