ڕۆژ هۆزان

 

قامیشلۆ- نەتەوی غەمگین، سەرۆکی ئەنجومەنی ژنانی پارتی یەکێتی دیموکراتی "پەیەدە" ئەو پلان و هێرشانەی کە ئەمڕۆ لەلایەن هێزە هەژموونخوازەکانەوە دەکرێتە سەر ئیرادەی کۆمەڵگە، کێشەکانی قوڵایی قەیرانی سوریا و هەروەها بەئامانجگرتنی ژنان و هێرشکردنە سەر بەهاو دەستکەوتەکانیان، مەترسیی چەتەکانی داعشی لەجیهاندا هەڵسەنگاند و وەڵامی پرسیارەکانی ئاژانسەکەمانی دایەوە.

 

* چۆن ئەو پلان و هێرشانە هەڵدەسەنگێنیت کە ئەمڕۆ هێزە هەژموونییەکان لەسەر ئیرادەی کۆمەڵگەکان و بەتایبەتی لە کوردستان ئەنجامی دەدەن؟

جەنگی جیهانی سێیەم کە ئێستا بەڕێوەدەچێت، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە و بە تایبەتی لە کوردستان بەڕێوەدەچێت، دەوڵەتانی هەژموون کە بازاڕەکەیان لەسەر هیوای گەلان بەڕێوەدەبەن، هەمیشە دەیانەوێت کۆمەڵگە بە نائارامی بژی، تورکیا و ڕوسیا و ئێران دەوڵەتی هەژموونخوازن کە دەیانەوێت خۆیان بکەنە بەرەیەک و سوود لەو قەیرانەی ئێستا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیە وەربگرن،  دەوڵەتی تورک جەنگی جیهانی یەکەم و دووەم بە خەسارێک بۆ خۆی دەبینێت چونکە پێشتر فەرمانڕەوا و ئیمپراتۆر بوون و پاش جەنگی یەکەم و دووەم حکومەت بوو بە کۆمار، ئەوان ئێستا خەونەکانیان دروست دەکەن بۆ بەدەستهێنانی حوکمی خۆیان لە جەنگی جیهانی سێیەمدا بۆ پاراستنی ئیمپراتۆریەتی و سەروەری خۆیان بەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. دەوڵەتی تورک چۆن ئیمپراتۆریەتی خۆی دەگەڕێنێتەوە؟ لە ڕێگەی داگیرکاری وڵاتانەوە. هاوکات ڕوسیا دەیەوێت قازانج و توانای خۆی وەربگرێتەوە و هەروەها زیانەکانی کۆبکاتەوە.

 

ئەمساڵ ڕێککەوتننامەی لۆزان کۆتایی دێت، بۆیە دەیانەوێت ئەو هاوبەشییانە بکەن کە لەو ڕێککەوتنەدا بە گوێرەی خۆیان ئەنجام دراون، دەوڵەتی تورک و ڕووسیا مێژوویەکی پیسیان هەیە، هێزی دەوڵەت و عەقڵییەتی خۆیان لەسەر حسابی گەل و نەتەوە و ئایینەکان پەرەپێداوە،  ئێستا دەوڵەتی تورک زۆرێک لە ناوچەکانی وەک سیاسی و دیپلۆماسی و ژیان و ئابووری تەنگەتاو کردووە و لە هەڵبژاردنیش نزیک دەبێتەوە بۆ ئەوەی ئەردۆغان جارێکی تر خۆی بەهێز بکات، ئەو پێویستییە دەبینێت کە هەنگاوەکانی شەڕ و داگیرکاری پەرە پێبدات، لە دەوڵەتی تورکدا هیچ هەنگاوێک بۆ دیموکراسی و ئاشتی و چارەسەر نییە، بۆیە ئێستا بە هۆی ڕێگا ستراتیژییەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و کوردستان، ناوەندی شەڕی خۆی لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەبینێت لەم بوارەدا چەندین پلان و بازاڕ لەسەر خاکی کورد دروست دەکەن و هەژماری هەژموونی گاز و نەوت و ئاو و زەویش هەمووی لە کوردستانن، لەلایەکی ترەوە ئێستا شەڕ لەنێوان ڕوسیاو ئۆکرانیادا هەیە و زۆرێک لەدەوڵەتەکان پشتگیری ئۆکرانیا دەکەن بۆیە دەوڵەتانی نێودەوڵەتی نایانەوێت ئەو جەنگە ببێتە ناوەندی ئەوروپاو لەهەموو کاتێکدا لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بمێنێتەوە بۆ ئەوەی ڕووسیا بە تەواوی هێزی خۆی لە دەست نەدات، لەگەڵ دەوڵەتی تورکیا ڕێککەوتن دەکات بۆ بەدەستهێنانی دەستکەوت لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

 

* ئایا ئەو هێزانەی کە بۆ چارەسەرکردنی کێشەی سوریا کۆدەبنەوە دەتوانن ببنە هێزی چارەسەری ئەو قەیرانەی ئێستا و بۆچی تا ئێستا هیچ چارەسەرێکی بەردەوام بۆ سوریا پێشنەکەوتووە؟

