ناوەندی هەواڵ

 

ئەمڕۆ ٢٠ی شوبات، ڕۆژی جیهانی دادپەروەری کۆمەڵایەتییە، لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٧، کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند کە لە ٦٣یەمین دانیشتنی کۆمەڵەی گشتییەوە دەست پێدەکات، ٢٠ی شوبات ساڵانە وەک ڕۆژی جیهانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی یاد دەکرێتەوە.

 

ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کار "ILO" لە ١٠ی حوزەیرانی ٢٠٠٨ بە کۆی دەنگ جاڕنامەی نێودەوڵەتی لەسەر دادپەروەری کۆمەڵایەتی بۆ جیهانگیرییەکی دادپەروەرانە پەسەند کرد.

 

بیرۆکەی پشت ڕۆژی جیهانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی ئەوەیە کە باشترکردنی دادپەروەری کۆمەڵایەتی دەبێت ئامانجی سەرەکی هەموو سیاسەتە نەتەوەیی و نێودەوڵەتییەکان بێت، بەگوێرەی ماڵپەڕی نەتەوە یەکگرتووەکان: برەودان بە کارێکی شیاو و ئەجێندایەکی جیهانیبوونی دادپەروەرانە کە تیشک دەخاتە سەر مافە بنەڕەتییەکان، هەلی کار، پاراستنی کۆمەڵایەتی و دیالۆگی کۆمەڵایەتی بونیادنەر لە نێوان حکومەتەکان و خاوەنکارەکان و کرێکاراندا کلیلی دانانی دادپەروەری کۆمەڵایەتییە.

 

ئامانجی مافی مرۆڤ و دادپەروەری کۆمەڵایەتی هەڵوەشاندنەوەی نایەکسانییە

هەرچەندە دادپەروەری کۆمەڵایەتی و مافەکانی مرۆڤ لە ڕووی چەمکییەوە جیاوازن، بەڵام پشت بە یەکتر دەبەستن، ئەوان زۆر شتی هاوبەشیان هەیە، وەک ئەوەی کە دەیانەوێت یەکسانی بەرز بکەنەوە، هەڵوەشاندنەوەی پێشبینییەکان و باشترکردنی بەرپرسیارێتی حکومەت، هەرچەندە دەبێت هەموو مافەکانی مرۆڤ لەخۆ بگرێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا زۆرجار دادپەروەری کۆمەڵایەتی پەیوەستە بە مافە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانەوە، ئەو ڕێگایانەی بۆ مافەکانی مرۆڤ دەگیرێتە بەر چەندین سوودی هەیە لە کاتی بەدواداچوونی دادپەروەری کۆمەڵایەتیدا.

 

نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاندووە، داکۆکیکاران ئاماژە بە نادادپەروەرییە گەورە بەردەوامەکان دەکەن، وەک نەبوونی ئاسایشی کرێکاری، نایەکسانی بەرز و هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستە کۆمەڵایەتییەکان کە بەهۆی قەیرانە جیهانییەکانەوە خراپتر بوون.

 

بەپێی نەتەوە یەکگرتووەکان، گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی پێویستە بۆ بەدەستهێنان و پاراستنی ئاشتی و ئاسایش لەناو نەتەوەکاندا، هەروەها پەرەپێدانی کۆمەڵایەتی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی ناتواندرێت بەدەست بهێنرێت بە نەبوونی ئاشتی و ئاسایش یان بەبێ ڕێزگرتن لە هەموو مافەکانی مرۆڤ و ئازادییە بنەڕەتییەکان.

 

دوو ملیۆن کەس لە ناوچە ململانێ ئامێزەکاندا دەژین

بەگوێرەی ئامارێکی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کار، کە لە تەمموزی ٢٠٢٣ بلاوکراوەتەوە، دوو ملیۆن کەس لە ناوچە لاواز و کاریگەرەکانی ململانێدا دەژین، دەستپێشخەرییەکانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی بە شێوەیەکی بەرچاو کاریگەرییان لەسەر توندوتیژی و کاریگەرییەکانی هەیە، کەمتر لە ٤٠%ی خەڵک دەستیان بە پیشەیەک دەگات کە دەتوانێت داهاتیان زیاد بکات.

 

خەڵک ژمارەیەکی سنوورداریان هەیە لە بژاردەکان بۆ دەستگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکانی وەک پەروەردەی کوالێتی بەرز و چاودێری تەندروستی لەسەر بنەمای فاکتەرەکانی جوگرافیا، ڕەگەز و باری دارایی.

 

تەنها ئەو خێزانانەی کە داهاتێکی دیاریکراویان دەست دەکەوێت دەتوانن منداڵەکانیان لە قوتابخانەی باش تۆمار بکەن، هەمان شت بۆ چاودێری پزیشکیش ڕاستە، زۆرجار دەستگەیشتن بۆ چارەسەری تەندروستی و تەندروستی دەروونی، سەردانی نەخۆشخانە، چاودێری زاوزێکردن و خزمەتگوزارییەکانی تر تەنها بۆ ئەو کەسانە بەردەستە، کە دەتوانن بیمەی تەندروستی گونجاو بکڕن یان ئەوانەی پیشەی تایبەتیان هەیە.