مەدینە مەمەدئۆغڵو

سەمسور -  سەمسور شارێکی دێرینە و لە مێژووی خۆیدا ژمارەیەکی زۆر شارستانی هەیە، ئەم شارە چیای نەمروودی هەیە کە دەکەوێتە بەرزایی ٢١٥٠ مەتر لە ناوچەی کۆلیک، یەکێکە لە شکۆدارترین شوێنەوارەکانی سەردەمی هێلنیستیک بە گۆڕەکەی کە لە لایەن شانشینی کۆماجینی یەکەمەوە دروستکراوە بۆ نیشاندانی بەها کۆنەکان و بە پەیکەری مۆنۆمێنتی و وێنە، مێژووی ئەم شوێنە کە لە ساڵی  ١٩٨٧لەلایەن یونسکۆوە خراوەتە لیستی کەلەپووری جیهانییەوە، دەگەڕێتەوە بۆ دوو هەزار ساڵ، ئەو چیایە کە هەروەها یەکێکە لە گەورەترین پارکە نەتەوەییەکانی تورکیا، ساڵانە میوانداری هەزاران گەشتیاری ناوخۆیی و بیانی دەکات.

 

سەردانکەران سەیری هەڵاتن و ئاوابوونی خۆر دەکەن

ئەو گەشتیارانەی کە دەیانەوێت پەیکەرەکان لە سەرەوەی چیاکە ببینن سەردانەکەیان بۆ چیاکە بەپێی کاتی خۆر هەڵهاتنی ڕێک دەخەن، ئەو گەشتیارانەی بەیانیان لە خەو هەڵدەستن بە دیمەنی هەموو ناوچەکە پێشوازی لە ڕۆیشتنی ڕۆژ دەکەن بە پەیکەری مێژوویی و لە بەرزایی چیاکەوە، هەندێک لەبەشەکانی سەر چەند پەیکەرێک دەگمەنن یان شکاون، کە بەر لەکاری شوێنەوارناسانی ئەڵمانی و ئەمریکی لەلایەن خەڵکی ناوچەکەوە بینراون و لەناویان بردوون، دوای دۆزینەوەی ئەو شاخەی کە مێژووی نهێنی و قووڵی تێدا پارێزراوە، وەڵامی چەندین پرسیاری دوو هەزار ساڵەی تێدایە.

 

پردی شارستانیەتی ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات

شانشینی سەربەخۆ لە لایەن میتراداتسی من لە ناوچەیەکی کۆندا دامەزرا کە بە کۆماجێن ناسراوە، وە شانشینەکە لە سەردەمی فەرمانڕەوایی کوڕی ئەنتیۆکۆسی یەکەمی  ٦٢- ٣٢ پێش زایین گرنگییەکی پەیدا کرد، پاش ٧٢هەمین ساڵیادی لەدەستدانی شەڕی دژ بە ڕۆما، سەربەخۆیی شانشینی کۆتایی هات لوتکەی چیای نەمروود شوێنێک نییە، لوتکە و شوێنە پیرۆزەکانی ئەنتیۆکۆسە.

تۆمولووس زاڵە بەسەر خاڵی سەر ڕووباری فورات و لە دەشتایدا، ٥٠  مەتر بەرز و ١٥٠ مەتری بەرز تومۆر، کە ئێسکەکانی پاشا یان هەڵەکانی پاشا بە پارچە بەردێکی بچووک داپۆشراوە لە ژوورێکدا کە لە ژێر بەردەکەدا هەڵکەندراوە، خراوەتە ژێر پاراستنەوە هەرچەندە دەقەکان دەڵێن کە گۆڕی پاشا لێرەیە، بەڵام تا ئێستا نەدۆزراوەتەوە،هەروەها پەیکەری ئەنتیۆکۆس و خودا و خوداوەند پەیکەری شێر و مەرکەزی لە ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا هەیە، ھۆرۆسکۆپێک شێری بێ وێنە لەسەر تراسەکەی ڕۆژئاوایە پەیکەرەکان بە تێکەڵەیەک لە هێلنیستیک و فارسی و هونەری ڕەسەنی کۆماجێن دروست کراون بەم مانایە مرۆڤ دەتوانێت بە چیای نەمروود بڵێت پردی شارستانیەتی ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات.

 

دوو هەزار ساڵ چاوەڕێی دۆزینەوەی کرد

دوای ئەوەی کە شانشینی کۆماجێن لە مێژوو سڕایەوە، بەرهەمەکانی چیای نەمرود بۆ ماوەی ٢٠٠٠ ساڵ بەتەنیا مابوونەوە. ئەندازیاری ئەڵمانی کارل سێستەر کە لەساڵی ١٨٨١دا وەک بەرپرس چووەتە هەرێمەکە، ڕووبەڕووی پەیکەری چیای نەمرود بووەوە و وێرانەکانی شانشینی کۆماجێن و تێکستە یۆنانییەکانی نەبینیوە کە لەپشت پەیکەری خوداوەندەکانەوە لەسەری دانراون، بەو پێیەی کە ئەوان وێرانەی ئاشووریان ئاگادار کردەوە نەک کونسوڵخانەی ئەڵمانیا لە ئیزمیر کارل سیستر ئەم هەڵەیەی کرد لە جۆش و خرۆشی لە گەڕانی پەیکەرە گەورەکاندا لە ساڵی ١٨٨٢ ئۆتۆ پاوچستین و کارل سیستر لە نەمروود توێژینەوەیەکیان ئەنجامدا، عوسمان حەمدی بێی بەڕێوەبەری مۆزەخانەی ئیمپراتۆریەتی لەساڵی ١٨٨٣لەگەڵ تیمێک هات و لەنەمروود کاری دەکرد دوای جەنگی جیهانی دووەم، شوێنەوارناسی ئەمریکی تێریسا گۆیل و کارل دۆرنەر ئەڵمانی لەنەمروود و دەوروبەریان هەڵکەنی و گەڕان و لێکۆڵینەوەیان کرد.