ئەسما فەتحی

 

قاهیرە - باسکردنی یاسا جیاکارییەکان و ئەو کێشانەی کە ژنان لێکەوتەکانی هەڵدەگرن، پرسێکی زۆر گرنگە، بەتایبەتی کە ڕێگرن لە بەدیهێنانی دادپەروەری و ژنان بەزۆری باجەکەی دەدەن، بەتایبەتی سەبارەت بە باری کەسی، ئەمەش بووەتە کابوسێک کە هەرکاتێک بڕیاری گۆڕینی ڕێڕەوی ژیانیان یان جیابوونەوەیان لە مێردەکانیان دا، تووشی کابوسێک دەبن.

 

زیاتر لە ٣٠ ساڵە دەزگای پرسەکانی ژنانی میسر کار بۆ یاسایەک دەکات کە دادپەروەری جێندەری بەدیبهێنێت و لە ڕێگەی کۆمەڵێک ڕەشنووسی ئەڵتەرناتیڤەوە لە ڕێگەی ژنانەوە ناوەستێت، هەروەها دروستکردنی فەزای هۆشیاری بەرفراوان کە ئامانجەکە بەدیبهێنێت.

 

دوێنێ سێشەممە ٢٥ی شوبات، کۆتاییان بەو پڕۆژە هێنا، کە لە ساڵی ٢٠٢٣ دەستیانپێکرد بوو، لە نێوان گفتوگۆیەکی بەرفراوان سەبارەت بە یاسا جیاکارییەکان پێداچوونەوە بە ئەنجامی کارەکانی ئەم پڕۆژەیە کرا، هەروەها لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا ژمارەیەکی زۆر لەوانە بەشدارییان لە ڕاهێنان و چالاکییەکانیدا کردووە.

 

ژنان زۆرترین کاریگەری یاسای جیاکارییان لەسەرە

سەبارەت بە ئامراز و میکانیزمەکانی بەردەوامی کە لە ڕێگەیانەوە دەتوانرێت مامەڵە لەگەڵ یاسا جیاکارییەکان بکرێت، دکتۆر کەریمە ئەلحەفناوی، ئەندامی بەرەی نیشتمانی بۆ ژنانی میسر، ڕایگەیاند کە جیاکاری لە کۆمەڵێک یاسادا هەیە، دیارترینیان یاسای "باری کەسی"، کە بەپێی ئەو یاسایانە ژنان زەرەرمەند دەبن، کە چەندین جۆری جیاکاری هەیە، کە هەندێکیان لە کایەی گشتیدا ڕوودەدەن وەک کار، هەروەها کایەی تایبەت، وەک خێزان، و هەموویان لەسەر بنەمای ڕەگەزن.

 

هەر لە هەمان چوارچێوەدا، لامیا لۆتفی، ڕاوێژکاری ڕەگەز و مافەکانی ژنان، ڕوونیکردەوە کە کارکردن بۆ نەهێشتنی هەڵاواردن، چارەسەری زۆرێک لەو ناهاوسەنگییانە دەکات، بەتایبەتی سەبارەت بەو واقیعەی کە ژنان تێیدا دەژین، بەو پێیەی باجی هەموو یاساکان دەدەن، جا چ لە باری کەسی، کار، یان بابەتی دیکە. لەسەر ئەوەی کە کارکردن بۆ دامەزراندنی کۆمیسیۆنی جیاکاری بابەتێکە کە ناتوانرێت جێی مشتومڕ بێت، چونکە تایبەتمەندە لە کەیسەکانی جیاکاری و سەلامەتترین و واقیعیترین و کاریگەرترین بەدیلە لەسەر پلاتفۆرمەکانی تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان.

 

لامیا لۆتفی ڕوونی کردەوە کە بەشداری لە گروپی دەستەی ئەرکدا کردووە بۆ ئەوەی کۆمیسیۆنێکی سەربەخۆ هەبێت کە چارەسەری ئەنجامی ئەو جیاکارییە توندانە بکات کە توانای ژنان بۆ بوون و بڕیاردان و ئامادەبوون لە بواری گشتی و تایبەتدا تێکدەدات.

 

ڕێگاکانی کارکردنی بەردەوامیی و مامەڵەکردنی ڕیشەیی لەگەڵ یاسا جیاکارییەکان کردبووە ئامانج

لە بەرامبەردا جەواهر ئەلتاهر، بەڕێوەبەری پرۆگرامی دەستڕاگەیشتن بە دادپەروەری لە دامەزراوەی پرسی ژنانی میسر ڕایگەیاند، ئامانجی ئەو پڕۆژەیە کە ماوەی دوو ساڵە لەسەریەک بەردەوامە، کارکردنە بۆ هەڵوەشاندنەوەی یاسا جیاکارییەکان.

جەواهر ئەلتاهر ئاماژەی بەوەشکرد، یاساکانی میسر ژمارەیەکی زۆر یاسای جیاکاری لەخۆدەگرن، بەتایبەتی یاسای باری کەسی و یاسای سزادان، ڕوونیدەکاتەوە کە پرۆگرامی دەستڕاگەیشتن لەسەر چەند ئاستێک کاری کردووە، یەکەمیان نوێنەرایەتی دەکرێت لە سیاسەتەکاندا لەگەڵ بڕیاردەرانی وەک ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران، جگه له کۆمەڵێک ڕاوێژکاری ژن و پیاو، پارێزەر، پیشەیی میدیا، هەروەها پۆلێکی نوێ بۆ پرۆژەکە زیادکرا، ئەویش خوێندکارانی فاکەڵتیی یاسان.

