ئەسما محەمەد

 

قامیشلۆ- زیاتر لە ١٠ ساڵە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا شایەتی گۆڕانکاری قووڵی ژیانی ژنان بووە، کە تایبەتمەندە بە گۆڕینی وردە وردە لە پەراوێزخستن و وەدەرنانەوە بۆ هاوبەشی ڕاستەقینە لە کایە جیاوازەکانی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووریدا، ئەم گۆڕانکارییە ڕووداوێکی زوو تێپەڕ نەبوو، بەڵکو لوتکەی تێکۆشانێکی درێژخایەن و چالاکی ڕێکخراو بوو کە لەلایەن ژنانەوە ئەنجامدرا، بەشداریکردن لە گۆڕانکاری بەرجەستە لە یاساکان و هەڵوێستە کۆمەڵایەتییەکان و میکانیزمەکانی بەشداریکردن لە دامەزراوەکانی خۆبەڕێوبەریدا.

 

لە نێوان ئەم گۆڕانکاریانەدا، ڕۆڵی ژنانی پێشەنگ و دامەزراوە پەیوەندیدارەکان بە کاروباری ژنان لە پێشخستنی چەسپاندنی مافەکانی ژنان و بەهێزکردنی ئامادەبوونیان لە پێگەی بڕیاردان، سەرەڕای ئەو ئاستەنگە کۆمەڵایەتی و کولتوورییە بەردەوامانەی کە

بەربەستن بۆ گەیشتن بە گۆڕانکاری ڕیشەیی و هەمەلایەنە لە هەندێک بواردا.

 

"شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی ڕاستەقینە"

عەبیر حەساف، ئەندامی لیژنەی کۆردیناسیۆنی ئەنجومەنی ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، دووپاتی کردەوە، کە ژنانی ناوچەکە لە ئێستادا گۆڕانکارییەکی مێژوویی و بازدانێکی چۆنایەتی بێ وێنە بەخۆیەوە دەبینن، کە کاریگەرییەکانی تەنها بە بەشداریکردنیان لە کارگێڕی یان کاری سیاسیدا سنووردار نییە، بەڵکو درێژدەبێتەوە بۆ ئەوەی لایەنە جیاوازەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی، کولتووری و ئابووری بگرێتەوە.

 

ڕوونیشیکردەوە، دەستکەوتەکان بابەتی ڕێکەوت و هەلومەرجێکی تێپەڕ نەبوون، بەڵکو بەرهەمی خەباتێکی درێژخایەن و بەردەوام و کارێکی سیستماتیک بووە کە لە ساڵی ٢٠١٢ بە دامەزراندنی یەپەژە دەستیپێکردووە، ئەم کارە وردە وردە پەرەی سەند و بەهێزکردنی ڕۆڵی ئەکادیمی و یاسایی ژنان، هەروەها دڵنیابوون لە بەشداریکردنی کاریگەریان لە داڕشتنی هاوپەیمانی کۆمەڵایەتی، لە کۆتاییدا دامەزراندنی بوونی خۆیان وەک هاوبەشی سەرەکی لە پۆستەکانی بڕیاردان لە ناو دامەزراوەکانی خۆبەڕێوبەریدا.

 

وتی: کۆمەڵگە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەستیکردووە بە شایەتی گۆڕانکاریی ڕوون لە هەڵوێستی کۆمەڵایەتی بەرامبەر بە ژنان، زۆرێک لەو سنووردارکردن و ئاستەنگانەی کە لە ژیانی گشتی و چالاکییەکانی ڕۆژانەدا قەتیسیان کردبوو، چ لە ڕووی کۆمەڵایەتی و چ لە ڕووی پیشەییەوە، تێپەڕێنراون، بەڵام ئەم دەستکەوتانە هێشتا لە قۆناغی سەرەتاییدان، چونکە یاساکانی ژنان بە تایبەتی لە هەندێک ناوچە گوندنشینەکاندا ڕووبەڕووی ئاستەنگ دەبنەوە کە پەیوەندییان بە سەختی قبوڵکردنی کۆمەڵایەتییەوە هەیە، ئەمەش پێویستی بە کات و هەوڵی زیاترە بۆ هێنانەدی گۆڕانکارییەکی ڕیشەیی و قووڵ و بەردەوام لە پەیکەری کۆمەڵایەتی و کولتووریدا.

