بێریڤان ئیناتچی

 

حەسەکە- لە ساڵی ٢٠١٢ کە شۆڕشی ڕۆژئاوا دەستی پێکرد، کۆبانێ بوو بە یەکێک لە کانتۆنەکانی خۆبەڕێوەبەری باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا. لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٤دا چەتەکانی داعش بە چەکی قورس هێرشێکی گەورەیان بۆ سەر کۆبانێ دەستپێکرد. شەڕڤانانی یەپەژە و یەپەگە و خەڵکی کۆبانێ لە ڕێگەی شەڕی گەلی شۆڕشگێڕییەەوە هێڵی بەرخۆدانیان لە بەرامبەر هێرشە جینۆسایدییەکان پێکهێنا. بۆ پاراستنی کۆبانێ گەلی کورد لە باکووری کوردستان بە دەستی خۆیان سنوورەکانیان شکاند و بۆ پاراستن چوونە کۆبانێ. ڕۆژی ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥، دوای ململانێیەکی بێهاوتای ١٣٤ ڕۆژە، کە جێپەنجەی خۆی لە مێژوودا بەجێهێشت، کۆبانێ سەرکەوت و هێرشەکانی داعش شکستیان هێنا.

 

کۆبانێ لە ساڵی ٢٠١٧ەوە بەردەوام ڕووبەڕووی هێرش و هەڕەشەی دەوڵەتی تورکیا بووەتەوە. لەم دواییانەدا بە هێرشی چەتەکانی سەر بە دەوڵەتی تورک بۆ سەر تل ڕەفعەت، شەهبا و مەنبج، مەترسی و هەڕەشەکانی دەوڵەتی تورک بۆ سەر کۆبانێ زیاتر بوو.

 

ڕۆژنامەنووس خەزنە نەبی، کە لە ساڵانی ٢٠١٤-٢٠١٥ بەدواداچوونی بۆ بەرخۆدانی کۆبانێ لە دژی داعش کردووە، سەبارەت بە هەڕەشە و هێرشەکانی دەوڵەتی تورک بۆ سەر کۆبانێ، بۆ ئاژانسەکەمان قسەی کرد و ئاماژەی بەوەکرد کۆبانێ پێویستی بە گەڕانەوەیە بۆ ساڵی ٢٠١٤.

 

"سووریا مۆزایکە"

خەزنە نەبی سەرنجی بۆ دەستپێکردنی ململانێکان لە سووریا ڕاکێشا و وتی: پێویستی بە دیموکراسی و دادپەروەری و یەکسانی لە سووریا هەبوو. نەک تەنها بۆ بەشەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، بەڵکو بۆ هەموو بەشەکانی سووریا. ئێمە دەزانین کە سووریا مۆزایکە و پێکهاتەی زۆری تێدایە وەک دروز، عەلەوی، شیعە، سوننە، کورد، تورکمان، ئێزدی هتد. پێویستی بە لەدایکبوونێکی نوێ هەبوو بۆ ئەوەی هەموو کەسێک ماف و دەنگ و سەروەت و سامانی هەبێت. لەم سەردەمەدا کە ئێمە تێیدا دەژین، ئیتر ئەو دیکتاتۆرییەی کە ئەسەد بەڕێوەی دەبرد قبول نەدەکرا. لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەمەش پێویست بوو.

 

لە چوار گۆشەی جیهانەوە ڕوویان لە کۆبانێ کرد

خەزنە نەبی باسی لە بەرخۆدانی کۆبانێ کرد و وتی: "کۆبانێ بەرخۆدانێکی لە دژی سەرهەڵدانی داعش خستە پێشەوە، کە ئێستاش مەترسییەکانی بەردەوامە، بە خۆڕاگری ژنان و گەنجانی کورد لە سەرانسەری کوردستانەوە ئەم بەرخۆدانە گەورە بوو، ئێستاش ئەم نەریتە بەردەوامە. چونکە پێویستی بە درێژەدان بەم ڕۆحە هەیە. بەهۆی ئەمەوە بەدیلی زۆریان دا و بوون بە شاری هەزار شەهید. ناسنامەی کۆبانێ ئێستا بووەتە ڕێگای بەرخۆدان لە هەموو جیهاندا. کۆبانێ تایبەتمەندییەکی تایبەتی لەم جۆرەی هەیە و کورد بە خۆڕاگری ناسراوە، زوو کۆڵ نادات. ئەوان بە کۆبانێیەکان دەڵێن سەرسەخت، لە ڕاستیدا ئەم سەرسەختییە لە بەرخۆدانی کۆبانێدا هاتە پێشەوە. بەڵام تەنیا کۆبانێ نەبوو، ئەوانەی لە کۆبانێ بەرخۆدانیان کرد، کۆبوونەوەی کوردستان و گەلی کورد و دۆستەکانیان بە گشتی بوون.