جەواهر ئەلتاهر ئاماژەی بەوەشکرد، ڕێکخراوەکەیان کاریان لەسەر چەند میحوەرێک کردووە، لەوانە چاودێریکردنی یاسا جیاکاریەکان لە ڕێگەی وەرەقەیەکی یاساییەوە بۆ ڕەخنەگرتن لێیان، کاریش کراوە بۆ داڕشتنی یاسایەک بۆ دامەزراندنی کۆمیسیۆنی هەڵاواردن بە هێزێکی کاری دامودەزگا گەنجەکان و دەستپێشخەرییەکان، هەروەها کار لەگەڵ میدیاکان کراوە بۆ ئەوەی ڕۆشنایی زیاتر بخرێتە سەر ئەو گرفتانە.

جەواهر ئەلتاهر جەختیشی کردەوە کە لەماوەی پڕۆژەکەدا زیاتر لە٣٤ سیمیناری هۆشیارییان جێبەجێکردووە، کە هەریەکەیان زیاتر لە ٣٠ کچ و ژن و گەنجی پیاوان بەشدارییان تێدا کردووە، بەو پێیەی دامەزراوەکە دەرک بە گرنگی خستنەڕووی کاری هۆشیاری دەکات لە هەموو بەشەکاندا بەمەبەستی بەدیهێنانی کاریگەری لە قاهیرە و جیزە و قەلووبیا.

 

یاسای ئێستا مۆدێرنیتە لەبەرچاو ناگرێت و پێویستی بە گۆڕانکاری ڕیشەیی هەیە

لای خۆیەوە هۆوەیدە ڕەشوان، پارێزەر لە وەزارەتی گواستنەوە، دووپاتی کردەوە کە زۆر یاسا هەن کە بەسەرچوونی بەرچاویان تێدایە و ڕەچاوی شتە هاتووەکانی سەردەمی ئێستا و دۆخی مۆدێرنیتە و ئەو گۆڕانکارییانەی لێی دێنە ئاراوە ناکەن، ئاماژەی بەوەشکرد، ژنان تەرکیزی ئەم کۆمەڵگەیەن و کاتێک هەڵاواردن کاریگەری لەسەر یاساکان دەبێت، ئەوە پرسێکی زۆر مەترسیدارە کە پێویستی بە مامەڵەکردن هەیە لەگەڵیدا و ڕاگرتنی بەهۆی کاریگەرییەکانی لەسەر هەموو کۆمەڵگە.

 

ئەو پێی وابوو کە چارەسەری ئایدیاڵ پێویستی بە گۆڕینی یاساکان هەیە بۆ بەدیهێنانی یەکسانی بۆ هەمووان هاوتەریب لەگەڵ مۆدێرنیتە و دەستێوەردانەکانی سەردەمی ئێستادا، ئاماژەی بەوەشکرد کە هۆشیاری پێویستە و دامەزراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی ڕۆڵێکی گرنگ و سەرەکییان هەیە لە هێنانەدی ئەم کاریگەرییە ڕاستەوخۆیە بە هاوبەشی لەگەڵ ژنان.

 

گۆڕینی یاساکان دەبێت بە هۆشیاری ڕووبدات

ئینجی قاسم، پارێزەر لە دادگای باڵای تێهەڵچوونەوە و ئەنجومەنی دەوڵەت، بەشداری کرد لە جێبەجێکردنی زیاتر لە سیمینارێک سەبارەت بە هەڵاواردن ئاماژەی بەوەدا کە یاساکانی جیاکاری کێشەیەکی زۆر ئاڵۆزە کە پێویستی بە هەوڵێکی زۆر هەیە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵیدا، و جیاکاری ڕێگری دەکات لە ژنان کە بتوانن بە یەکسانی لەگەڵ هاوتەمەنەکانیان کاربکەن.

 

ئینجی قاسم ئاماژەی بەوەشکرد، سەدان ژنی ناسیوە کە هیچ وەڵامێکیان بۆ یاسا جیاکارییەکان نەبووە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ماددە جیاکارییەکان لە یاسا جۆراوجۆرەکاندا بوونیان هەیە و قەیرانی ڕاستەقینە لە هۆشیارییاندایە و کاریگەرییەکانیان لەسەر ژنان، و ئەمەش پاڵنەرێک بووە بۆ کارکردن لەسەر ئەم مەلەفە لە ڕێگا جۆراوجۆرەکانیدا، و جددیەتی هەندێک مادە لەسەر بنەمای یاسای ئیسلامییە، لەنێویاندا مادەی ٦٠، کە ڕوونکردنەوە ناکات بە تاوانبارکردنی ژنێک بە بیانووی نیازپاکی بەپێی شەریعەت هۆشیاری شانبەشانی گۆڕینی یاساکان ئەنجام دەدرێت بەهۆی ئەو کاریگەرییەی کە ئەمە لەسەر واقیع هەیەتی.