وێنەی ژنانی سۆماڵ لە ڕاگەیاندندا گۆڕاوە... لە پەراوێزخستنەوە بۆ کاریگەری
لەیلا جامع- چالاکوانی سۆماڵ
لە سەردەمی گۆڕانکاری خێرای ڕاگەیاندندا، کە دەنگەکان لە نێوان ڕاستی و کایەی دیجیتاڵیدا تێکەڵ دەبن، ژنانی سۆماڵ وەک یاریزانی سەرەکی لە داڕشتنی دیمەنی ڕاگەیاندنی نیشتمانیدا دەرکەوتوون، دوای دەیان ساڵ لە ئامادەبوونێکی بێدەنگ لە ڕۆژنامەکان و لەسەر شاشەی تەلەفزیۆنەکاندا، ژنانی ئەمڕۆ بوونەتە دەنگێکی ڕوون و ئامادەبوونێکی دیار و دروستکەرێکی ناوەڕۆک کە توانای گۆڕینی گێڕانەوەی باوی هەیە سەبارەت بە ڕۆڵی خۆیان لە کۆمەڵگەدا، ئەم گۆڕانکارییە بە ڕێکەوت ڕووی نەداوە، بەڵکو دەرئەنجامی گەشتێکی دوور و درێژی ئاڵەنگاری و خەبات و دەستبەسەرداگرتنی ئەو دەرفەتە نوێیانەیە کە ڕاگەیاندنی سەردەمی کراوەتەوە.
لە ڕاگەیاندنی سۆماڵی نەریتی، لەوانەش ڕادیۆ و ڕۆژنامە و شانۆنامە باوەکان، ژنان زۆرجار لە دوو ڕۆڵی تایبەتدا وێنا دەکران: دایکی قوربانیدەر کە تەرخانکرابوو بۆ ڕۆڵی خێزانەکەی، ئەو ژنە گوندنشینەی کە ژیانی لە کاری ناوماڵ و شوانکاریدا سنووردار بوو.
لە کاتێکدا ئەم وێنەیە بەشێک بوو لە ڕاستی کۆمەڵایەتی، بەڵام ڕەنگدانەوەی هەمەجۆریی ڕاستەقینەی ژیانی ژنانی سۆماڵی یان ڕۆڵەکانیان لە ئابووری و پەروەردە و ژیانی گشتیدا نەبوو.
هەندێک لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن نەک هەر ئەم وێنەیەیان بەردەوام کرد، بەڵکو بەهێزتریان کرد بەهۆی نەبوونی ژنان لە پۆستەکانی سەرنوسەری و بەڕێوەبردنی ژووری هەواڵ، ئەمەش یارمەتیدەر بوو بۆ پاراستنی گێڕانەوەی پیاوسالاری لە وتاری ڕاگەیاندندا.
"وێنەی ژن: لە نێوان ئازار و خۆڕاگری"
لەگەڵ سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆ لە ساڵانی نەوەدەکاندا، ڕوماڵی ڕاگەیاندنی ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان لەسەر وێنەی ئازار و ئاوارەبوون بوو، زۆرجار ژنان وەک زیانلێکەوتووی ململانێکان وێنا دەکران، وێناکردنێک کە راستی ژنانی تاریک دەکرد کە ڕۆڵی سەرەکیان دەگێڕا لە دەستپێشخەرییەکانی ئاشتی و ئاشتەوایی ناوخۆییدا، دامەزراندنی پڕۆژەی بچووک بۆ دەرهێنانی خێزانەکان لە هەژاری و پشتیوانیکردن لە پەروەردەی کۆمەڵایەتی لە نابوونی دامەزراوە فەرمییەکان.
ئەم نوێنەرایەتییە ناتەواوە، بۆشایی نێوان ڕاستی و ئەوەی لەسەر شاشە پێشکەش دەکرا، قووڵتر کردەوە.
لەگەڵ سەرهەڵدانی پلاتفۆرمی پەیوەندی مەجازی، ژنانی سۆماڵ شوێنی نوێیان بۆ دەربڕین بەدەستهێناوە، شوێنێک کە کەناڵەکانی سانسۆر و فلتەرە پیاوسالارییەکانی دامەزراوە نەریتییەکان بەدەر دەکات، ژنانی ڕۆژنامەنووسی سەربەخۆ سەریان هەڵداوە، ڕاپۆرت و لێکۆڵینەوەی قووڵیان بەرهەمهێناوە، کاریگەرەکان باس لە پەروەردە و تەندروستی و یەکسانی دەکەن، ژنانی ڕەوەند ئەزموونەکانیان لە بونیادنانی ژیانی نوێدا باس دەکەن، پلاتفۆرمەکان کە بە تەواوی لەلایەن ژنانەوە سەرکردایەتی دەکرێن، وەک "بیلان میدیا"، شۆڕشێکیان لە پیشەسازییەکەدا کردووە بە پێشکەشکردنی ناوەڕۆکێک کە گرنگی بە پرسەکانی ژنان دەدات بە پیشەییبوونی بێ وێنە.
ئەم گۆڕانکارییە دیجیتاڵییە ژنانی بەهێز کردووە بۆ ئەوەی وێنەی خۆیان لە قاڵب بدەنەوە و لەگەڵ ئەوەشدا وتاری ڕاگەیاندن دەستی بە فراوانبوون کردووە بۆ ئەوەی نوێنەرایەتی ڕۆڵی هەمەچەشنتر و ڕاستیتر بکات.
