حەنان حارت

 

مەغریب- زەینەب قادری، ئەکتەر جەختی لەوە کردەوە وێنەی ژنان لە شانۆ و سینەما و تەلەفزیۆندا هێشتا لەژێر دەسەڵاتی پیاواندایە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نەوەیەکی نوێ هەیە کە بەشدارییان لە پرۆسەی خەباتدا کردووە بە دەرهێنانی ئەو کارەی کە دەبێتە هۆی گۆڕینی بیرکردنەوە و بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان لە کۆمەڵگەی مەغریبدا.

 

زەینەب قادری کە بەشداری لە شانۆی  "پەنابەر-Refuge"کردووە لەلایەن گرووپی شانۆی ئەرلیکانەوە، دەرخەری توندوتیژی هاوسەرگیرییە بە شێوە جۆراوجۆرەکانی و ئیلهام لە چیرۆکە ڕاستەقینەکان وەردەگرێت کە لە دۆسیەکانی کۆمەڵەی ژنانی بەلجیکییەوە وەرگیراوە، قسەی بۆ ئاژانسەکەمان کرد.

 

جەختی کردەوە لەسەر گرنگی هاوکاری فێمێنیستی، چونکە یارمەتیدەر دەبێت بۆ زانینی خەباتی ژنان بەتایبەتی لەنێو ژنانی توندوتیژی بەرامبەر کراو، چونکە توانای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی بەهێزتر دەکات، بەتایبەتی ئەگەر ئەم هاوکارییە ڕێکبخرێت، هەروەها پێیوایە یاسای ١٣-١٠٣ بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان، دەستکەوتێکە بۆ ژنانی مەغریب، بەڵام نەیتوانیوە کۆتایی بە دیاردەی توندوتیژی دژی ژنان لە کۆمەڵگەدا بهێنێت.

 

شانۆنامەی " Refuge" جیهانی کۆمەڵێک ژن پوختە دەکات کە ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە بە هەموو شێوەکانیەوە، دەتوانیت دەربارەی ئەم شانۆییە روونکردنەوە بدەیت؟

شانۆنامەکە بریتییە لە دەنگی ئاگادارکردنەوە دەربارەی دیاردەی توندوتیژی کە لە هەموو کۆمەڵگەکاندا بڵاو بووەتەوە، توندوتیژی دژ بە ژنان پەیوەندی بە کۆمەڵگەیەکی دیاریکراوەوە نییە، بەڵکو جیهانییە، شانۆگەرییەکە کە تاڵی راستی و گەورەیی نادادپەروەری و دڕندایەتی ئەشکەنجە دەگوازێتەوە کە ژنان لە ژیانی هاوسەرگیریدا لە شوێنە جیاوازەکانی ئەم خاکەدا تێیدا ژیاون، چیرۆکەکە لەلایەن ژنانی گەنجەوە دەگێڕدرێتەوە، کاتی منداڵییان لەگەڵ دایکیان لە پەناگەیەک بۆ ژنانی زیانبەرکەوتووی توندوتیژی بەسەر بردووە و بەڵێنیان داوە دوای پازدە ساڵ بگەڕێنەوە بۆ هەمان شوێن و تەواوی نهێنییەکانیان بۆ جیهان بگێڕنەوە بۆ ئەوەی ئازاری دایکیان بەتەنها لەسەر دیوارەکان بەجێنەهێڵن.

 

یەکەم نمایشی شانۆنامەکە لە ٢٤ی تشرینی یەکەم لەلایەن کۆمپانیای شانۆی ئارلیکانەوە بە هاوبەشی لەگەڵ کۆلێژی هونەر و زانستە مرۆییەکانی محەمەدیا لە مەغریب بەڕێوەچوو.