 

هاوکاری دەوڵەتی تورکیا لەگەڵ داعش

خەزنە نەبی سەبارەت بە هاوکاری دەوڵەتی تورکیا لەگەڵ داعش وتی: تورکیا بە ڕوونی پشتیوانی لێکرد، لەناو کۆبانێدا دیمەنگەلێک لەسەر سنووری کۆبانێ دەرکەوتن کە دەوڵەتی تورکیا پاڵپشتی لۆجستی و چەک، تەنانەت بەزاندنی چەتەکانی داعش دەرکەوت و چەتە بریندارەکانی داعش لە شارەکانی تورکیا چارەسەر کران. سەرنج بدەن ماوەیەکی زۆرە باسی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی نوێ دەکرێت، لەگەڵ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی نوێ، پێویستی بە هێزێک هەبوو بۆ گۆڕینی ناوچەکە. بە باش یان خراپ دەبوو بگۆڕێت. مەسەلەکە تەنها دەوڵەتی تورکیا نییە، دەوڵەتی تورکیا بەتەنها بەس نییە بۆ گۆڕینی نەخشەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵام پشتگیری لە دەوڵەتی تورکیا کرا بۆ ئەوەی بەشداری لەم کارەدا بکات.

 

داعش هەڕەشەیەکە کە سنوورەکان دەبەزێنێت

خەزنە نەبی سەرنجی بۆ مەترسیی مانەوەی داعش بە هۆی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا ڕاکێشا و درێژەی بە قسەکانی دا: زیندانەکانی ناوچەکە پڕن لە چەتەکانی داعش، لەگەڵ ڕووخانی ڕژێمی سووریا، مەترسی ئەوە هەیە کە جارێکی تر دەرگایان بۆ بکرێتەوە و ئەو چەتانە بڵاوەیان بکەن، مەترسییەکە کە سنوورەکان دەبەزەنێت. ئێستا دەوڵەتی تورکیا دەڵێت من دەمەوێت دۆسیەی داعش بخەمە دەستم. ئایا بەڕاستی دەیەوێت کۆتایی بە دۆسیەی داعش بهێنێت؟ بە واتایەکی تر، ئایا دەیەوێت بەرژەوەندییەکانی لە سووریا زیندوو بکاتەوە و جوگرافیاکەی فراوانتر بکات و ئامانجی سەرەکی خۆی لە ناوبردنی کورد بەدیبهێنێت؟

 

بۆچی ئێستا دەوڵەتی تورکیا لە ناوخۆی سووریادایە؟ دەسەڵات گۆڕاوە، باشە دەوڵەتی تورک دەبێ بکشێتەوە بەڵام ناڕوات. دەوڵەتی تورکیا ئامانجێکی لەم جۆرە هەیە بۆ گۆڕینی سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ڕێگەی چەتەکانی داعشەوە، بۆ لەناوبردنی دۆزی کورد و ئەمەش ئامانجی سەرەکییە کە دەوڵەتی تورکیا و ئاکەپە-مەهەپە دەیانەوێت.

 

"تیکۆشانی ژنان وایکرد چاوی هەمووان لەسەر ئەم بەرخۆدانییە بێت"

