زهور مەشریقی

 

تونس-ژنان لە تونس هونەریان گۆڕیوە بۆ سەکۆیەک بۆ خەبات، شانۆیەک کە لە سەرووی بێدەنگیەوە بەرز دەبێتەوە، کامێرایەک کە تووڕەیی ھاوشێوە دەکات و وشەکانی بە پەنجەی سووتاو نووسراون.

 

لەو کۆمەڵگەیانەی کە بەردەوامن لە بەکاڵاکردنی ژنان و بچووککردنەوەیان بۆ ڕۆڵی کۆنەپەرستانە، هونەر وەک هێڵی یەکەمی بەرگری پێشدەکەوێت، ئیتر تەنیا ئامرازێکی کات بەسەربردن نییە، بەڵکو دەنگێکە کە ڤەوساندنەوە ئاشکرا دەکات و ئەو چەشنە چەقبەستووانە دەشکێنێت کە ڕژێمەکانی دوژمنایەتی ئازادی بەرەوپێش دەبەن.

 

لە شانۆوە تا شاشەی سینەما، لە لاپەڕەی ڕۆمانەوە تا گرافیتی، ژنە خوڵقێنەرەکان ئامرازەکانی هونەر بەکاردەهێنن بۆ گەیاندنی ڕاستی و کارەساتەکانی ژنان، نەک وەک قوربانی، بەڵکو وەک ئەکتەر لە بەرخۆدانێکی فرەلایەنەدا.

 

لە نێوان خەبات و دوورخستنەوە

ژنە خوڵقێنەرە تونسییەکان هاوڕان لەسەر ئەوەی کە شانۆ وەک ئەکتەری ناوداری ئەمریکی غوفران سیارى بە ئاژانسەکەمانی وتووە تەنها ئاوێنەیەکی ڕاستی نییە، بەڵکو سەکۆیەکە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستی، هونەرمەند لەڕووی ئەخلاقیەوە بەرپرسیارە لە چارەسەرکردنی پرسەکانی کۆمەڵگەکەیان، پرسی ژنانیش پرسێکی تاکەکەسی نییە، بەڵکو پرسێکی بوونییە.

 

پێی وایە هونەر هێزی ئەوەی هەیە بەربەستی ترس بشکێنێت و دەنگی بێدەنگی گەورە بکات، ئەو کارە بوێرانەی کە باس لە دەستدرێژی و توندوتیژی خێزانی و هەراسانکردن دەکەن لە ڕاستیدا سەرکەوتوو بوون لە وروژاندنی ئاوە وەستاوەکان، نموونەیەک لە زنجیرەی "فلوجە"یە کە لە ڕەمەزانی ڕابردوو پەخشکرا و گفتوگۆیەکی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا، ئەمەش وایکرد زۆرێک لە ژنان لە تونس ڕاپۆرتی توندوتیژی بدەن، ئەمەش توانای هونەر نیشان دەدات کە بەڕاستی کاریگەری لەسەر هۆشیاری و هەڵسوکەوت هەبێت.

 

ڕوونیکردەوە کە لە سینەمادا موفیدا تلاتلی، دەرهێنەری کۆچکردوو ڕۆڵی پێشەنگانەی بینیوە، لە ڕێگەی کارە کەمەکانی بەڵام کاریگەرەکانییەوە، سەرکەوتوو بوو لە ئەوەی کامێرا بکاتە بەرزکەرەوەیرکی ژنی ڕاستەقینە، فیلمی "وەرزی پیاوان" کە لە ساڵی ٢٠٠٠ بڵاوکرایەوە، چیرۆکی ئەو ژنانەی دوورگەی جربە دەگێڕێتەوە کە ناچارن چاوەڕێی هاوژینە دیارنەبووەەکانیان بکەن، ئەمەش وێنایەکی زیندووە بۆ ئەو ستەمکارییە بێدەنگانەی کە ژنان بە سیستەمێکی کۆمەڵایەتی پیاوسالاریدا تووشی دەبن، جگە لە عائیشە، کارەکتەر کە بڕیار دەدات لەگەڵ دوو کچ و کوڕەکەیدا یاوەری هاوژینەکەی بکات، دەرهێنەر بە بەڵگەنامەکردنی ژیانی ڕۆژانەی ژنان و ستەمکاری بێدەنگیان، چەشنە کۆنەپەرستان و پێشوەختە ناڕەواکانی ژنانی تونسی تێکشکاند، بەڵام وەک قوربانی یان شکاو وێنایان نەکردووە، ئەمەش ڕاستییەکە کە شانازیی سینەمای ژنی تونسی دەکات.

 

سەرەڕای ئازایەتی داهێنەرانە، ژنە هونەرمەندەکانی تونس و ناوچەکە ڕووبەڕووی ئاستەنگی ماددی و دامەزراوەیی دەبنەوە، ئەوان پشتگیرییەکی پێویست لەو سیستەمەدا وەرناگرن کە بیری ڕەخنەیی وەک هەڕەشەیەک سەیر دەکەن، بەڕاستی هەندێک بەرهەم بە هاندانی "فیتنە" یان "شێواندنی وێنەی کۆمەڵگە" تۆمەتبار دەکرێن، ئەمانە تۆمەتی ئامادەن کە دەردەخەن دەسەڵاتداران چەند بیرتەسکن بەرامبەر ئەو هونەرەی کە دەنگی ژنان بەرز دەکاتەوە.