 

ئایا دەتواندرێت بە هونەر خزمەتی ژنان بکرێت و شەڕی هۆشیاری نێرینە بکرێت؟

هونەر بەگشتی ئەرکێکی گەورەی هەیە، لەوانە شانۆ، گرنگی و کاریگەرییەکی گەورەی هەیە لەسەر خەڵک، کە لە ڕێگەیەوە دەتواندرێت پەیام بگەیەنرێت بە بڕیاردەران، کۆمەڵگە و خێزانەکان بۆ ئەوەی ئەو شێوازە بگۆڕن کە پێچەوانەی تەوژمەکانی گەشەکردنی ژنانن، بەتایبەتی لەو کاتەوەی کە ژنانی مەغریب ئێستا پۆستی سەرکردایەتی وەردەگرن وەک وەزیر، بەرپرسی سیاسی و بڕیاردەر.

وەک هونەرمەند و ڕۆشنبیر پێویستە بەشداری لە پڕۆسەی خەباتدا بکەین، جا لە ڕێگەی شانۆ و تەلەفزیۆنەوە بێت یان سینەما، چونکە هونەر لە چەندین شێوەدا ئامڕازێکی گرنگن بۆ داهێنان و توانای گۆڕینی بیرکردنەوە، پێویستە سوود لەوان وەربگرین بۆ گەیاندنی پەیام و بەرگریکردن لە مافەکانی ژنان و بەرەنگاربوونەوەی نادادپەروەری و توندوتیژی.

 

بۆ نموونە، ئەو هونەرمەندانەی کە دژایەتی توندوتیژی دژ بە ژنان دەکەن، یان ئەو دەرهێنەرانەی کە باس لە سوودەکانی هەبوونی ئەو ڕەفتارانە دەکەن کە ڕۆحی کولتووری مافەکانی ژنان لە ڕێگەی کردارەکانی پاڵەوانانەوە بەهێز دەکەن و پتەو دەکەن، ئەم لایەنانە بێگومان هاندەرێک دەبن بەرەو پەسەندکردنی یەکسانی لە هەموو جۆرەکانی ژیان لە نێوان هەموو گروپە تەمەنەکان و هەموو بەشەکانی کۆمەڵگەدا.

 

لە ماوەی شانۆنامەکەدا، ڕاستی کۆمەڵێک ژنمان بەدیکرد کە بە هەموو شێوەکانیەوە ڕووبەڕووی توندوتیژی بوونەتەوە، بۆ ئەوەی دەنگی ئاگادارکردنەوەیەک بدەین دەربارەی ئەم دیاردەیە، کەواتە چۆن لە ساڵی ٢٠٢٣دا ژنان هێشتا ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە بە هەموو شێوەکانیەوە، لەبەر ئەوە، بەڕێوەبەری شانۆکە بڕیاریدا میتۆدۆلۆژیای هۆشیاری هەڵبگرێت و هۆشداری بدات دەربارەی دیاردەی بەردەوامی توندوتیژی دژ بە ژنان لە کۆمەڵگەدا، بۆ ئەوەی گۆڕانکاری لە بیرکردنەوە و هەڵسوکەوتەکاندا بهێنێت و تیشک بخاتە سەر ڕۆڵی خێزان لە پرۆسەی پەروەردەدا لەسەر بەهاکانی پێکەوەژیان و یەکسانی.

 

زۆرجار کارە هونەرییەکان تەرخانکراون بۆ توندوتیژی ڕەگەزی بەرامبەر ژنان، پێتوایە کێ بەرپرسیارە لەم کارە؟

کاتێک باس لە ڕاستی وێنەی ژنان دەکەین لە شانۆ و سینەما و تەلەفزیۆندا، تێبینی ئەوە دەکەین کە ژنان هێشتا لەژێر دەسەڵاتی پیاواندان، چونکە لە ڕۆڵە جۆراوجۆرەکاندا دەردەکەون و هەمان ئەو ئەرکانە ئەنجام دەدەن کە کۆمەڵگە سنوورداری کردوون، لەوانەیە ئەوە ببینین کە ژنان ترسیان هەیە و هەست بە پارێزراوی و ئازادی ناکەن کاتێک لەسەر شەقامەکانن چونکە دەترسن هەراسان بکرێن و توندوتیژییان بەرامبەر بکرێت، لە هەندێک لە کارە هونەرییەکاندا، ڕۆڵەکەی کەم دەکرێتەوە بۆ ژنی ماڵەوە، ئەگەر کرێکار بێت، وا دەردەکەوێت کە ڕووبەڕووی کێشە دەبێتەوە، ڕەگەزپەرستییەکی گەورە هەیە کە ڕۆڵی سەرەکی بە ژنان نابەخشێت و بە دادپەروەری مامەڵە لەگەڵ کێشەکانیان ناکات.