خەزنە نەبی جەختی لە بەرخۆدانی ژنان لە شەڕی داعش کردەوە و لە درێژەی قسەکانیدا وتی: "ئەوانەی لە کۆبانێ سیمبولی بەرخۆدان و خاڵی سەرکەوتن بوون، ئێستا دیسان لە ڕۆژەڤدان، لە شەڕی ٢٠١٤-٢٠١٥دا یەپەژە ئەو کەسە بوو کە گەورەترین بەرخۆدانی نیشاندا، ئەوانەی لەو کاتەدا پەیامنێری شەڕیان دەکرد هاوڕێی ژن بوون. ئەوانەی لە پشت پەردەوە یارمەتیان دەدا ژن بوون. ئەوانەی لەوێ سەرکەوتوو بوون ئێستا جارێکی تر مەترسییان لەسەرە. دەوڵەتی تورکیا هەوڵ دەدات ئەو سیستەمەی ئێستا لە سووریا دەژین و دەستکەوتەکانی ژنان لەناو ببات. ئەگەر سیستەمێکی وەک سیستەمی ئەردۆغان و دەوڵەتی تورکیا بیەوێت لە سووریا جێبەجێ بکرێت، ئەوا سەربەخۆیی ژنان کە لە چەند ساڵی ڕابردوودا سەریهەڵداوە، لەناو دەبات. هێزی سەربازی و جیهانیان بە گشتی لە مەترسی داعش ڕزگار کرد، وە دەزانێت کە خاڵی بەهێز لە وڵاتی ئێمەدا ژنە، هەر بۆیە دەزانێت بۆ ئەوەیکە کۆمەڵگە بن بکەوێت دەبێت لە ژنان بدات. ئەمە دروشم نییە، ئەمە ڕاستییەکە. ئەو کارەی ئەمڕۆ ژنان لێرە ئەنجامی دەدەن گرنگییەکی زۆری هەیە. هەر بۆیە نموونەی گەورەی بەرخۆدان لە کۆبانێ هەبوو. هەر ئەم تایبەتمەندییە بوو کە ڕێگەی بە هەمووان دا کە گرنگی بەم بەرخۆدانییە بدەن. ئەمە لە هیچ جەنگێکی جیهانیدا ڕووی نەداوە".

 

هەموو کەسێک پشکی لە کۆبانێ هەیە

خەزنە نەبی، پاڵپشتی نێودەوڵەتی بۆ کۆبانێ وەبیرهێنایەوە و لە درێژەی قسەکانیدا گوتی: "پاڵپشتی شەڕڤانانی یەپەژە و یەپەگەیان کرد، تایبەتمەندییەک کە لە دونیادا دووبارە نەبووەتەوە، پێویستە لێرەدا پەرەی پێبدرێت. ئەگەر لە کۆبانێ ڕۆلی یەکینەکانی پاراستنی ژنان نەبوایە، ڕەنگە دەنگێکی لەم شێوەیە نەبوایە. ئەگەر یەکینەکانی پاراستنی ژنان ئەو چالاکییە گیانبازییانەیان ئەنجام نەدابات، دەبوو کە ناوبانگێکی بەم شێوەیە لە جیهاندا نەبووایە. چیرۆکی بەرخۆدانی ژنان لە کۆبانێ بوو بە چیرۆکی سەرکەوتنی بەرخۆدانی کۆبانێ و ئەو دەستکەوتانەی کە هەمووان خۆیان تێدا دەبینن. هەموو کەسێک پشکی لە کۆبانێ هەیە".

 

"میراتێکی گشتی بوو و پێویستی بە پاراستنی هەیە"

خەزنە نەبی ئاماژەی بەوەشکرد، بەرخۆدانی ١٣٤ ڕۆژەی کۆبانێ بووەتە میراتێکی هاوبەشی هەموو جیهان و ڕایگەیاند کە پێویستی بە پاراستنی هەیە. خازنێ نەبی لە درێژەی قسەکانیدا وتی: "کۆبانێ بە خۆڕاگری خۆی، بە شەهیدەکانی، بە هێزی ژن، بە گۆڕینی تایبەتمەندییەکانی ژن بوو بە دەستکەوتێکی گشتی". بۆ پاراستنی ئەمە، پێویستە خەڵکی دیموکراسی، کەسانی خاوەن بیرۆکەی دروست و شۆڕشی دروستیان خوێندووەتەوە، ئاگاداری ئەمە بن.

 

تەنانەت ئەگەر سیستەمێکی نوێش لە سووریا دابنرێت، مافی ژنان بە بێ لەبەرچاوگرتنی ئەو دۆخەی ئێستا تێیدا دەژین، نابێ بەدی بهێنرێت. ئەگەر چارەسەر نەکرێت، دەگەڕێینەوە سەر دۆخی پێشوو. ئەمە ئیتر قبوڵکراو نییە. ژنان لە کۆیلایەتی یاخی بوون، قبوڵ ناکەن جارێکی تر ئەو کۆیلایەتیە بژین. ئێمە دەزانین کۆمەڵگەکەمان چۆن گەشەی کردووە و گۆڕانی بەسەردا هاتووە. ئەگەر جارێکی تر کۆیلایەتی بەسەر ژناندا بسەپێندرێت، کۆمەڵگەکە خۆی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو کۆیلایەتییەی کە پێشتر تێیدا دەژیا".

