شاری حەلەب بۆ ماوەی ٦ ساڵ لەلایەن دەیفی خاتونی ئەیوبیەوە بەڕێوە براوە

لەیلا خالید وتەبێژی یەکێتی ڕۆشنبیرانی حەلەب باس لە کارامەیی دەیفی خاتون دەکات، کە ماوەی شەش ساڵ حەلەبی بەڕێوەبردووە و دەڵێت: "دەیفی بە زیرەکی و زانیاری ناسراوە، چەندین چالاکی سیاسی ئەنجام داوە ڕۆڵی سەرەکی بینی لەدروستکردنی حەلەبدا زۆر چاک بوو و دڵڕەقی و زۆرداری و توندوتیژی قبووڵ نەکرد ڕێزی زۆری بۆ زانین و هەژاران هەبوو".

 

سارا شێخ حەسەن

حەلەب - لە ڕابردوودا ژنان زۆر دەستکەوتیان هەبووە و ڕۆڵی سەرەکیان هەبووە لە ئاوەدانکردنەوە و گەشەسەندنی شارەکان و هەروەها زۆرێک لە شارەکان، بەڵام ناوەکانیان لە مێژوودا نەنووسراوە و پیاوان دەستکەوتەکانیان لێسەندوونەتەوەو بەناوی خۆیانەوە نووسراون، لە زۆرێک لە ناوچەکانی جیهاندا ژنان لە ناوچە گەورەکاندا خۆیان بەڕێوەبردووە و پەرەیان پێ داوە و سەلماندویانە یەکێک لەو ژنانە دەیفی خاتونە کە ماوەی ٦ ساڵ حەلەبی بەڕێوەبرد.

 

دەیفی خاتون کەسایەتییەکی کوردە لە ساڵی ١١٨٦ لە حەلەب لە خێزانێکی بەناوبانگ لەدایک بووە هەموو ئەندامانی خێزانەکەی، لە باوکییەوە، میر و پاشا بوون. باوکی عادل، میری میسر و شام بوو، هەروەها برای سەلاحەدینی ئەیوبی بوو. دەیفی خاتون داپیرەی هەموو ژنانی حەلەبە لە ماوەی بەڕێوبەرایەتیەکەیدا چەندین چالاکی سیاسی ئەنجام داوە، بە دانایی و زانایی ناسراو بوو، لە هەمان کاتدا شاعیر و نووسەر بوو لە ماوەی بەڕێوبەرایەتیەکەیدا پەیوەندیەکەی لەگەڵ میرەکانی دەوروبەری بەهێز بوو و وەک ڕاوێژکارێک بینرا، لە لایەن خەڵکەوە ڕۆڵی سەرەکی بینی لەدروستکردنی حەلەبدا لە زۆربەی گەڕەکەکانی حەلەبدا ناوی هاتووە.

 

"دەیفی زۆر چاک بوو و دڵڕەقی و زۆرداری و توندوتیژی قبووڵ نەکرد"

لەیلا خالید وتەبێژی یەکێتی ڕۆشنبیرانی حەلەب باسی لە دەیفی خاتون کرد و وتی: "ئێمە هەمیشە دەمانەوێت ناوی ژنان بدەین چونکە لە ڕابردوودا چەندین ژنی بەناوبانگ هەبوون بەڵام ناوەکانیان لە مێژوودا نەنووسراوە، ئێمە پێویستە لێکۆڵینەوەکانمان زیاتر پەرە پێبدەین بۆ ئەوەی بتوانین ئەو ژنانە بناسین و ناویان بهێنین، یەکێک لەو ژنانەی میر دەیفی خاتون کە لە سەردەمی ئەیوبی ژیاوە، لە بنەماڵەی ئەیوبییەکان بوو، ژنانی ئەیوبی ڕۆڵێکی گرنگیان بینیوە لەگەشەپێدانی زمان و شیعر و بڵاوکردنەوەی مەعریفە و کاری زۆریان کردووە وەک کردنەوەی قوتابخانە و پەیمانگاکان، دەیفا لە قەڵای حەلەب لە دایک بووە و لەوێ بە گشتی ژیانی بەسەربرد ئەو و ١٦ خوشک و براکەی هەموویان میر بوون لەسەر ئاستی شانشین و هەریەکەیان میری هەرێمێک بوون، خێزانەکەی خێزانێکی ئایینی بوون دەیفی باشترین بڕیاری لە سەرکردایەتیدا دا، زۆر چاک بوو و دڵڕەقی و زۆرداری و توندوتیژی قبووڵ نەکرد، ڕێزی زۆری بۆ زانین و هەژاران هەبوو".

