ئەسما فەتحی

 

قاهیرە – لە ناوچە نافەرمی و هەژارەکاندا، توندوتیژی دژی ژنان بەهۆی یارییەکی ئاڵۆزی هۆکارە ئابووری و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکانەوە خراپتر دەبێت، هەژاری و نەبوونی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان و ژێرخانی وێران لە ژینگەیەکدا دروست دەکەن کە فشار لەسەر خێزانەکان زیاتر دەکات و ژنان زیاتر بەرەوڕووی توندوتیژی خێزانی و کۆمەڵایەتی دەبنەوە.

 

ئەم ژینگە ستەمکارانە زۆرجار دەنگی ژنان بێدەنگ دەکەن و داوای یارمەتی یان دەستڕاگەیشتن بە سەرچاوەی پاڵپشتیان سنووردار دەکەن.

 

یەکێک لە گرنگترین ئاڵەنگاریەکانی بەردەم ژنان لەم بوارانەدا، مامەڵەکردنە لەگەڵ ڕۆڵی داواکاری لە ناو ماڵ و چ لە دەرەوەی ماڵ، لەگەڵ نەبوونی نزیکەی تەواوی پاراستنی دامەزراوەی، لە شوێنەکانی وەک ناوچەی معەسرەی باکووری قاهیرەی پایتەختی میسر، قەرەباڵغی و نەبوونی چاودێری کۆمەڵگە و سستی هۆشیاری هەموویان بەشدارن لە بڵاوبوونەوەی توندوتیژی بە شێوە جیاوازەکانی- دەروونی، جەستەیی و ئابووری جگە لەوەش، نەبوونی هۆشیاری لە مافە یاساییەکان، کولتووری بێدەنگی و ترس بەهێزتر دەکات.

 

سنوورداربوونی بەردەستبوونی خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان، وەک ناوەندەکانی ڕاوێژکاری، پەناگە و بەرنامەکانی بەهێزکردنی ئابووری، ژنان لە سووڕێکی توندوتیژیدا گیردەخۆن و هیچ بژاردەیەکی هەڵهاتنیان نییە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەم ڕاستیە، دەستێوەردانی دامەزراوەیی و فراوانکردنی بەرنامەکانی هۆشیاری و بەهێزکردنی بوونی کۆمەڵگەی مەدەنی لە ناوچەکانی وەک معەسرەی باکوور زۆر گرنگە بۆ دەستەبەرکردنی پاراستنی ژنان و شکاندنی سووڕی توندوتیژی بۆماوەیی و زەمینە خۆشکردن بۆ ژیانێکی پارێزراوتر و شکۆمەندتر.

 

پاڵپشتی و بەهێزکردنی ژنان

زۆرێک لە ڕێکخراوەکان کاردەکەن بۆ پاڵپشتیکردنی ژنان لە ناوچە پەراوێزخراوەکان، وەک نەعمە ئیبراهیم، پارێزەر، سەرۆکی یەکەی پاڵپشتی یاسایی لە کۆمەڵەی معەسرە بەحاریە لە حلوان، پشتڕاستی دەکاتەوە: لە کۆمەڵەکەدا چەندین بەرنامەمان هەیە بۆ پاڵپشتیکردن و بەهێزکردنی ژنان، لەوانە یەکەی یارمەتی یاسایی، یەکەیەکی گوێگرتن، یەکەیەکی چاودێری منداڵان، کارگەیەک کە ژنان تێیدا کاردەکەن و ژمارەیەکی زۆر لە کاری دەستی بەرهەمدەهێنن.

 

ئەو خزمەتگوزارییانەی پێشکەش دەکرێن بریتین لە دایەنگە بۆ منداڵانی خوار تەمەنی پێنج ساڵ، وتی: ئەو ژنانەی دێنە ناوەندەکەمان بۆ مەشقت کاری دەستی و بۆ بەشداریکردن لە بۆنەکانمان بەتایبەت دایکان، ڕووبەڕووی کێشە دەبنەوە، چونکە شوێنێکیان بۆ منداڵەکانیان نییە، ئەمەش وای لێکردین بەدوای چارەسەری ئەگەریدا بگەڕێین.