 

غوفران سیاری وتی: کەمی پاڵپشتی دارایی ماندوومان دەکات و هەلەکانی بەرهەمهێنان کەمدەکاتەوە، نەبوونی سیاسەتی کولتووری کە پشتیوانی هونەری ژنان دەکات، ئێمە دەخاتە ڕووبەڕووبوونەوەیەکی دوولایەنەوە، ڕووبەڕووبوونەوەی دەسەڵات و ڕووبەڕووبوونەوەی دوورخستنەوە، نووسین بۆ جوانکردنی ڕاستی نییە، بەڵکو مەبەست لێی وێرانکردنی و پرسیارکردن و ڕووبەڕووبوونەوەی سیستەمی پیاوسالارییە.

 

لەنێوان هۆشیاری و گۆڕانکاریدا

لە تونسەوە تا فەڵەستین و سوورویا و سودان، ناوەڕۆکان هاوشێوەن: توندوتیژی، ستەم و چەوساندنەوە. بەڵام ئەوەی ژنانیش یەکدەخات، داهێنان و بەکارهێنانی هونەرە بۆ گۆڕینی برینەکان بۆ وزە بۆ گۆڕانکاری، غوفران سیاری ئاماژە بەوە دەکات کە هونەر تەنها بە ژمارەی خەڵاتەکان یان هەڵسەنگاندنی بینەرەکان ناپێورێت، بەڵکو بە توانای کاریگەری لەسەر هۆشیاری هاوڵاتیان و شکاندنی چەشنە چەقبەستووەکان و هاندانی گفتوگۆی گشتی.

 

سەبارەت بە چۆنیەتی بەکارهێنانی هونەر بۆ خزمەتکردنی پرسی ژنان و گرنگیی ئەمەش بە سەرنجدان بەوەی کە فۆرمێکی هونەری شۆڕشگێڕانەیە کە بە درێژایی مێژوو چەندین پەیامی هەڵگرتووە، پێی وایە هونەرمەندان بەشێکن لە کۆمەڵگەکەیان، و ئەرکی مرۆیی و ئەخلاقی ئەوانە کە پاڵپشتی و ملکەچکردنی پرسی ژنان بن.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، هونەرمەندان بەرپرسیارن لە پاڵپشتیکردنی پرسەکانی ژنان و دەربڕینیان، جا لەڕێگەی نووسینەوە بێت، چ لەسەر شانۆ، یان لە سینەمادا، چەکەکانی هونەر قۆناغ و وشە و تەڤگەرن و ئەمانەش ئامرازن کە توانای گۆڕانکارییان هەیە ئەگەر بە شێوەیەکی دروست و بونیادنەر بەکاربهێنرێن، ئەمڕۆ ژنان لە تونس و فەڵەستین و سووریا و سودان و شوێنەکانی دیکە لە دۆخێکی هاوشێوەدا دەژین و ڕووبەڕووی ئازار و گۆشەگیری دەبنەوە، لە ڕێگەی هونەرەوە دەتوانین ئازارەکانیان بگەیەنین و دەنگە بێدەنگەکانیان بگەیەنین بە جیهان بۆ بەدەستهێنانی پشتیوانی و باشترکردنی ڕاستییەکەمان.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، هونەر ئامرازێکی بەرخۆدان و پەیامی هۆشیارییە و دەرچەی سەرەتاییە کە دەتوانێت خزمەت بە پرسەکانی ژنان بکات، چەکێکی گرنگە بۆ شکاندنی کۆنەپەرستی پیاوسالاری، بەرەنگاربوونەوەی هەموو جۆرەکانی توندوتیژی و جیاکاری و دوورخستنەوە، دیارترین بەرهەمە دراماتیک و سینەماییەکان لەم ساڵانەی دواییدا لە میسر و تونس و سووریا باسیان لە پرسەکانی دەستدرێژی سێکسی و دەستدرێژی سێکسی بۆ سەر منداڵان و توندوتیژی دژی ژنان کردووە، ئەم کارانە هەوڵی هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیانیان داوە لە مەترسییەکانی بێدەنگی لە بەرامبەر ئەم پێشێلکاریانە، سەرکەوتوو بوون لە شکاندنی بەربەستی ترس و بێدەنگی.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، هونەر لە تونس هەمیشە ئامرازێک بووە بۆ فشارخستنە سەر حکومەت و چارەسەرکردنی چەندین بابەتی جۆراوجۆر و سەرکەوتووانە شکاندنی بەربەستی بێتوانایی کە ژنان لە داوای مافەکانیان دەترسێنێت، داوای کرد کە هونەر لەگەڵ پرسی ژنان تێکەڵ بکرێت و ڕۆڵی هۆشیارکردنەوە بۆ سەر شانۆ و سینەما بگەڕێتەوە، بۆ ئەوەی بتوانن ڕۆڵ بگێڕن لە ئامێزگرتن و لێکدانەوە و چارەسەرکردنی هونەریانەی پرسەکانی ژنان، بەمەش پەیامەکە بە سەرکەوتوویی بگەیەنن و هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان بن.

 

لەکۆتاییدا غوفران سەیارى کارە نوێیەکەی ئاشکرا کرد، شانۆگەرییەکە باس لە پرسێکی ژنان دەکات و ئازارەکانی ژنان لە هەموو ڕوویەکەوە پیشان دەدات.