 

سەبارەت بە ڕۆڵی ئەنجومەنی ژنان، عەبیر حەساف ڕوونی کردەوە، کە ئەنجومەن وەک ڕێکخراوێکی چەتر بۆ زیاتر لە پەنجا ڕێکخراو و پارت و دامەزراوە و کامپی کۆردیناسیۆنی ژنان خزمەت دەکات، ڕۆڵێکی سەرەکی و بنەڕەتی دەگێڕێت لە بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری کۆمەڵگە و چارەسەرکردنی پرسە کۆمەڵایەتییەکان و بەرگریکردن لە مافەکانی ژنان.

ئاماژەی بەوەشکردووە، کە ئەم کارە تەنها لە چالاکییە تیۆرییەکاندا سنووردار نییە، بەڵکو بە شێوەیەکی کردەیی لە ڕێگەی دەیان و تەنانەت سەدان دانیشتنی گفتوگۆ و وۆرکشۆپی خولی پەروەردەی و کۆنگرە و کۆڕبەندەوە بەرجەستە دەکرێت کە لە چەندین پارێزگاردا ڕێکخراون، وەک ڕەققە، دێرەزوور و تەبقا ئامانج لێی دروستکردنی ژینگەیەکی کۆمەڵایەتییە کە وەرگرە بۆ یاساکانی خێزان و خۆیان لە خۆیاندا شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی ڕاستەقینە لە ناوچەکەدا پێکدەهێنن.

 

"دیدگایەکی یەکگرتوو و یەک ئامانج"

دووپاتیکردەوە کە هەموو دامەزراوە و ڕێکخراوەکانی ژێر چەتری ئەنجومەنی ژنان لە چوارچێوەی دیدگایەکی یەکگرتوو و یەک ئامانجدا کاردەکەن، ئەویش هێنانەدی گۆڕانکاری ڕاستەقینە لە تێڕوانینی کۆمەڵگە بۆ ژنان، کەمکردنەوەی توندوتیژی خێزانی، بەهێزکردنی ژنان بۆ ئەوەی ببنە ئەکتەری سەرەکی لە بونیادنانی کۆمەڵگەدا، نوێنەرایەتی ئەنجومەنی ژنان لە ئەنجومەنی گەل لە چوارچێوەی خۆبەڕێوبەریدا ڕێگەی پێدەدات چاودێری وردەکارییەکانی یاسا و بڕیارەکان بکات و دەنگ و ڕوانگە و پێداویستییەکانی ژنان ڕاستەوخۆ و کاریگەرانە بگەیەنێتە ناوەندەکانی بڕیاردان.

 

لە کۆتاییدا عەبیر حەساف پەیامێکی ئاراستەی ژنانی کارکەر و چالاک لە بوارە جیاوازەکان کرد و جەختی لەوە کردەوە، کە بەرپرسیارێتی لە ئەستۆی هەموو ژنێکدایە بۆ ئەوەی دەستی درێژ بکات و زۆرترین ژن لە باوەش بگرێت، چونکە هێزی ڕاستەقینەی ژنان لە یەکڕیزییاندایە، ڕەنگە هەریەکەمان تاکێک بین، بەڵام کاتێک یەکدەگرین، دەبینە هێزێک کە توانای دروستکردنی گۆڕانی دیموکراتیکی ڕاستەقینەی هەیە، ژنان وەک بریکاری سەرەکی گۆڕانکاری و پارێزەری پێشەنگایەتی ڕۆشنبیری و مێژوویی هەموو پێکهاتەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بوون و هەرواش دەمێننەوە.