 

پێی وایە پاڵپشتیکردنی ژنان و بەهێزکردنی ژنان لە ڕووی ئابوورییەوە چارەسەرێکە بۆ زۆرێک لەو قەیرانانەی کە بەدەستیەوە دەناڵێنن، دیارترینیان توندوتیژی ڕەگەزییە بە شێوە جیاوازەکانی، هەرچەندە ناوچەکە زۆربەی دانیشتووانی تێدایە، بەڵام بە وتەی ئەفسەری پشتیوانی کۆمەڵەکە ڕێژەی بەشداریکردن بە شێوەیەکی نائاسایی زۆرە، وتی: ئێمە لەگەڵ هاوبەشەکانمان لە ناوچەکانی دراوسێ کاردەکەین، کۆمەڵێک خولی پەروەردەی تایبەتمەند پێشکەش دەکەین لە چەندین کاری دەستیدا، هەروەها چەندین بەرنامەی خولی پەروەردەی جیاوازمان پەرەپێداوە، لەوانە بەرهەمهێنانی خۆراک، دروستکردنی مۆم، بەرهەمەکانی چاودێری پێست کە دەتوانرێت بە دەست دروستبکرێن بەبێ دەستێوەردانی کیمیایی.

 

ڕوونیشیکردەوە، ژنان دێن و مەشق و خولی پەروەردە دەکەن، زۆرێکیان کاری بچووکی خۆیان دەستپێدەکەن بۆ ئەوەی داهاتێکی جێگیر بۆ خێزانەکانیان دەستەبەر بکەن، ئەمەش بە تایبەتی گرنگە چونکە زۆرێک لە پڕۆژەکان لە ماڵەوە ئەنجام دەدرێن، ئەمەش هەوڵ و تێچوونەکانیان کەمدەکاتەوە، بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە گواستنەوەوە هەیە یان مەترسییەکانی جێهێشتنی منداڵان بەبێ چاودێری، هەروەها ئێمە پێمان وایە ئەوەی کۆمەڵەکە پێشکەشی دانیشتووان دەکات زۆر گونجاوە لەگەڵ سروشتی ناوچەی گەل و تواناکانی ژنان و لە سنووری تواناکانیاندا، بەو پێیەی بەرهەمی ئەو شتانەیە کە دەیبینین لە پێداویستییەکانیان.

 

سێگۆشەی مەترسی

سەبارەت بە چۆنیەتی مامەڵەکردنی کۆمەڵەکە لەگەڵ ڕەتکردنەوەی هاوژینەکانی ناوچە کەمدەرامەتەکان بۆ بەشداریکردنی ژنان لەو چالاکیانەدا، ئاماژەی بەوەشکرد، کە ئەو ڕەتکردنەوەیە زۆرە، زۆرێک لە پیاوان بەهێزکردنی ئابووری ژنان وەک ڕێگایەک دەبینن بۆ ڕەتی کردنەوەی هەر بارگرانییەک کە بکەوێتە سەریان، بەتایبەتی ئەگەر پراکتیزەیەک هەبێت کە پێشێلی مافە مرۆییەکانیان بکات، ئەمەش شتێکە کە ئێمە لە سەرەتاوە ناسیمان و توانیمان زووتر ڕێگری لێ بکەین لە ڕێگەی هەڵمەتەکانی هۆشیاریمانەوە، هەروەها بەشداریکردنی هاوژینەکان خۆیان و قسەکردن لەگەڵیان سەبارەت بەو خزمەتگوزارییانەی پێشکەش بە ژنان دەکرێن، بەتایبەتی ئەو لایەنەی کە پەیوەندی بە بەهێزکردنی ئابوورییەوە هەیە، چۆن بەشێکی بەنرخە لە هاوبەشییەکە و دابینکردنی پێداویستییەکانی خێزانەکە تا ئەو جێگایەی کە دەتوانرێت.

 

لە نێو ئەو چارەسەرانەی کۆمەڵەکە جێبەجێی کرد، وەک ڕوونی کردەوە، بەشداریکردنی پیاوان و ئەنجامدانی هەڵمەتی هۆشیارییە سەبارەت بە توندوتیژی و ئەو زیانانەی کە دەتوانێت بەسەر خێزانەکەدا بسەپێنێت، گۆڕانکاری پێویستی بە کارکردنی بەردەوام هەیە لەسەر هۆشیاری، بەتایبەتی لەو ناوچەیەی کە ئێمە تێیدا کاردەکەین، بەو پێیەی زۆر ئاڵۆزە و چەندین هۆکاری یەکتربڕینی هەیە، ئەمەش وایکردووە ئەو پاڵپشتییەی کە پێشکەشی دەکەین لە شێوازە جیاوازەکانیدا ببێتە پێویستییەکی دڵنیایی.