هیچ شوێنێک لەدەستی ڕژێمی سوریا نەماوەو بەدەسەڵاتی ڕوسیاو ئێران لەسەرپێ وەستاوە، ئەمڕۆ ڕژێمی سوریا دەیەوێت لەڕێگەی ڕێککەوتن لەسەر حسابی کورد لەهەرێمەکانمان هاوپەیمانەکانی ئێستا بەهێز بکات ئێستا باس لەوە دەکرێت کە ئەو هاوپەیمانانەی نێوان ڕوسیا و سوریا و تورکیا بەرەو کوێ بەرن؟ یەکێکیان دەوڵەتی تورک دەیەوێت لە هەڵبژاردنەکاندا بباتەوە دووەم، ڕووسیا دەیەوێت لە شەڕی ئۆکرانیا بچێتە دەرەوە و شەڕەکە بگەڕێنێتەوە بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست سێیەم، سوریا دەیەوێت هەموو ئەو چەتانەی کە هەن بچنە ناو هەرێمەکەمان و ئەو ناوچانە بگەڕێننەوە کە بەجێیان هێشتووە وەک ئیدلب و عەزاز و جەرابلوس لە دەستی چەتەکانەوە، بۆیە ئێمە پێمانوایە پلانێکی وا هەیە بەڵام ئەم هاوپەیمانێتییە سەرناگرێت چونکە بۆ بەرژەوەندی گەلی سوریا نییەوە خزمەتی دێموکراسی و ئاشتی ناکات، بەڵکو خزمەتی بەبەرژەوەندییەکانی دەسەڵات دەکات.

 

ئەگەر ئەو ناوچانەی ئێستا لە دەستی ئۆپۆزیسیۆندان ڕادەستی سوریا بن ئایا پرسی سوریا بەم دەستوور و یاسایە چارەسەر دەبێت؟ هیچ چارەسەرێک ناکات هەتا ڕوسیا و تورکیا هاوپەیمانیان لەسەر حسابی ئیرادەی ئەم کۆمەڵگایە هەبێت ناتوانن بگەنە چارەسەرێکی بەردەوام،  ئەمڕۆ وەک ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریاش پرۆژەمان هەیە و توانای چارەسەری و پاراستنمان هەیە و قبوڵیش ناکەین کە چارەنووسی ئێمە بە پیلانی پیس دیاری بکرێت، سەرەتا پێویستە کێشەی بوونی چەتەکان لەسەر خاکی سوریا چارەسەر بکرێن و گۆڕانکاری دەستووریی بهێننەدی پێویستە نمونەی دیموکراتی لە چوارچێوەی نەتەوەیی دیموکراتیکدا پەرە پێ بدرێت،  بەم هۆیەوە ئەم هێرشانەی دەوڵەتی تورک بۆ سەر هەرێمەکە بەهۆی لاوازی دەوڵەتی تورکەوە دروست بووە لەناو تورکیادا چەندین دابەشبوون و کێشەی سیاسی هەیە و بەرەی ئێستا لەبەر سیستمی کوشتن و داگیرکاری و بەهێزکردنی خۆی لەسەر حسابی خەڵک هێز دەداتە خۆی.

 

* هێرشەکان بۆ سەر پرسی ئازادی و مافەکانی ژنان و چ شێوازێکن؟

هێرش و پیلانگێڕیی سەر ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان بە ئامانجی دوو خاڵی سەرەکی بوو، یەکێکیان لابردنی دۆزی ژنان بوو، ئەوی دیکەشیان تێکشکاندنی دۆزی گەلی کورد بوو، لەبەر ئەوە ئەو دوو دۆزە ونکرابوون، لەگەڵ ڕۆیشتنی ڕێبەر ئاپۆدا کە جارێکی دیکە گەڕانی خۆی بۆ ڕاستییەکان ئاشکرا کرد و هاتە ناوەوە، ئەگەر ئەم دوو دۆزە چارەسەر نەکرێن بابەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەموو سیستەمەکان چارەسەر نابن کلیلی سەرەکی ئەم دۆزەن، کاتێک رێبەر ئاپۆ سیستمی کۆنفیدرالیزمی دیموکراتی بە ژنان و گەنجان و ئیرادەی گەلەوە پێشخست، دەستی بەسەر هێڵی دیموکراسیدا گرت، بە پێچەوانەی دیموکراسییەوە دەوڵەتی تورک و هەموو دەوڵەتە نێودەوڵەتییەکان پیلانگێڕییان پەرەپێداوە بە پلانەکانی نێوان دەوڵەتی تورک و فەڕەنسا، شەڕڤانانی هێڵی ئازادی ژنان ساکینە جانسز و ئامینە کارا شەهید بوون، کە دەوڵەتی تورک هەمیشە لە دژی دۆزی ژنان سیستمێکی فاشیستی پەیڕەو دەکات ئەم سیستەمە پیاوسالارە قبوڵی ناکات کە ژنان دێنە پێشەوە، چونکە ژنانی ئازاد کۆمەڵگەیەکی ئازاد لەگەڵ خۆیان دروست دەکەن.