 

"بووە میراتێکی گشتی و پێویستی بە پاراستنی هەیە"

خەزنە نەبی وتی: "کۆبانێ بە بەرخۆدانەکەی، شەهیدەکانی، بە هێزی ژن، بە گۆڕینی تایبەتمەندییەکانی ژن بوو بە دەستکەوتێکی گشتی, بۆ پاراستنی ئەمە، پێویستە خەڵکی دیموکرات، کەسانی خاوەن بیرۆکەی ڕاست و هەڵسەنگاندنێکی باشیان بۆ کردووە، ئاگاداری ئەمە بن. تەنانەت ئەگەر سیستەمێکی نوێش لە سووریا دابنرێت، مافی ژنان بە بێ لەبەرچاوگرتنی ئەو دۆخەی ئێستا تێیدا دەژین، نابێ بەدی بهێنرێت. ئەگەر چارەسەر نەکرێت، دەگەڕێینەوە سەر دۆخی پێشوو. ئەمە ئیتر قبوڵکراو نییە. ژنان قبوڵ ناکەن جارێکی تر ئەو کۆیلایەتیە بژین. ئێمە دەزانین کۆمەڵگەکەمان چۆن گەشەی کردووە و گۆڕانی بەسەردا هاتووە. ئەگەر جارێکی تر کۆیلایەتی بەسەر ژناندا بسەپێندرێت، کۆمەڵگەکە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو کۆیلایەتییەی کە پێشتر تێیدا دەژیا".

 

"ژن پێویستە وەک هێزێک لە دیالۆگەکاندا شوێنی خۆیان هەبێت"

خەزنە ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو هێرشە هەڕەشەیەکی گەورەیە بۆ سەر دەستکەوتەکانی ژنان و وتی: ئێستا وەک ژنێک بەخۆم دەڵێم ئەگەر سیستمێک دیموکراتیک نەبێت، ئەگەر یەکسانی لەنێوان ڕەگەزەکاندا نەبێت، ئایا دەتوانم بژیم وەک ١٢ ساڵ لەمەوبەر؟ نا ناتوانم. من دەبێ سەربەخۆ بم، ئازاد بم. لەگەڵ شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان و ئەو پێشکەوتنانەی کە ژنان بەدەستیان هێنا، ناتوانین بگەڕێینەوە بۆ ڕابردوو. بەهۆی ئەوەوە من ئەمە بۆ هەموو ژنان و بۆ کۆمەڵگە دەڵێم: ئێمە ئەوانە بووین کە ئەزموونمان کرد، ئەوانە بووین کە ڕێگەمان پێدرا ببین بە کەسایەتی سەرهەڵدێر و ئەو سیستەمە قبوڵ نەکەین. بیرۆکەیەک بوو کە پاراستنی لە پێش هەمووان بەرپرسیارێتی ئێمەیە. هیوادارین ئەم پرۆسەیە لە ڕێگەی گفتوگۆ و دانوستان و داواکاری مافەکانەوە ئەنجام بدرێت. لە ڕاستیدا لە هەموو ڕوویەکەوە، لە سەربازییەوە تا ئابووری و سیاسی، دەتوانین ئەم کارە لە هەموو سووریادا بکەین. پێویستە دیالۆگەکانی داهاتوو پەرەی پێبدرێت و ژنان وەک هێزێک تێیدا جێگەی خۆیان بگرن.

 

خاڵی مان و نەمانە

خەزنە نەبی ئاماژە بە بەشداری هەموو کوردان لە بەرخۆدانی کۆبانێ دکات وتی : کۆبانێ دیسان پێویستی بەم شتەیە؛ چونکە ئەو کاتە سەرەتا بوو و ئێستا کۆتاییە. تەواوکردن گرنگترە لە کردنەوەی کتێبەکە، دواجار خەڵک چیرۆکەکە دەزانن، کۆبانێ خاڵی مانەوەیە کورد. خەڵکی کۆبانێ لە کۆبانێەکەیاندا پێویستیان بە بەرخۆدان هەیە. کورد پێویستی بە پاراستنی کۆبانێ هەیە، هەروەها جیهان پێویستی بە پاراستنی کۆبانێ هەیە. چونکە کۆبانێ بوو بە بابەتی هەموو جیهان. ئیتر تەنیا لە چوارچێوەی کورددا نییە. لە کۆبانێ هێماکانی وەک ئارین میرکان و ڕێڤانان و ژنانی کورد سەریان هەڵدا بۆ ئەوەی ئەمڕۆ لانیکەم بتوانین بە ئاسوودەیی باس لە خواستەکانمان بکەین و بڵێین ئێمە یەکسانیمان دەوێت لە سووریایەکی نوێدا. دیموکراتەکان و تاکەکانی ئاشتیخواز پێویستیان بەم شتە هەیە.