ناوەندی هەواڵ

 

بەنداوەکانی هایدرۆکارەبایی بەرپرسن لە بڵاوکردنەوەی نزیکەی یەک ملیار تەن میسان بۆ ناو بەرگەهەوا لە کاتێکدا ئاو نزیک دەبێتەوە و دواتر دەکەوێتە ڕێگای خۆی بەناو تۆڕبانەکاندا کە کارەبا بەرهەم دەهێنن. میسان (بە ئینگلیزی: Methane) گازێکی خانووبەرەیە کە ٨٠ جار بەهێزترە لە دووانە ئۆکسیدی کاربۆن، بەڵام لە بەرگەهەوادا خێراتر تێکدەشکێت لە دووانە ئۆکسیدی کاربۆن.

 

ئەم دەرچوونە شاراوەیە مانای ئەوەیە کە کارەبای ئاوی لەوانەیە ئەوەندە پاک نەبێت کە سەرەتا دەردەکەوێت، هۆکارەکەی ئەوەیە کە ئەوە تەنها ئاو نییە کە بەناو تۆڕبانەکاندا تێدەپەڕێت، بەڵکو زۆرێک لە گازە تواوەکان بە ناویاندا دەڕۆن، هەروەک دوانە ئۆکسیدی کاربۆن دەتوێتەوە، گازی میسانیش لە تەنێکی گەورەی ئاودا دەتوێتەوە لە ژێر هەلومەرجی دیاریکراودا.

 

لە کۆی ٥١  ملیار تۆن گازی خانووبەرە کە ساڵانە لەلایەن خەڵکەوە دەردەچێت، سێ ملیار تەن لەو گازانە میسانن کە لە ئاو دەردەچن، کاتێک ئاو تێکدەچێت، میسان لە چارەسەرەکە دێتە دەرەوە و دەبێتە بڵقێکی گاز، یەکێک لە گەورەترین سەرچاوەکانی ئەم میسانە شتێکی سەرسوڕهێنەرە.

 

بەڵام ئێستا هیوا هەیە کە لەوانەیە بتوانێت ئەم میسانە ڕابگیریت پێش ئەوەی بچێتە کەشوهەواوە  وەک سەرچاوەیەکی هێز بەکاری بهێنێت.

 

هێشتا کەمتر زاندراوە کە بەشدارییەکی گەورەی ئاوەکان لەو دەردراوەدا هەیە، میسان هەروەها لە نیشتووەکانی ئاوی سازگاردا بەرهەم دەهێندرێت کاتێک ماددەی ئەندامی دەوڵەمەند بە کاربۆن لەلایەن میکرۆبەکانەوە لەناودەبرێت لە نەبوونی ئۆکسجین کە بە شێوەیەکی سروشتی زەلکاوە هەواییەکان دەگرێتەوە.