لاڤە کوردە

 

ناوەندی هەواڵ- کاتێک باس لە فەرامۆشکردنی زمانی کوردی دەکرێت لە عێراق-دا، ڕاستەوخۆ سەرنج دەچێتە سەر زمانی کوردی لە کەرکوک و خوێندنی کوردی لەو شارەدا، چونکە لە کەرکوک بەشی خوێندنی کوردی هەیە کە لە دوای پڕۆسەی ئازادی عێراقەوە بە ئامانجی بەرەوپێشبردنی زمان و نووسین و خوێندنی کوردی دامەزرا، خێزانە کوردەکان بەجۆش و خرۆشەوە مناڵەکانیان ناردە بەر خوێندنی کوردی و ساڵ بەساڵ بەرەو زیاترو ئاستی خوێندنیش بەرەو باشتر هەنگاوی دەنا، بەڵام ماوەی چەند ساڵێکە وەک دەبیندرێت ساڵ بەساڵ ژمارەی خوێندکارانی خوێندنی کوردی ڕوو لەکەمی دەکات.

 

ساڵانە لەگەڵ دەستپێكردنی وەرزی خوێندن و ناو تۆماركردنی منداڵان بۆ وەرگرتن لە خوێندنگاكان، مەترسییەکانی سەر خوێندنی كوردی لە کەرکوک زیاتر دەکەوێت بە تایبەت لەم چەند ساڵەی ڕابردوودا، ئەوەش بەو پێیەی بەراورد بە ساڵانی پێشوو ئاماری وەرگرتنی خوێندكار بۆ وەرگرتن لە خوێندنی کوردی كەمتر دەبێت.

 

بۆ ئەمساڵی خوێندنی ٢٠٢٢-٢٠٢٣ زیاتر لە ٩٠ ھەزار خوێندکار لە خوێندنی کوردی بەشداری خوێندن دەکەن، بەڵام بەهۆی پشتگوێخستنی لە لایەن هەردوو حکومەتی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، مەترسی گەورە لەسەر خوێندی كوردیی هەیە لە شارەكە.

 

پێشتر بەرپرسانی پەروەردە لە کەرکوک هۆشدارییان لە خراپ بوونی دۆخەكە داوەو ئاماژەیان بەوەکردووە لە دوای ڕووداوەكانی ١٦ی ئۆكتۆبەرەو، ماوەی پێنج ساڵە خوێندکارانی بەشی کوردی ڕوو لە کەمی دەکەن.

 

لەمپەر دروست کردن بۆ زمانی کوردی لە کەرکوک

لە بەردەوامی یاساشکێنی و بە عەرەب کردنی کەرکوک لە لایەن حکومەتی ناوەندی عێراقەوە، لە مانگی کانوونی دووەمی ساڵی ٢٠٢١ وەزارەتی پەروەردەی عێراق خشتەی تاقیکردنەوەکانی خوێندنی کوردی لە کەرکوک لادا، ئەوەش لەکاتێکدا بوو کە وانەی وانەی عەرەبی لە خشتەکەدا مابوو، ئەو بڕیارەی وەزارەتی پەروەردەی عیراق ئاڕاستەی بەشی کوردی لە پەروەردەی گشتی كەركوك و تەواوی ناوچە جێناکۆکەکان کرابوو، ئەوەش لە چوارچێوەی بڕیاری وەزارەت بۆ کەمکردنەوەی ئەرکی خوێندکاران لە سەردەمی کۆرۆنا، بەڵام لابردنی وانەی کوردی و مانەوەی وانەی عەرەبی و تورکمانی لەو کاتەدا ناڕەزایەتی خوێندنی کوردی لێکەوتەوە چونکە پێیان وابوو ئەمە کارێکی بە مەبەستە و ئامانج لێی هاوکاریکردنی خوێندکاران نییە.

 

لە مانگی ئابی ئەمساڵ ٢٠٢٢ەوە به‌گوێره‌ى نوسراوێكى وەزارەتی تەندروستی عێراق کە ئاڕاستەی سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییەکان کراوە، وەرگرتنی مۆڵەتی تەندروستی لەکەرکوک بۆ ئەو شوێنانەی کاری تێدادەکرێت، نابێت بەزمانی کوردی بنوسرێت‌ و داواكار پێویسته‌ تەنها به‌زمانی عەرەبی بینوسێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کە دەبێت بەڵگەنامە فەرمییەکان بە هەردوو زمانی عەرەبی و کوردی ئامادە بکرێن بەپێی ماددەی ٤ لە دەستووری وڵات، بڕگەی ٢ (ج).

 

هەروەها لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ، زمانی کوردی لەسەر تابلۆکانی هاتووچۆ لە شاری کەرکوک لابران و دوای دروست بوونی ناڕەزایی دووبارە زمانی کوردی بۆ تابلۆکان زیاد کرا، بیانووی ئەم کارەش ئەوەبوو کە بەڵێندەری پڕۆژەکە ئاماژەی بەوەکردبوو کە فۆنتی زمانی کوردیان لانەبووە بۆیە تەنها بە عەرەبی و ئینگلیزی تابلۆکانیان نووسیبوو.

 

ئەمانەی باسکران دەرخەری ئەو ڕاستییەن کە هەوڵ هەیە زمانی کوردی وردە وردە لە ناوچە جێناکۆکەکان بە تایبەت کەرکوک لاواز بکرێت و قڕبکرێت، ئەمەش بە سیستمێکی لەسەرخۆ ئەنجام دەدرێت و ئەگەر کوردەکانی ئەو پارێزگایە و حکومەتی هەرێم ‌هەڵوێستێکی ڕوون و جدییان نەبێت ئەوا دوور نییە لە چەند ساڵی داهاتوو زمانی کوردی لە کەرکوک بە عەرەبی بکرێت و پەراوێزبخرێت.

 

لە کاتێکدا زمان بنەمایەكە لە ئاسایشی نەتەوەیی، ستراتیژە، دەبێت ببێتە بەشێكی دانەبڕاو لە هزر و بیری هەر تاكێكی كورد لەهەر شوێنێكی دونیادا بن، ئەوەی بەچاوێكی كەم و نزم و خوارتری دابنێت ئەوا پێویستە یەكسەر وەڵامی بدرێتەوە و لەلایەن داواكاری گشتی لە دادگاكان داوای لەسەر تۆماربکرێت، چونكە پەیوەستە بەپیرۆزی و مەزنی و بەرزی لەلای چل ملیۆن كورد و لەهیچ زمانێكی دیكە كەمتر نییە، پێویستە بەپلانێكی درێژخایەن زمانپارێزی لەبواری پەروەردە و فێركردن و میدیاكان كاری بۆ بكرێت و دەستبەجێ خەمخۆرانی زمانەکە بەم ئەركە هەستن.