لە بەشداریکردنی فەرمیەوە بۆ ڕۆڵی پێشەنگ

سەباح شابۆ، نوێنەری ژنانی سووریا لە ئەنجومەنی ژنانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا و ئەندامی یەکێتی ژنانی سووریا تیشکی خستە سەر ڕۆڵی پێشەنگی ژنان لە کایەی سیاسیدا، وتی: پێشتر ئامادەبوونی ژنان لە گۆڕەپانی سیاسیدا زۆر سنووردار بووە، زۆرجاریش نەبووە، ئەمەش بەهۆی ئەو ڕژێمە دیکتاتۆرییەی کە بوونی پارتە سیاسییەکانی دەرەوەی پارتی بەعس قەدەغە دەکات، ئەمەش بەشداریکردنی ژنانی سنووردار کرد بە فۆرماڵیزم، هەموو دەرفەتێکیان لێ زەوت کردن بۆ گەیشتن بە پۆستی بڕیاردان یان کاریگەری ڕاستەقینە لەسەر سیاسەتی گشتی.

 

دووپاتی کردەوە، کە نەبوونی سیاسەتی فرەچەشنی بەشداری کردووە لە پەراوێزخستنی سیاسی ژنان، کە دەرفەتی بەشداریکردنیان لە چالاکییە سیاسییە ئازادەکاندا بێبەش کردووە، جگە لەوەش داب و نەریتەکان ڕۆڵی ژنانیان لە کایەی کۆمەڵایەتی و خێزانیدا قەتیس دەکردەوە و لە کاروباری گشتی دووریانی دەخستەوە، بەمەش بۆشایی نێوان ژنان و بەشداری سیاسی بۆ چەندین ساڵ قووڵتر بووەوە.

 

ڕوونیشیکردەوە، لە ساڵی ٢٠١١ەوە دیمەنی سیاسی گۆڕانکاری ڕوون و ئاشکرای بەخۆیەوە بینیوە، بەتایبەتی لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، لەگەڵ سەرهەڵدانی پارتە سیاسییە نوێیەکان و پەرەسەندنی پێکهاتەکانی خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیک، دامەزراندنی یەکێتیی سووریا و بەشداری چالاکوانانەی لە خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیکیدا دەرفەتێکی بەرچاوی بۆ بەشداری سیاسی ژنان ڕەخساند، ئەمەش زیاتر بەهێزتر بوو بە دامەزراندنی ئۆفیسی ژنان کە بە تەواوی لەلایەن ژنانەوە بەڕێوەدەبرێت، بەشداریی کردووە لە بەهێزکردنی ژنان و پەرەپێدانی تواناکانیان و بەهێزکردنی ڕۆڵیان لە پۆستەکانی بڕیاردان.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە کە ژنان ئەمڕۆ ڕۆڵێکی بنەڕەتی دەگێڕن لە لایەنە جیاوازەکانی کارگێڕیدا، نوێنەرایەتی ٥٩٪ی دەزگاکانی یاسادانان دەکەن و چالاکوانانە بەشداری لە ئەنجومەنی جێبەجێکردن دەکەن کە بەرپرسیارن لە بڕیاردان و جێبەجێکردن، ئەمەش گوزارشت لە بازدانێکی چۆنایەتییە لە پێگە و ڕۆڵی سیاسییاندا، کە ئەزموونی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەکاتە نموونەیەک کە ناوی لێنراوە "شۆڕشی ژنان"، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ڕۆڵە پێشەنگانەی ژنان لە پێشەنگایەتیکردنی تەڤگەری سیاسی و کۆمەڵایەتی و هێنانەدی گۆڕانکاری لەسەر زەمینە.

 

"ژنان داوای مافی هەموو گەل دەکەن"

