شەبنەم ڕەحیم زادە

 

بوکان – هەلاوەمەلاوە یەکێکە لەو مەراسیمە کۆنانەی کوردی کە بە تایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان پێش نەورۆز بەناوبانگە، هەرچەندە زانیاری ورد و بەڵگەدار سەبارەت بە سەرچاوەی وردی ئەم داب و نەریتە نییە، بەڵام گێڕانەوەی زارەکی نیشان دەدات کە ئەم نەریتە لە کۆنەوە لە ناو گەلی کورددا هەبووە و لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی تر گوازراوەتەوە.

 

هەندێک لە توێژەران پێیانوایە کە ڕێوڕەسمی هەڵەوەمەلاوە دەگەڕێتەوە بۆ ئاهەنگە کۆنەکانی پەیوەست بە سروشت و گۆڕانی وەرزەکان، هەندێکی تریش بە داب و نەریتی ڕێوڕەسمی و کۆمەڵایەتی دەزانن کە بە تێپەڕبوونی کات شێوەی جۆراوجۆری وەرگرتووە. بەڵام ئەوەی دڵنیایە ئەوەیە کە هەلاوەمەلاوە وەک نەریتێکی شاد، لە کولتوری خەڵکی ئەو ناوچانەدا جێگەی تایبەتی هەیە.

 

چۆنیەتی ئەنجامدانی مەراسیمی هەلاوەمەلاوە

لە شەوانی کۆتایی ساڵدا کۆمەڵێک منداڵ بە جلوبەرگی ڕەنگاوڕەنگەوە بە شەقام و گەڕەکەکانیاندا دەسوڕێنەوە. جانتای بچوک هەڵدەگرن و لەکاتی وتنەوەی شیعر و گۆرانی نەریتیدا داوای خواردن یان دیاری لە دراوسێ و ژنانی خێزانەکە دەکەن. ئەم سروودانە بەزۆری تەوەری نوێژ و سوپاسگوزاری و هیوای نیعمەت بۆ خاوەن ماڵ و منداڵەکانی لەخۆدەگرن. خاوەن ماڵەکان دوای خوێندنەوەی ئەو شیعرانە بەخێرهاتنی منداڵەکان دەکەن و شیرینی و گوێز و هێلکە و شیرینی و شوکولاتە و هەندێکجاریش بڕێک پارەیان پێدەدەن. هەروەها منداڵەکان دوای وەرگرتنی دیاری جەژنەکەیان دەچنە ماڵی دواتر. لە هەندێک ناوچەدا ڕۆژێکی تایبەت بۆ ئەم مەراسیمە تەرخان دەکرێت، کە منداڵان بەیانیان سەردانی ماڵەکان دەکەن، پاشنیوەڕۆ ژنانی گەنج، شەوانەش پیاوان سەردانی ماڵەکان دەکەن بۆ وەرگرتنی دیارییەکانی جەژن.

 

گلاوێج.ج، ژنێکی بەساڵاچوو، سەبارەت بەم مەراسیمە دەڵێت: لە ڕابردوودا کە دیوارەکان کورتتر بوون، سەتڵێک یان پشتێنێکی کوردی بە دیوارەکەوە فڕێدەدرایە سەر دیوارەکە بۆ ئەوەی خاوەن ماڵەکە پڕیبکاتەوە. "لە ڕابردوودا زیاتر شیرینی و هێلکەیان بۆ جەژن دەدا و مەراسیمەکەش چەند ڕۆژێکی دەخایاند".

 

لێکچوون و جیاوازی نێوان هەلاوەمەلاوا و نەریتە هاوشێوەکانی تر

فێستیڤاڵی هەلاوەمەلاوا لە زۆر ڕووەوە هاوشێوەی داب و نەریتی وەک "قاشق زنی، کەوچککردن" لەسەر چوارشەنبە سوری، "چەک چەکۆ" لە هەندێک ناوچەی باشووری ئێران و تەنانەت ئاهەنگگێڕانی "هەلەوێن" لە فەرهەنگی ڕۆژئاوادا. لە هەموو ئەم نەریتانەدا منداڵان بە گروپی بچووک بە گەڕەکەکاندا دەسوڕێنەوە و شیعر یان گۆرانی دەڵێنەوە و لە بەرامبەردا دیاری و خواردن وەردەگرن.

بەڵام جیاوازی گرنگ لە نێوان هەلاوەمەلاوا و نەریتە هاوشێوەکانیدا، ڕەگ و ڕیشەی قووڵی لە کولتوری کوردیدا و پەیوەستبوونی بە بیروباوەڕی نەریتی و کۆنەوەیە. لە کاتێکدا کەوچککردن لایەنێکی تا ڕادەیەک ڕێوڕەسمی هەیە و هەلەوێن پەیوەستە بە ئەفسانە ئەوروپییەکانەوە، هەلەوێن زیاتر جەخت لەسەر لایەنە کۆمەڵایەتییەکان و هاودەنگی و میهرەبانی دەکاتەوە. هەروەها لە ماوەی ڕابردوودا ئەم مەراسیمە دەرفەتێک بووە بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکی و پتەوکردنی پەیوەندی خێزانی و گەڕەک. ئەو خێزانانەی کە ڕەنگە ناکۆکییان لەگەڵ یەکتردا هەبووبێت، لەم جۆرە شەوانەدا بە خۆشحاڵییەوە منداڵەکانیان دەناردە ماڵی یەکتر و بە میوانداریکردنیان ناکۆکیەکانیان وەلا دەنا.

 

لە پاراستنەوە بۆ گۆڕینی داب و نەریت

لەگەڵ گۆڕانی شێوازی ژیان و زیادبوونی شارنشینی، خۆشگوزەرانی ڕێوڕەسمەکانی وەک هەلاوەمەلاوە دابەزیوە. جاران شەقامە خۆڵییەکانی گوندەکان و گەڕەکە کۆنەکان پڕ بوون لە دەنگی گۆرانی وتنی منداڵان، بەڵام ئەمڕۆ لە زۆرێک لە شارە گەورەکاندا ئەم نەریتە کاڵ بووەتەوە. بەڵام لە هەندێ ناوچە گوندنشین و شارەکانی ڕۆژهەڵات ئەم نەریتە هێشتا زیندووە و خێزانەکان بە تایبەت ژنان لە هەوڵی پاراستنی بۆ نەوەکانی داهاتوو دەدەن. هەروەها بەشێک لە چالاکانی ڕۆشنبیری پێشنیاریان کردووە کە ئەم ڕێوڕەسمە لە قوتابخانە و ناوەندە ڕۆشنبیرییەکان دووبارە دروست بکرێتەوە بۆ ئەوەی منداڵانی ئەمڕۆ زیاتر ئاشنا بن بە نەریتە کۆنەکانیان. هەرچەندە ئەم ڕێوڕەسمە لە هەندێک ناوچەدا کاڵ بوونەتەوە، بەڵام هێشتا منداڵان لە هەندێک شەودا بە جۆش و خرۆشەوە دێنە سەر شەقامەکان و بە وتنی گۆرانی کۆنەکان دەنگی کولتووری باوباپیرانیان بە زیندووی دەهێڵنەوە.