لەميس ناسر

 

دیمەشق ـ لە سووریادا کە شەڕ و ڕەوەند و نائارامی سیاسی هەموو لایەنەکانی ژیان لە قاڵب دەدەنەوە، ئیتر ئازادییە کەسییەکان تەنیا وردەکارییەکی کۆمەڵایەتی یان لوکسێکی فیکری دەرناکەون. بەڵکو پرسێکی سەرەکین کە دەست دەخاتە سەر پەیوەندییە سەرەکییەکەی نێوان تاک و کۆمەڵگە. پرسێکی دڕکاوییە کە نەریت لەگەڵ مۆدێرنیتەدا یەکتر دەبڕێت، نەوەکان لەگەڵ یەکتردا یەکتر دەبڕن، مافەکان لەگەڵ ئەرکەکاندا دەپچڕێن، ڕاستی لەگەڵ ئەو وێنەیەدا دەبڕێت کە لەسەر شاشە و پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکان ڕەنگدەداتەوە.

 

لە نێوان ئازادی تاک و بەرپرسیارێتی بەکۆمەڵ

سەمەر عەلی، ئەندامی فاکەڵتی لە بەشی دیراسات و توێژینەوەی دانیشتووان لە وەزارەتی خوێندنی باڵا وتی: چەمکی ئازادییە کەسییەکان پێویستی بە پێداچوونەوەی قووڵ هەیە لەناو کۆمەڵگەی سووریادا، بەتایبەتی لەگەڵ فراوانبوونی بۆشایی نەوەکان. "ئێمە هەندێکجار مەیلی ئەوەمان هەیە کە ئازادی وەک مافێکی ڕەها مامەڵەی لەگەڵدا بکەین، دەتوانین بە ئارەزووی خۆمان دەستی بەسەردا بگرین و بەکاریبهێنین. بەڵام لەبیرمان دەچێت کە ئەم ئازادییە دەبێت مەرجی هۆشیاری بێت، هەروەها هەر ئازادییەک کە کاریگەرییەکانی لەسەر کەسانی دیکە یان ژینگەی دەوروبەری پشتگوێ بخات، لە مافێکەوە دەگۆڕێت بۆ ئاژاوەگێڕی".

 

لای سەمەر عەلی ئازادی ڕادەربڕین، جلوبەرگ، یان ڕەفتاری ڕۆژانە بابەتێکی تەنیا تاکەکەسی نییە، بەڵکو سیستەمێکە کە لەگەڵ ناوەڕۆکی کۆمەڵایەتی و بەهاداردا کارلێک دەکات. "ئازادی جل و بەرگ، بۆ نموونە نابێت وەک بەریەککەوتنی بەهاکان تێبگەین، بەڵکو وەک شوێنێک بۆ خۆدەربڕینی هۆشیارانە، لە هەمان کاتدا ڕێزگرتن لە شوێن و کات و ژینگەی کۆمەڵایەتی. ئەوەی بۆ خوێندنگە گونجاوە جیاوازە لەوەی کە بۆ شەقام، ماڵ، یان کار گونجاوە".

 

نەوەیەک داوای دەکات، نەوەیەک چاودێری دەکات... بۆشایی زانیاری فراوانتر

ئاماژەی بەوەشکرد، نەوە گەنجەکان کە لە نێوان بڵاوبوونەوەی ئینتەرنێت و تۆڕە کۆمەڵایەتییە مەجازییەکان گەورە بوون، چەمکەکانی ئازادی ڕاستەوخۆ و خێرا دەگرنەبەر، لە ژێر کاریگەری ئەو مۆدێل و بیرۆکانەی کە دەیبینن لەسەر پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکان دەگوازرێنەوە، زۆرجار بەبێ لەبەرچاوگرتنی زەمینە ناوخۆییەکان. "ئەمڕۆ کوڕ و کچەکانم، لە هەموو ساتەکانی ڕۆژەکەیاندا، دیمەن و وێنەی ژیانێک دەبینن کە پێیان وایە ئاساییە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەمانە ڕەنگدانەوەی ڕاستی خۆیان یان پێکهاتەی کۆمەڵایەتیان نین. ناتوانم بە سادەیی پێیان بڵێم چی بکەن و چی نەکەن. چیتر ئەوەندە سادە نییە. ئەرکی من ئەوەیە کە گفتوگۆیەک لەگەڵیان بکەمەوە، بۆ ڕوونکردنەوە و گوێگرتن، نەک تەنها سەپاندن یان قەدەغەکردنی.

