هەوار محەمەد

سەید سادق- جەژنی نەورۆز پێشینەیەکی دوور و درێژی ھەیە و کۆنترین جەژنی مرۆڤە لە سەر زەوی، نەورۆز کە بە مانای ڕۆژی نوێ دێت لە کوردەوارییدا، بەشێک لە مێژوونوسان دەیگەڕێننەوە بۆ پێش چیرۆکی کاوە و زوحاک، دەڵێن کورد لە کۆندا  گەلێکی ئاژەڵدار بووە و کشتوکاڵیشی کردووە، بەو پێیەی یەکەم جوتیارەکانی مێژوو کورد بوون، کوردستانیش وڵاتێکی کوێستانییە و وەک ژن و پیاوە بە تەمەنەکان دەیگێڕنەوە لە ڕابردوودا جار هەبووە دوو مانگ تێپەڕیوە بەسەر بەهاردا بەڵام هێشتا بەفری زستان نەتواوەتەوە.

لەو سەردەمەدا کورد زیاتر لە بەهار و هاوین کشتوکاڵی کردووە و لە پایز بەرهەمەکەیان کۆ کردووەتەوە، لە وەرزی زستان بێکار ماونەتەوە، بۆیە کورد تەواوبوونی وەرزی زستان و سەرمای کردووەتە جەژن.

 

جەژنی نەورۆز پەیوەستە بە زاینی مەڕەوە

شاعیر ھێمن موکریانی جەژنی نەورۆز دەباتەوە سەردەمی ئاژەڵداریی کورد و بە تایبەتی پێی وایە ئەو ڕۆژە ڕۆژی مەڕ زایینە، بۆیە ڕۆژەکەی کردووەتە جەژن. بەشێک لە مێژوونووسان پێیان وایە  ئەفسانەی کاوە و زوحاک تەنیا فێڵێکە لە مێژووی کورد کراوە، بۆ ئەوەی کوردەکان ڕوویان نەیەت بە شانازییەوە باسی ئیمپراتۆریەتی میدییەکان بکەن، ڕاستییەکەی ئەوەیە جەژن لە تەواوی نوسراوە مێژوویەکان، چیرۆک و هۆنراوەی شاعیراندا بە شانازییەوە باس کراوە، بە دەستپێکی هاتنی وەرزی زاوزێی ئاژەڵان، کۆتایی پێهاتنی وەرزی زستان، ژیانەوەی سروشت و گوڵ، گیا، هاتنی بەهار و جوانی، کار و فرمان پێناس کراوە، لە هۆنراوەی زۆربەی شاعیرە کلاسیک و نوێیەکانی کورددا ڕەنگی داوەتەوە بە نمونە ژیلا حسەینی لە پارچە هونراوەیەکیدا دەڵێت:

وا نەورۆز دێ و شاخ، دارستان دائەسپارێ

کانی و رووبار وەک ساڵی پار

گوڵاڵەکان بکەن بە ئەڵقە و ملوانک بۆ مل کۆسار

زۆر بە پڕتاو نامەی دڵداری ئەنێرێ بۆلای ھەتاو

دەستی بەسەرخاکدا دێنێ

بە ھێمنی ئەیدوێنێ.

 

ژنانی قەزای سەیدسادق باس لە جەژنی نەورۆز دەکەن

ژنانی قەزای سەیدسادق بە خۆشی و گرنگییەوە باس لە نەورۆزی پێش ڕاپەینی ساڵی ١٩٩١ی باشوری کوردستان و دوای ڕاپەڕین دەکەن و ئاماژەش بە جیاوازی نەورۆز دەکەن لەو دوو کاتە جیاوازەدا .

شەمسە تۆفیق ژنێکی تەمەن ٧٦ ساڵە و دانیشتووی سەیدسادقە، باس لەوە دەکات نەورۆز واتای هاتنی بەهار و دەستپێکردنی ئیش و کارە، دەشڵێت: "لە پێش ڕاپەرینی ساڵی ١٩٩١دا لە باشوری کوردستان نەدەتوانرا یادی نەورۆز بکرێتەوە چونکە دایمە تەقە و شەڕ بوو، شەو هەبووە هاوەنیان دەنا بە ناو ماڵەکانەوە".

شەمسە دەڵێت: لە نەورۆزدا دار و چیلکەمان دەبردە سەر شاخ و منداڵ و گەنجان ئاگریان دەکردەوە، لەدوای نەورۆز و هاتنی بەهار مەڕ وماڵاتمان دەبردە دەشت بۆ لەوەڕاندن و دەچووینە ناو ڕەز و باخەکانمان" ئەو ژنە باس لە دوای ڕاپەڕین و ئێستا دەکات کە چۆن خەڵکی باشوری کوردستان جەژنی نەورۆز پیرۆز دەکەن: "ئێستا هەموومان کۆدەبێنەوە و ئاگر دەکەینەوە و جەژنی نەورۆزیش پیرۆز دەکەین".

 

شەمسە لە باسی نەورۆز لە کۆندا دەڵێت خەڵک وەک ئێستا نەبووە بەتایبەت جلی کوردی بکەن، ئێمە بەردەوام جلی کوردیمان لەبەردابووە، بەهۆی کار و فەرمانی گوندەوە کاتمان نەبوو وەک ئیستا یادی نەورۆز بکەینەوە، تەنها ئەوە بوو لەسەر چیا ئاگرمان ئەکردەوە و هەتا درەنگانێک ئەو ئاگرە لەسەر چیاکەوە بە هەڵکراوی دەمایەوە.

 

لۆنا دڵشادی ١٦ ساڵ، باس لە گرنگی نەورۆز دەکات و دەڵێت: نەورۆز جەژنی نەتەوەیی گەلی کوردە، کۆتایی هاتنی وەرزی زستان و دەستپێکی وەرزی بەهارە، ئێمە وەک گەنجان لە ئێوارەی نەورۆزدا دەچینە سەر شاخی سەیدسادق، ئاگر دەکەینەوە و هەڵدەپەڕین، ئەمساڵیش خۆمان ئامادە کردووە، تا ئێوارەی ڕۆژی نەورۆز ئەو جەژنە نەتەوەییە پیرۆز بکەین.

 

 ڕەعدە محەمەد تەمەنی ٤٩ ساڵە و ژنێکی دانیشتووی سەیدسادقە، جەژنی نەورۆز بە ڕەمزی کوردان پێناسە دەکات، باس لە نەورۆی پێش ڕاپەڕین دەکات کە لە لادێکاندا و لە شاخەکاندا بە کردنەوەی ئاگر نەورۆزیان پیرۆز کردووە و خۆمان دەگۆڕی و جلی کوردیمان دەکرد، دەشڵێت: ئێستا نەورۆز خۆشە و ئەتوانین یادی بکەینەوە، بەڵام لە کۆندا خۆشتر بوو، تەبایی و یەکگرتووی زیاتر بوو.

 

ت.پ