 

"لە حەلەب هێرشی زۆر کرا، بەڵام دەیفی هەموو شەڕەکانی بردەوە"

لەیلا، باسی لە کارەکانی دەیفا خاتون کرد و وتی: "لە تەمەنی ٥٠ ساڵیدا حەلەبی بەڕێوەدەبرد، ڕۆڵی سەرەکی هەبووە لەگەشەپێدانی زانستدا گرنگییەکی زۆری بەزانا و کەسانی ئایینی بەستوە، دوو قوتابخانەی دروستکرد کە یەکێکیان زانستی شەریعەتی پێبەخشرا و ناوی فیردۆس بوو واتە ئاسمان و ئەوی تریان لقە زانستییەکانی پێبەخشرا بەتایبەتی مەعریفەی جیهانی و ناوی بیخانیقە ئەلفرەفاع بوو واتە ماڵ بە فارسی لەقوتابخانەکانیدا ڕێگایەکی باشی پێشخست و هەوڵیدا خوێندکاران بەباشی فێرببن و مامۆستایان بەباشی کارەکانیان ئەنجام بدەن، لە ماوەی شەش ساڵدا کە دەیفا لە حەلەب بوو لەلایەن سەڵاچیقە و خەواریزمی و مەغۆلەوە هێرشی کرایە سەر حەلەب، بەڵام ژنی کورد دەیفا هەموو شەڕەکانی بردەوە دەیفا لە تەمەنی ٢٥ ساڵیدا هاوسەرگیری لەگەڵ شازادە زاهر کرد، ئاهەنگی هاوسەرگیرییەکەی دوو مانگی خایاند و هەموو شەقامەکانی حەلەبی ڕازێندرایەوە و باشترین خواردن بەسەر هەموو کەسێکدا دابەشکرا کە هەژار و هەژار نەبوون".

 

"ژنی کورد نمونەیەک بوو بۆ هەموو ژنانی جیهان و نیشانەی خۆی لەسەر مێژوو دانا"

لەیلا بەم وشانە کۆتایی بە قسەکانی هێنا: "دەیفی پێی وتین کە ژنان لە ڕابردووەوە تا ئەمڕۆ خۆیان پێش کەوتوون و خۆیان پێش کەوتوون و هەرگیز تەسلیم نەبوون و دژایەتی ئەو بیرۆکەیە دەسەڵاتدارە دەکەن کە دەیانەوێت ڕۆڵی ژنان لەناوببەن، ئێمە پێویستە لێکۆڵینەوەی زیاتر بکەین بۆ ئەوەی مێژووەکەمان زیاتر ئاشنا بکەین، نەەنوسین و لەبیرچوونەوەی ڕۆڵی ژنان لە مێژوودا نەک تەنیا کێشەی ژنان بەڵکو کێشەی کۆمەڵگاش بەگشتی دەبێت لەناوچوونی ڕۆڵی ژنان لەمێژوودا کۆمەڵگا دوادەخات چیرۆکەکەی دەیفی نیشانی داین کە زۆر شت لەلایەن ژنانەوە پێش دەکەون، دەبێت هەمیشە ڕۆڵی ژنان بەرزبکەینەوە و پشتیوانی بکەین بۆ ئەوەی بتوانین کێشەی کۆمەڵگا چارەسەر بکەین ئەگەر دەتەوێت ئاستی گەشەکردنی کۆمەڵگایەک بزانیت ئەوا سەیری ئاستی گەشەکردنی ژنان لەو کۆمەڵگایەدا دەکەیت لەکۆمەڵگەی کوردی ئێمەدا ژنان سیمبولی سەرکردایەتی سیاسی و سەربازین شۆڕشی ڕۆژئاوا شۆڕشی ژنانە ژنی کورد نمونەیەک بوو بۆ هەموو ژنانی جیهان و نیشانەی خۆی لەسەر مێژوو دانا".