 

پێی وایە ئەم دژایەتییە گرژییەکی بەردەوام لە ماڵەکانی سووریادا دروست دەکات، چونکە دایک و باوک هەوڵدەدەن ئەو شتانە بسەپێنن کە بە بەها دەزانن، لە کاتێکدا منداڵان داوای ئازادی زیاتری تاکەکەسی دەکەن. لێرەدا "کەلێنی زانین" وەک یەکێک لە مەترسیدارترین ئاڵەنگاری سەردەمی ئێستا پێناسە دەکات.

 

ئازادی ڕادەربڕین یان ئاژاوەی ڕادەربڕین؟

لەم کەشوهەوادا تەنانەت سادەترین دەربڕینەکانی ئازادی، وەک پۆستێکی فەیسبووک یان وێنەیەکی ئینستاگرام، دەبنە گۆڕەپانی ململانێ لە نێوان ئەو کەسانەی کە بە مافێکی سروشتی دەیبینن و ئەوانەی کە بە پێشێلکردنی ڕێکەوتن یان پێشێلکردنی سیستەمی بەها دەزانن. وتی: دەبێت ئازادی ڕادەربڕین لەچوارچێوەی بەهاکاندا تێبگەین، نەک دژی ئەوان. ئەمە بە مانای بەرتەسککردن یان خنکاندنی هاوڵاتیان نییە، بەڵکو بەبیرهێنانەوەیە کە هەموو وشەیەک یان وێنەیەک کاریگەری هەیە و ڕەنگە کاردانەوەی نەرێنی دروستبکات یان بەشداربێت لە گرژیی گشتیدا".

 

ئەو هۆشداریدا لە مەیلی "قسەی کۆمەڵایەتی" بەرامبەر بەو کەسانەی کە لە ڕواڵەت، بۆچوون، یان ڕەفتارەکانیاندا جیاوازن، ئەم دیاردەیەی بە نوێنەرایەتی جۆرێک لە توندوتیژی ناڕاستەوخۆ دژی ئازادییەکانی تاک دەزانی. "ئەگەر ئێمە کۆمەڵگەیەکمان دەوێت کە ڕێز لە ئازادییەکان بگرێت، پێویستە سەرەتا ڕێز لە جیاوازییەکانمان بگرین".

 

لە نێوان یاسا و کۆمەڵگە... مەودای ونبوو

لە لایەکی دیکەوە سەمەر عەلی پێی وایە کەلێنێکی بەرچاو هەیە لە نێوان ئەوەی یاساکانی سووریا سەبارەت بە ئازادییەکان دیاریی دەکەن، ئەوەی کە لە ڕاستیدا لەسەر زەوی پراکتیزە دەکرێت.

هەرچەندە دەستوور ڕێزگرتن لە ئازادی و کەرامەتی تاک دیاری دەکات، بەڵام زۆرجار کولتوور و کۆنترۆڵی کۆمەڵایەتی باو ڕۆڵێکی توندتر لە هەر یاسایەک دەگێڕێت. وتی: بنەمای بنەڕەتی ئەوەیە کە ئێمە ڕێز لە ئازادییە کەسییەکان دەگرین تا ئەو کاتەی کە یاسا پێشێل نەکەن یان دەستدرێژی نەکەنە سەر کەسانی دیکە، بەڵام پرسەکە ئەوەیە کە هاوڵاتیان هەندێک جار لەسەر بنەمای داب و نەریت حوکم لەسەر کەسانی دیکە دەدەن نەک یاسا، ئەمەش وا دەکات ئازادیەکان بێ لێپرسینەوە بەرەوڕووی پێشێلکارییەکان ببنەوە.

 

گفتوگۆ نەک سەرپەرشتی... بانگەوازێک بۆ هاوسەنگی

لە کۆتایی قسەکانیدا، سەمەر عەلی داوای کرد کە گفتوگۆیەکی کۆمەڵایەتی ڕاستەقینە و بەرپرسیارانە لەسەر چەمکی ئازادییە کەسییەکان، دوور لە پێشوەختە، تۆمەتی خیانەت، سەرپەرشتیکردن، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتی و کولتوورییانەی کۆمەڵگەی سووریا بەسەریدا دێت. "پێویستمان بە هاوسەنگییەکی ناسک هەیە. ئێمە کۆمەڵگەیەکمان ناوێت کە ئازادی تاک سەرکوت بکات، هەروەها ئازادیمان ناوێت کە ئاژاوەی لێبکەوێتەوە. پێویستمان بە هۆشیاری و گفتوگۆ و پەروەردەیە لەسەر بنەمای قایلکردن نەک سەرکوتکردن. ئەمە ڕێگایەکی ئاسان نییە، بەڵکو تاکە ڕێگایە بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی تەندروست و هەمەچەشن و کراوە.