سەباح شابۆ جەختی لەوە کردەوە کە ژنان چیتر تەنیا داوای ماف و ئازادییەکانی خۆیان ناکەن، بەڵکو داوای مافی تەواوی نەتەوە دەکەن. ئەوان بەشێکی دانەبڕاون لە کۆمەڵگا، نوێنەرایەتی دەنگی دەستەجەمعی دەکەن و بەگوێرەی نیگەرانی و پرسەکانی کۆمەڵگا مامەڵە دەکەن، نەک وەک چینێکی جیا کە داوای ئیمتیازاتی تایبەت دەکەن.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، تەحەددیاتەکان بەردەوامن. "ژنان ڕووبەڕووی بیرکردنەوەی ڕەگداکوتاوی پیاوسالاری و گوتاری ئایینی ڕەق دەبنەوە کە بەشداریکردنیان لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتیدا سنووردار دەکات. هەروەها کۆمەڵگەی سریانی ڕووبەڕووی تەحەدای زیادە دەبێتەوە بەهۆی ڕوانگەیەکی بچووککردنەوە کە ناسنامەکەی تەنها لەگەڵ پێکهاتە ئاینییەکەی یەکسان دەکات. ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی وەک گروپێکی ئایینی مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت نەک وەک گەلێکی خاوەن زمان و کولتوور و مێژوو و شارستانیەت، بەمەش داواکارییە سیاسییەکانیان پەراوێز بخەن.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا سەباح شەبۆ ئاماژەی بەوەدا کە کۆمەڵگەی سوریا "لەژێر ئیدارەی خۆسەردا مافەکانی خۆی بەدەستهێناوە، بەڵام هەوڵدەدات ئەو مافانە بە شێوەیەکی دەستوری لەسەر ئاستی نیشتمانی لە چوارچێوەی سیستەمێکی دیموکراسی فرەییدا چەسپێنێت، هەروەها ژنان سەرەڕای پەراوێزخستنی سەرەتایی، ئامادەیی سیاسی و ئابووری و سەربازی خۆیان سەلماندووە، ئەوان ڕووبەڕووی تەحەدای بیرکردنەوەی تەقلیدی دەبنەوە، بەڵام بوونەتە بەردی بناغەی پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی و هاوبەشێکی سەرەکی لە بنیاتنانی داهاتووی کۆمەڵگەیەکدا سوریای نوێ.

 

سەباح شابۆ جەختی لەوە کردەوە، کە ژنان چیتر تەنها داوای ماف و ئازادییەکانی خۆیان ناکەن، بەڵکو داوای مافی تەواوی دانیشتووانیش دەکەن، بەشێکی دانەبڕاوە لە کۆمەڵگە، نوێنەرایەتی دەنگی دەستەکۆمەڵی دەکات و بەپێی نیگەرانی و پرسەکانی کۆمەڵگە مامەڵە دەکات، نەک وەک گروپێکی جیاواز کە داوای پێویستی تایبەت دەکەن.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئاڵەنگاریەکان بەردەوامن، ژنان ڕووبەڕووی بیرکردنەوەی چەسپاوی پیاوسالاری و وتاری ئایینی ڕەق دەبنەوە کە بەشداریکردنیان لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتیدا سنووردار دەکات، هەروەها کۆمەڵگەی سریانی ڕووبەڕووی ئاڵەنگاری زیادە دەبێتەوە بەهۆی ڕوانگەیەکی بچووککردنەوە کە ناسنامەکەی تەنها لەگەڵ پێکهاتە ئاینییەکەی یەکسان دەکات، ئەمەش دەبێتە هۆی مامەڵەکردنی وەک گروپێکی ئایینی نەک وەک گەلێکی خاوەن زمان و کولتوور و مێژوو و شارستانیەت، بەمەش داواکارییە سیاسییەکانی پەراوێز دەخات.

 

لە کۆتاییدا سەباح شابۆ دووپاتی کردەوە، کە پێکهاتەی سوەری مافەکانی لەژێر دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەریدا بەدەستهێناوە، بەڵام هەوڵدەدات لەڕووی دەستورییەوە لەسەر ئاستی هەموو سووریا لە چوارچێوەی سیستەمێکی دیموکراتیکی فرەییدا چەسپێنێت، ژنان سەرەڕای پەراوێزخستنی سەرەتایی بوونی سیاسی و ئابووری و سەربازی خۆیان سەلماندووە، هەروەها ڕووبەڕووی ئاڵەنگاری عەقڵیەتی نەریتی دەبنەوە، بەڵام بوونەتە بەردی بناغەی ڕینێسانسی کۆمەڵگە و هاوبەشێکی سەرەکی لە بونیادنانی کۆمەڵگەدا کە داهاتووی سوریای نوێیە.