"ڕاگەیاندنی بینراو و دراما... شکاندنی چەشنە کۆنەکان"
لە ساڵانی ڕابردوودا دراما و فیلمە دیکۆمێنتارییە سۆماڵییەکان دەستیان کردووە بە پێشکەشکردنی وێناکردنی جیاوازی ژنان، وەک خوێندکاری زانکۆی خۆپەرست، ئەندازیار و پزیشک، خاوەنکار و چالاکوانی سیاسی و کۆمەڵایەتی.
بوونی ئەم نموونەیە یارمەتیدەر بووە بۆ تێکشکاندنی چەشنە کۆنەکان و دەرگای بەڕووی چارەسەرێکی نوێدا کردووەتەوە کە ژنان وەک هاوبەش لە بونیادنانی کۆمەڵگەدا نیشان دەدات، نەک تەنها وەک توخمە ژێردەستەکان.
سەرەڕای پێشکەوتنی بەرچاو، ژنانی سۆماڵ لە بواری ڕاگەیاندندا ڕووبەڕووی کۆمەڵێک ئاڵەنگاری دەبنەوە، دیارترینیان کەم نوێنەرایەتیکردنیان لە پۆستە سەرنوسەری و کارگێڕییەکان، بەرکەوتنی ژنانی ڕۆژنامەنووس بە هەراسانکردن و هەڕەشەی ئۆنلاین، نەبوونی سیاسەتی پاراستنی ئەو ژنانەی کە لە ڕاگەیاندندا کاردەکەن، هەروەها نەبوونی دەرفەتی خولی پەروەردەی و گەشەپێدانی پیشەیی بۆ ژنان لە دەرەوەی شارە گەورەکان، ئەم ئاڵەنگاریانە بەو واتایەیە کە پێشکەوتن پەیوەستە بە ئیرادەی دامەزراوەیی و کۆمەڵایەتی بۆ پشتیوانیکردن لە گۆڕانکاری.
"گرنگی گۆڕینی وێنەی ڕاگەیاندن"
گۆڕینی وێنەی ژن لە ڕاگەیاندنەکاندا نەک تەنها لە شێوازەکانی پێشکەشکردندا، بەڵکو لە کۆمەڵگەدا بە گشتی ڕەنگ دەداتەوە، کاتێک منداڵانی کچ و ژنان دەبینرێن کە پێگەی دەسەڵات و کاریگەری داگیر دەکەن، ئاواتەکانیان دەگۆڕێت، کۆمەڵگە ئاگاداری چیرۆکی سەرکەوتنی ژنان دەبێت، ئاستی هۆشیاری و وتاری گشتی سەبارەت بە مافەکانی ژنان باشتر دەبێت.
بەم شێوەیە ڕاگەیاندن دەگۆڕێت بۆ ئاماژویەکی گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی نەک تەنها ئاماژەیەک بۆ گەیاندنی هەواڵ، بۆ ئەوەی ئەم گۆڕانکارییە بەردەوام بێت، ڕاگەیاندنی سۆماڵ پێویستی بەوەیە: بەشداری ژنان لە پۆستەکانی سەرکردایەتی و سەرنوسەریدا بەرز بکاتەوە، پشتگیری لە پلاتفۆرمە فێمینیستە سەربەخۆکان بکەن، دابینکردنی بەرنامەی خولی پەروەردەی و تواناسازی بۆ ڕۆژنامەنووسانی ژن، ڕاگەیاندن بەکاربهێنن بۆ تیشک خستنە سەر چیرۆکە نەگێڕدراوەکانی ژنان و پەرەپێدانی وتارێکی ڕاگەیاندنی کە هاوسەنگ بێت لەگەڵ گۆڕانکارییە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی وڵاتدا.
گۆڕینی وێنەی ژنانی سۆماڵ لە ڕاگەیاندنەکاندا تەنها هەنگاوێک نەبوو بەرەو باشترکردنی نوێنەرایەتی بینراو یان گێڕانەوە، بەڵکو نیشانەی ڕێنێسانسێکی کۆمەڵایەتی قووڵ بوو کە ژنان دەگەڕێنێتەوە بۆ شوێنی سروشتی خۆیان لە داڕشتنی هۆشیاری بەکۆمەڵدا، ژنانی سۆماڵ سەلماندوویانە کە توانای داڕشتنی وتارێکی نوێی ڕاگەیاندنییان هەیە لەسەر بنەمای پیشەیی و بوێری و گێڕانەوەی چیرۆک کە پێشتر ڕێگەیان پێنەدرابوو بگێڕدرێنەوە، لەگەڵ بەردەوامی سەرهەڵدانی دەنگی ژنان و زیادبوونی ئامادەبوونیان لە شوێنی ڕاگەیاندنی نەریتیدا و دیجیتاڵیدا، داهاتوو لەڕووی وێنەیەکی دادپەروەرتر و هاوسەنگترەوە هیوابەخش دەردەکەوێت، وێنەیەک کە لەسەر چەشنە کۆنەپەرستانەکان بونیاد نراوە، بەڵکو لەسەر ڕاستی و داهێنان و کاریگەریی بونیاد نراوە.