 

لە کەسایەتی ژناندا دەیانەوێت ئەو کۆمەڵگە ئازادە لەناوببەن، کاتێک هێرش دەکرێتە سەر ژنان، هێرش دەکرێتە سەر کۆمەڵگە بەئامانجگرتنی ژنانی پێشەنگ بەئامانجگرتنی بیروبۆچوونە دیموکراتییەکانە لە کەسایەتی ژنانی پێشەنگی وەک ساکینە جانسزو ئامینە کارا مێژوویەک کرایە ئامانج، ژنان ئێستا گەیشتوونەتە ئاستێک کە بەرگری لە دۆزی خۆیان بکەن و ئەو پیاوانەی کۆمەڵگە کە نکۆڵییان لە ژنان کردووە ئەمڕۆ شانبەشانی ژنان لە ڕۆژئاوای کوردستان خەبات دەکەن، هێرش و کردەوەکانی دژ بە ژنان هیچ جیاوازیەکی نییە لە پیلانگێڕیی سەر ڕێبەر ئاپۆ، سیستم ژنان وەک مەترسییەک بۆ سەر خۆیان دەبینن، چونکە هەموو ژنێک ئازادی و دیموکراسی دەوێت، ئێستا هێرشێکی گەورە دەکرێتە سەر ژنان و هێرشکردنە سەر ژیان و بەهاکانی ژنان هەیە، هێزی ڕاپەڕینی ژنان کە ئەمرۆ بە دروشمی "ژن، ژیان، ئازادی" لە کەسایەتیی ژنانی وەک ساکینە، ئەڤین، زیلان و هەموو ئەو ژنانەی کە لە دۆزی ژناندا شەهید بوون، سەریهەڵدا، ڕێپێوانی ئازادی لەگەڵ ژنان بەردەوام دەبێت و ئێستا ژنان تۆڵەی ٥ هەزار ساڵە دەکەنەوە.

 

* بوونی چەتەکانی داعش چۆن مەترسی لەسەر هەموو جیهان دروست دەکات و دەبێت چۆن کار لەسەر ئەم مەترسییە بکرێت؟

چەتەکانی داعش ئەمڕۆ هەڕەشەن بۆ سەر هەموو مرۆڤایەتی، بەڵام بەداخەوە ئەمڕۆ تەنها ڕۆژئاوای کوردستان و هێزە بەرگریکارەکانی لە دژی مەترسییەکەیان شەڕ دەکەن ئەوەی داعشی دروست کرد و رێکخست، چووە ناو هەرێمەکانمانەوە و دەوڵەتی تورک بوو چەندین بەڵگەمان لە دەستدایە، ئامانجی سەرەکی داعش لەناوبردنی کۆمەڵگەیە، ئەو چەتە تیرۆریستیانە یاسای مرۆیی خۆیان هەیەو پابەند نین بە پێوەرەکانی جەنگەوە لەمە مەترسیدارتر چی هەیە؟ هەوڵی دەوڵەتی تورک هەیە بۆ زیندووکردنەوەی داعش و خۆی لەسەر ئەوە زیندوو بکاتەوە، ئەو کردەوانەی کە ئەمڕۆ لە ناوچە داگیرکراوەکان ئەنجامیان داوە لە هەموو پێوەرەکانی ڕەوشتی مرۆڤ تێپەڕ دەبێت، داعش بۆ هەموو کەس مەترسیدارە بۆ ئەو مەبەستەش پێویستە هەموو کەسێک لە دژی ئەو چەتە تیرۆریستیانە یەکبگرن با هێزە نێودەوڵەتییەکانیش هەستن و هەڵوێستیان لە دژی ئەو چەتانە ڕوون بێت،  پێویستە دادگایەک دابمەزرێت و ئەو چەتانە دادگایی بکرێن و ئەوانەی هاوکاریان بۆ چەتەکان کردووە سزا بدرێن پێویستە هەموو کۆمەڵگە دیموکراتییەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا خۆیان ڕێکبخەن و لە دژی وشیاری پیاو تێکۆشانی خۆیان بەرز بکەنەوە، دەوڵەت هەرگیز خزمەتی بە هیچ نەتەوەیەک نەکردووە و عەقڵییەتی دەوڵەت مەترسییە بۆ سەر ژنان و کۆمەڵگە لە هەمان کاتدا کە کۆمەڵگە ڕێکدەخرێت عەقڵییەتی دەوڵەت دەڕووخێت، هەروەها دەبێت دروشمی "ژن ژیان ئازادی" لە هەموو بوارەکاندا بەهێز بکەین، پاشان دەتوانین بە تەواوی مافەکانی خۆمان بپارێزین.