 

کاتێک باس لەوە دەکەین کە کێ بەرپرسیارە لە بەردەوامیدان بە ڕەگەزپەرستی ژنان لە کارە هونەرییەکاندا، پێموایە ئەوە کێشەی نووسینە و لەگەڵ ئەوەشدا نکۆڵی لێنەکراوە کە هەندێک کار هەن کە تیایدا ژنانی سەرکەوتوو لە بوارە جۆراوجۆرەکانی ژیانیاندا تیشکیان خراوەتە سەر و نەوەیەکی نوێ هەیە لە ڕێگەی کۆمەڵێک کاری هونەرییەوە دەستی کردووە بە چارەسەرکردنی کێشەکانی ژنان و بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی و هەراسانکردن کە ژنان لە کۆمەڵگەدا ڕووبەڕووی دەبنەوە.

 

ئایا هاوکاری و هەماهەنگی فێمینیستی دەتوانێت دۆخی ژنان باشتر بکات؟

بەردەوامبوون لەو ڕاستییەی کە ژنان شایەنی ژیانێکی باشترن لە کۆمەڵگەکانماندا، هاوکاری و هەماهەنگی فێمێنیستی لە نێوان ئەکتەرە مەدەنی و سیاسی و هونەری و کولتوورییە جۆراوجۆرەکاندا زۆر گرنگن بۆ بەرەوپێشبردنی پێگەی ژنان، چونکە هاوکاری یارمەتیمان دەدات خەباتی ژنان بزانین و چۆن ڕووبەڕووی کێشە ببینەوە، بەم شێوەیە بەدەستهێنانی ئەزموون و هاوکاری لەگەڵ ژنانی توندوتیژی بەرامبەرکراو توانای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی بەهێزتر دەکات، بەتایبەتی کاتێک ئەم هاوکارییە لە چوارچێوەی کرداری بەکۆمەڵ و دەستپێکردنی هەڵمەتی هۆشیاری ڕێکدەخرێت بۆ لابردنی هەموو ئەو بەربەستانەی کە لەلایەن کولتووری کۆمەڵایەتییەوە دروستبوون لەسەر بنەمای نادادپەروەری و جیاکاری.

 

کاتێک باس لە هەماهەنگی دەکەین، نمایشی شانۆی Refuge" ڕووی نەدەدا ئەگەر ئەم هەماهەنگییە لە نێوان دەرهێنەری شانۆنامەکە و ئەکتەرە جۆراوجۆرەکان نەبووایە، بۆ سەرکەوتن بەسەر کێشەکانی ژناندا، پێویستە هەوڵێکی گەورە بدەین بۆ زاڵبوون بەسەر کۆمەڵایەتی جیاکاری و نادادپەروەرانەدا بۆ پەرەپێدانی ئامڕازەکانی هاوکاری و پێکهێنانی تۆڕی نیشتمانی و نێودەوڵەتی و هەماهەنگی لەگەڵ چەندین لایەندا.

 

لە نزیکی هەڵمەتێکی ١٦ ڕۆژەین بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان، پێتوایە یاسادانان بەسە بۆ نەهێشتنی توندوتیژی؟

یاسای ١٣-١٠٣ بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان کە لە ساڵی ٢٠١٨ دەرچووە، دەستکەوتێکە بۆ ژنانی مەغریب و سەرەڕای پەسەندکردنی، نەیتوانیوە کۆتایی بە دیاردەی توندوتیژی دژ بە ژنان لە کۆمەڵگەی مەغریب بهێنێت، چونکە هێشتا ژنان بە هەموو شێوەکانیەوە دەناڵێنن بەهۆی ئەو زەحمەتە زۆرەی کە ڕووبەڕووی جێبەجێکردنی دەبنەوە.