سلێمانی

 

پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ، لەنوسینگەی نوێنەرایەتی خۆبەڕێوەبەریی لە شاری سلێمانی، پلاتفۆرمی بۆنە هاوبەشەکان لە هەرێمی کوردستان،مێزگردێکی دروشمی " پێکەوە کۆمەڵگایەکی دیموکراسی و کۆمێنیاڵی بنیات دەنێین بۆ کۆتایهێنان بە توندوتیژی"، بە بەشداریچەندین چالاکوانی ژنان، بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ژنان دژ بە توندوتیژییەکانی کۆمەڵگە بەرامبەر ژنان، بە بەشداری ۱٦ ژن لە چالاکوانی بواری ژنان و پارێزەر لە ڕۆژئاوای کوردستان و باشووری کوردستان بەشداریان تێدا کردبوو، ئەنجامدرا.

 

له لایەن، زەهێە آل رشي، ئەندامی دەستەی کارگێڕی نوێنەرایەتی ئیدارەی خۆسەر لە هەرێمی کوردستان، باس لە بڕیارنامەی 1325ی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی دەکات و دەڵێت؛بڕیاری ۱۳۲٥ بڕیارێکی گرنگی ژنە کە بۆ چارەسەری کێشەکانی ژنان هاتەبوون، کە دەبێت ژن خود بڕیاربێت، لە کاتی ئاشتی و شەریشدا، لەهەر دەوڵەتێک دەستوور هەیە، دەبێت لە هەر دەوڵەتێک لەسەر بنەمای دەستوورەکەی مفی ژن هەبێت، هەروەها یەکسانی ژن و پیاو لە پەروەردەدا بوترێتەوە تا نەوەی داهاتوو هۆشیاربن، هەروەها سیستمی هۆشیاری هەبێت، سیستمی پاراستی ژن هەبێت ، بەڵام تا ئێستە ژنان ڕوبەڕووی ئاستەنگی و توندوتیژی دەکرێنەوە، دابونەریتی کۆمەڵگە لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستا بەردەوامە، چارەسەرییەکان دەبێت لە ژنەوە دەستپێبکات، ژن دەتوانێت ئاشتی ئاوابکات، سەرەڕای ئەوەی ژن لە سەدساڵی پێشوو بوەتە قوربانی بەڵام بەردەوام ئاشتی بەردەوام کردووە، کۆمەڵگە هەردەم ژن و پیاوی لە ئاستێکدا سەیر نەکردووە، بەڵام ژنان بەردەوامبوون لە کارو خەباتیان، ژنان بۆ پێشخستنی کارەکانیان دەبێت خەبات و تێکۆشان لە ڕووی ئەقڵیەتی کۆمەڵگە بکەن، ژنان لە کۆنترۆڵکردنی شەردا توانای گرنگیان هەبووە، لە سوریا تا ساڵی ۲٠۱۱دا ژنان بەشداری کەمتریان هەبوو بەڵام لەدوای جەنگی داعش ژنان دەستکەوتی گرنگیان هەبووە. 

 

له لایەن، شێرین شێخ حەمەدە، ئەندامی مەکتەبی ژنانی پەیەدە سەرکردایەتی ژنان لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، دەستکەوتی یاسایی و کۆمەڵایەتی ئاماژەین بەوەکرد:ژنان لە ناو ڕێبەری خۆسەریدا خەباتیان دەستپێکرد، لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا ژنان شۆڕشێکی گەورەیان بەرپاکرد، دەستکەوتی شۆڕشی ژنان لە ڕۆژئاوای سوریا سەری هەڵدا کە مەجلیسی عەدالەتی ژنان و پاراستنی ژنان لەدژی داگیرکەری و کوشتنی ژنان خەباتیانکرد، لە ئابووری سەربەخۆی ژنان ڕۆڵی گرنگیان گێڕا، بە دروشمی "ژن، ژیان، ئازادی" خەباتیان ئەنجامدا.

 

هەروەها نەجمە عەلووش، نوێنەری کۆنگرەی ستار، درێژەی بە باتەکە داو وتی: لە ناو باژێڕی سوریا پێش شۆڕشی ڕۆژئاوا ژنان ڕوبەڕووی توندوتیژی و ئاستەنگی هەبوو، توندوتیژییەکان لە بڕیارنەدانی هاوسەرگیری ژنان، بەشودانی منداڵان، توندوتیژی سیاسیی، توندوتیژی ئابووری، توندوتیژییە جەستەی و دەرونییەکان، بەڵام دامەزراندنی خۆسەر لە ناوچەکەدا لە ڕێگەی یاسا و بە دەستی ژنان ئەو ئەقڵیەتەیان گۆڕدرا، ژنان و منداڵان پارێزراو بوون، لە ڕێگەی یاساوە ئەو کەسانە سزا دران کە ژنانیان ڕووبەڕووی توندوتیژی دەکردەوە،  لە ناو یاساکان بڕیار لەسەر مافی ژنان درا کە ژنان نابێت بەزۆر هاوسەرگیریان پێبکرێت، پاراستنی ماف و موڵکی ژن هەبێت، وەک نوێنەری ژن یاسا لەدادگا ڕۆڵ بگێڕێت، ژنان و منداڵان مافیان پارێزراوبێت ئەنجامدرا. 

