یارا ئەحمەدی

 

مهاباد- ڕێبازەکانی حکومەت پێش دامەزراندنی کۆماری ئیسلامی بۆ زیادکردنی خوێندنەوە و نووسین بە "بزووتنەوەی خوێندنەوە و نووسین" خرایە بەرنامەی کارەوە، بزووتنەوەکە بە فەرمانی خومەینی لە ساڵی ١٩٧٩ بە ئامانجی فێرکردنی خوێندنەوە و نووسین بۆ کەسانی بەساڵاچوو و منداڵانی ناوچە کەمدەرامەتەکان دەستیپێکرد و تا ئەمڕۆش لەگەڵ قوتابخانەکان درێژە بە چالاکییەکانی خۆی داوە.

 

هەرچەندە بەپێی داتا فەرمییەکان لە ئێران ڕێژەی نەخوێندەواری ٪١٢یە، بەڵام هێشتا ژمارەی نەخوێندەوارەکان لە زۆرێک لە ناوچەکاندا بەرزە، لە سەرژمێری ساڵی ١٩٥٧دا ڕێژەی خوێندەواری لە ورمێ بە ٪٣٨.٢٦ دانراوە، ئیدارەی پەروەردەی ورمێش ڕایدەگەیەنێت، ڕێژەی خوێندەواری لەو شارەدا ٪٩٥ و ئەم سەرکەوتنە بۆ "بزووتنەوەی خوێندنەوە و نووسین" دەگەڕێننەوە، بەپێی ئەم داتایانە لە هەموو ناوچەکان لە کۆی ١٠٠ کەس لانیکەم ٩٥ خوێندکار هەن، بەڵام بەو پێیەی پێکهاتەی دانیشتوانی پارێزگاکە و بەتایبەت ژنانی بەساڵاچوو و بەساڵاچووانی ناوچە هەژارەکان لەبەرچاو نەگیراوە، دەبینرێت کە ئەم داتایانە ڕەنگدانەوەی ڕاستییەکان نین.

 

ئامانجی هەڵمەتەکانی خوێندەواری گۆڕاوە بۆ بەدەستهێنانی داهات

کاتێک کە هەڵمەتەکانی خوێندنەوە و نووسین لە ورمێ دەستی پێکرد، خەڵک دەیانویست بەشداری پۆلەکانی خوێندنەوە و نووسین بکەن و فێری خوێندەواری ببن، بەڵام پاش ماوەیەک هەڵمەتەکە گۆڕا بۆ دەستکەوتنی داهات و نەیتوانی ئامانجەکەی خۆی بپێکێت، ئەمەش وەک بەشێک لە سیاسەتەکانی ڕژێمی ئیسلامی دادەنرێت، کە ئامانجی دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی نەزانە، بە تایبەت لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان.

 

بە واتایەکی تر ئەو کەسانەی کە دەگەنە پلەی بەرزی ئەکادیمی، بەڵام بە هۆی سیاسەتەکانی ئێرانەوە ناتوانن پێشبکەون، لە ژینگەیەکی زانستیدا ڕووبەڕووی بۆشایی دەبنەوە، هەروەها زۆرێک لە منداڵان لە ناوچە هەژارەکان و تەنانەت لە شارەکانیش دوای کۆڤید-١٩ ڕووبەڕووی کێشەی خوێندن بوونەتەوە، لەم شوێنانە دەرفەتی قەرەبووکردنەوەی پەروەردەی دواکەوتوویان نەبوو.

 

"داپیرانی من نازانن بخوێننەوە و بنووسن"

شەرمین کەریمی، خوێندکاری کۆمەڵناسییە و تەمەنی ٢٠ ساڵە، نموونەیەک لە بنەماڵەکەی دەهێنێتەوە و وتی: "داپیرانی من تەمەنیان لە نێوان ٦٠-٧٠ ساڵدایە و هیچیان خوێندەوار نین، ئەم دۆخە بە تایبەتی لەناو ژنانی سەروو ٤٥ ساڵ و لە ناوچە گوندنشینەکاندا باوە، بەمەش زۆرێکیان دەچوونە پۆلەکانی بانگەشەی هەڵبژاردن و ئارەزووی فێربوونیان هەبوو، بەڵام پەروەردە و مەرجێکی گونجاو بۆیان نەبوو، واتە ئەگەر بە کردەوەش هیچیان نەکردبێت، گرنگە ئەوانەی لە هەڵمەتەکاندان، کەسانی نەخوێندەوار بدۆزنەوە و ناویان تۆمار بکەن.

 

"بەشداریم لە هەڵمەتەکەدا کرد بەڵام وانەکە نەوترایەوە"

زەینەب.ت باسی لەوە کرد کە زانین و خوێندنەوە و نووسین بۆ ئەو تایبەتە و وتی: کچەکانم نارد بۆ قوتابخانە و زانکۆ، بەڵام هەرچەندە خۆم زۆرم حەز لێبوو، نەمتوانی ببمە خوێندکار، هەرچەندە چەند ساڵێک لەمەوبەر پەیوەندیم بە هەڵمەتی نەهێشتنی نەخوێندەوارییەوە کرد، بەڵام هیچ وانەیەک نەدرا، چەند ڕۆژێک پێش ئێستا خوشکەکەم تەلەفۆنی بۆ کردم و وتی، 'تۆ تەنانەت نازانیت چۆن بخوێنیتەوە و بنووسیت، کەسێک لەم هەڵمەتە هات و وتی ملیۆنێک تمەن دەدەم بە هەرکەسێک ناوی خۆی تۆمار بکات'، بەڵام من ڕوونم کردەوە کە پێشتر ناوم لە سیستمەکەیاندا تۆمار کراوە.