 

جەختی لەوە کردەوە، کە ئەو پێشێلکارییانەی ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە لە سەرانسەری ناوچە جیاوازەکاندا باون، بەڵام سروشتی هەڕەمەکی ناوچەکە کە سێگۆشەی مەترسیداری هەژاری و نەخۆشی و نەزانی تێیدا کۆدەبنەوە، دۆخەکە ئاڵۆزتر دەکات، ڕێژەی پێشێلکاری و خراپ بەکارهێنان لەوێ زۆرە چونکە دۆخی ئابووری لە ناوچەکەدا زۆر سەختە، هەروەها دەرفەتی کار بۆ ژن و پیاو نییە، ڕێژەی توندوتیژی بە شێوەیەکی بەرچاو بەرزبووەتەوە، ژە ئەمەش کاریگەری لەسەر پەیوەندییە جیاوازەکان هەبووە، جگە لە ڕێژەی بەرزی وازهێنان لە خوێندن، کە ئەمەش یەکێکە لە دەرئەنجامەکانی چوارچێوەی دەوروبەری.

 

تۆڕێکی ئاڵۆزی هۆکارەکان

ئاماژەی بەوەشکرد، توندوتیژی جەستەیی یەکێکە لە جددیترین جۆرەکانی دەستدرێژی ژنان کە ڕووبەڕووی ژنان دەبێتەوە لە ناوچەکەدا، دواتریش جۆرەکانی توندوتیژی دەروونی و پەروەردەیی و جۆرەکانی تری توندوتیژی دێن، لە یەکەی گوێگرتنەکەماندا، کەیسی لێدان، بێڕێزیکردن، بێبەشکردنی منداڵ، نەبوونی پاڵپشتی دارایی دەبینینەوە- هەموو ئەو پێشێلکارییانە دژی ژنان، لەکاتێکدا لە یەکەی پاڵپشتی یاسایی کاردەکەم، ئەو کەیسانە وەردەگرم کە لە یەکەی گوێگرتنەوە ڕەوانە دەکرێن بۆ ڕاوێژکردن، پشتگیریکردن، یان تەنانەت ڕەوانەکردن بۆ تۆمارکردنی سکاڵا، زۆرجار ڕووبەڕووی کەیسی دەستدرێژی جەستەیی توند دەبمەوە و سەیر لەوەدایە ژمارەیەکی زۆر لە ژنان بۆ چەندین ساڵ ئەمە قبوڵ دەکەن، چونکە زیاتر دەتوانن بەرگەی ئەو ئازارە بگرن نەک خێزانەکە بەجێبهێڵن یان بەدوای ڕێگایەکی یاساییدا بگەڕێن بۆ دەربازبوون.

 

لەمانەی سەرەوە ڕوونە کە توندوتیژی دژی ژنان لە ناوچە جیاوازەکانی میسر تەنها ڕەفتارێکی تاکەکەسی لادەر نییە، بەڵکو دەرئەنجامی سیستەمێکی تێکەڵاوی فاکتەرە ئابووری و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکانە کە ژینگەیەکی بەپیت بۆ بەردەوامییەکەی دروست دەکات، وتی: لە شوێنەکانی وەک معەسرەی باکووری، هەژاری لەگەڵ خزمەتگوزارییە لاوازەکان و نەبوونی هۆشیاری یاساییدا تێکەڵ دەبێت، ئەمەش ژنان پاڵدەنێتە ناو سووڕێکی توندوتیژییەوە کە ئەستەمە بەبێ پشتیوانی ڕاستەقینە و کاریگەر بشکێنرێت، لێرەوە گرنگی سیاسەتی یەکگرتوو کە بەهێزکردنی ئابووری ژنان تێکەڵ دەکات، دابینکردنی پەناگەی پارێزراو، بەهێزکردنی کۆمەڵگە و ڕۆڵی هۆشیاری، چالاککردنی یاسای ڕێگریکردن تیشک دەخرێتە سەر ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم ڕاستیە تەنها پێویستی بە دانپێدانان نییە، بەڵکو کارکردنی ڕاستەقینە بۆ گۆڕینی، بە شێوەیەک کە مسۆگەری ژیانێکی لەسەر بنەمای شکۆمەندی و پارێزراوی و ڕێزگرتن لە هەموو ژنێک بکات.