 

له لایەن ڕۆشان قاسم، نووسەر و ڕۆژنامەنووس باس لە توندوتیژیی تەکنەلۆژی دژ بە ژنان کراو وتی: توندوتیژی تەکنەلۆژیا نوێیە و دیاردەیەکی گەرەیە، توندوتیژی تەکنەلۆژیا مەترسیدارترین توندوتیژییە بەرامبەر دەروونی ژنان، کە ژنان سنوور بۆخۆیان و ئەوشەڕە دادەنێن، لە ڕێگەی هەڕەشە و بردنی وێنەوە تەحەروش بە ژنانەوە دەکرێت، هەموو ژنێک لە سیاسەتمەدار تا ژنێکی خووێندکار وڕوەڕووی ئەبنەوە، سەرەڕای ئەوەی لە یاسادا سزادان بۆ ئەکەسانەی هەیەکە توندوتیژی تەکنەلۆژیا  ڕوبەڕووی یاساوە دەکرێتەوە بەڵام بەهۆی فراوانی یاساکەوە ژنان وندەبن لەبەدەستهێنانی مافەکانیان، لە عێراقدا ژنانی پەرلەمانتار ڕوبەڕووی توندوتیژی تەکنەلۆجیا بونەوە کە لەکاتی هەڵبژاردندا ڕوبەڕووی رەخنەی پۆشاک و شکڵیان دەکرا بەشێک لەوژنانە لە پەرلەمانتاری کشانەوە، واتە ژنانیان بەهۆی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە لە سیاسەتمەداری دوورخستەوە، ئەقڵیەتی ئیسلامی سیاسیش لە ڕێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە ژنان ڕووبەڕووی توندوتیژی دەکەنەوە، بەنموونە ژنانی لەچکدەکەن وشەیەک دەڵێن ڕووبەڕووی ڕەخنە دەکرێنەوە، بە پێچەوانەشەوە هەموو ژنێک ڕووبەڕووی ئەو توندوتیژیانە دەبنە، ئێمەی ژنان لەژێر دروشمی پاراستنی ژنان لە توندوتیژی تەکنەلۆژیا پارێزگاری لە ژنان بکەین.

له لایەن، ڤیان حسێن محەمەد، پارێزەر خوێنەوەیەک بۆ هەمووارکردنەوەی یاسای باری کەسێتی لە هەرێمی کوردستان کرا، وتی: هەموواری یاسای باری کەسێتی زەبرێکی توندی توندوتیژییە دژ بە ژنان، کە مافی ژن لە هەموو ڕوویەکەوە قۆرخ دەکرێت، لە هەمواری یاسای باری کەسێتی لەسەر مەزهەبی شیعە مامەڵە لەگەڵ ژندا دەکرێت، هەموواری یاسای باری کەسێتی لە هەرێمی کوردستان بەهیچ شێوەیەک کاری پێناکرێت، هەروەها هەرێمی کوردستان خاوەنی چەندین ڕێکخراوی ژنان هەیە کە ڕێگە بە تێپەڕاندنی ئەو یاسایە لەهەرێمی کوردستاندا ڕێگە بە جێبەجێکردنی نادەن ، هەمووارەکە لە پەرلەمانی عێراق کرا کە ژنانی بەرەو دواوەبرد، کە تەنها بۆ مەرامی پیاوسالاری خۆیان ئەنجامدرا.

 

لە کۆتایی مێزگردەکە، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسییدا ئەنجامنامەکەی خرایەڕوو و لەلایەن ڕووبار ئەحمەدەوە خوێندرایەوە، کە بەمشێوەیەیە:
١- بڵاوکردنەوەی هۆشیاری یاسایی لە ناوەندەکانی خوێندن و شوێنە جیاجیاکاندا بۆ دروستکردنی تاکێکی هۆشیار. 

٢-هەمووارکردنەوەی یاسایی باری کەسی تاک لایەنەیە و لە داهاتوودا دەبێتە ماییەی بارگرانی بۆ ژنان و کچانی هەرێمی کوردستان.

٣-دانان و پەسەند کردنی یاسایەکی تایبەت بە توندوتیژی تەکنەلۆژیا دژ بە ژن . 

٤ـ گۆڕاینی زهنیەتی پیاوسالاری و دووبارە پەروەردە کردنەوەی کۆمەڵگە لە ڕێگەیی خێزان و ناوەندەکانی خوێندنەوە . 

٥ـ هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگە لە ڕووبەڕوو بونەوەی توندوتیژی دژی تایبەت بەژنان تایبەت نەکرێت بە کات و بەروارێکی دیاری کراو بەڵکو پێویستە هەموکاتێک بەردەوامبێت 

٦ـ دروستکردنی پردی پەیوەندی لە نێوان لە ڕێکخراوەکانی ڕۆژئاوای کوردستان و باشووری کوردستان بۆ سود وەرگرتن لە ئەزموو ی یەکتری. 

۷ـ دروستکردنی ئەنجومەنێک بۆ پێکهێنانی هەمەهەنگی لە نێوان تەواوی ڕێکخراوەکانی ژناندا.