سەنا عەلی

 

ناوەندی هەواڵ- ژنانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بە پێشەنگایەتی دامەزراوەکانی ژنان و ئەو ئایدۆلۆژیایەی کە ئیدارەی خۆسەر لە ناوچەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا پەیڕەوی دەکات، بەگوێرەی بنەماکانی ئازادی ژنان، سەرەڕای ئاڵنگارییە کۆمەڵایەتی و ناوچەیی و ژیانییەکان، چەندین دەستکەوتی بەنرخیان لە ماوەی ساڵی ٢٠٢٣دا بەدەستهێناوە.

 

کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا

کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا لە سەرەتای دامەزراندنیەوە خەباتیان لە مەنبج، تەبقا، ڕەققە و دێرەزوور کردووە بۆ گەیشتن بە زۆرترین ژمارەی ژنان و دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی ئازاد و دیموکراسی کە دادپەروەری و یەکسانی تێیدا بەرجەستە بێت.

 

لیژنەکانی کۆمەڵەکە کاریان لەسەر ٩ هەڵمەت کردووە لە ماوەی ئەمساڵدا، ئەوانیش، یەکەم و دووەم هەڵمەتی کۆمەڵکوژی پاریس، هەڵمەتی پیلانگێڕی نێودەوڵەتی دژی ڕێبەر عەبدوڵا ئۆجالان، هەڵمەتی ٨ی ئادار، هەڵمەتی ناساندنی نەورۆز، هەڵمەتی تەندروستی، هەڵمەتی دژ بە ماددە هۆشبەرەکان، هەڵمەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان، هەڵمەتی کات کاتی ئازادی و هەڵمەتی جێبەجێکردنی یاسای خێزان.

 

لەناو ئەم هەڵمەتانەدا هەزار و ٢٤٣ کۆبوونەوە کراوە کە ئەنجامەکانیان ئەرێنی بوون و کاریان لەسور ڕاستینەی ژنان و کۆمەڵگە بە زیادکردنی هۆشیاری فیکری و کۆمەڵایەتی و سیاسی و چۆنیەتی کەمکردنەوەی تاوانە توندوتیژەکان دژی ژنان بە پەرەپێدانی بەرنامەی تەندروستی و پەروەردەیی و یاسایی کردووە.

 

هەروەها لە کۆبوونەوەکەدا کار لەسەر جێبەجێکردنی ئەو بەرنامانە کرا کە لەلایەن پلاتفۆرمی بۆنە و ڕێکخراو و بزووتنەوەکانی ژنانەوە ئامادەکرابوون بۆ هەڵمەتی هاوبەش بەپێی تایبەتمەندی و بارودۆخی هەر هەرێمێک، هاوکات بەشداری لە هەموو کۆنفرانس و کۆنگرە و کۆبوونەوە ساڵانەییەکانی ناوچەکەدا کراوە و لیژنەی ژنانی ئازاردراو لە هەردوو شاری ڕەققە و تەبقا چالاک بووە.

 

کۆنفرانسی دووەمی کۆمەڵەکە بە دروشمی “بە ڕێکخستن و ئیرادەی ژنان کۆمەڵگەیەکی ئازاد و دیموکراسی بنیاد دەنێین” لە ٦ی تەمموز بۆ هەڵسەنگاندنی خەباتی کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا و چالاککردنی لیژنەکان و پلانی دەهاتوویان بەستا.

 

گروپەکە چالاکیی و هەڵمەتەکانی دەستپێکرد:

هەڵمەتی بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان لە ١ی ئاب دەستیپێکرد و سەرجەم دامەزراوەکان بەشدارییان کرد و لە ماوەی سێ مانگدا کارەکان بە ئەنجامدانی کۆبوونەوە و پێشکەشکردنی وتار و دامەزراندنی سەنتەری چارەسەرکردنی حاڵەتەکانی ئالوودەبوون و توندکردنەوەی سزاکان و لێپرسینەوە لە پرۆمۆتەرەکان ئەنجامدرا.

 

یاسای خێزان بە پێکهێنانی لیژنەیەکی ئامادەکاری بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوە و سیمینار لە ڕەققەوە تا پارێزگاکان ئامادەکرا، کە هەردوو ڕەگەز بەشدارییان کرد.

 

گردبوونەوە بۆ هاوسۆزی لەگەڵ پرسی ژنان لە سووریا و ناوچەکە، وەک شۆڕشی ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان ئەنجامدرا و ٥٥ ڕێپێوان بۆ بابەتگەلی جۆراوجۆر ڕێکخرا، لەوانە "توندوتیژی دژی ژنان، بەئامانجگرتنی چالاکوان و سەرکردە ژنەکان، هەروەها هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر ناوچەکە ."

 

لیژنەی ماڵی ژنان کاریان بۆ یەکخستنی میکانیزمی ڕێکخستن لە پارێزگاکان و کۆتاییهێنان بە ناکۆکیەکان و بەدواداچوون بۆ کەیسەکان کردووە، ژمارەی کەیسەکانی وەرگیراو گەیشتە  ٨٩٧٦ کەیس، لەو ژمارەیەش ٣١٢٣ کەیس یەکلایی کراونەتەوە، ٢٦٤٥ کەیس تۆمارکراون بۆ چارەسەرکردن، ٣١٥٦ کەیس گواستراونەتەوە بۆ دیوانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی و بۆ دامەزراوەکانی تر ٨٢ کەیس ڕەوانە کراوە.

 

هاوکات لیژنەی تەندروستی هەماهەنگی لەگەڵ مانگی سووری کوردی کرد بۆ هۆشیارکردنەوەی خەڵک لە کامپ و ناحیە و گەڕەکەکان و کۆمۆنەکان سەبارەت بە هاوسەرگیری لە تەمەنی منداڵ و نەشتەرگەری قەستەرە و شێرپەنجەی مەمک و توندوتیژی جەستەیی.

 

لیژنەی ئابووری کاری کرد بۆ چالاککردنی پڕۆژەی کشتوکاڵی و پیشەسازی و بازرگانی و پڕۆژەی نانەواخانە و بوژاندنەوەی ئاژەڵداری و چالاککردنی تەعاونییەکان، ئەمەش وایکرد ٣٥ خێزان و ٤٣٠ کرێکار لە پرۆژە ئابوورییەکاندا بتوانن سودمەند ببن.

 

لیژنەی هیلالی زێڕین لە مانگی ئازاردا کرایەوە، کە بە ئامرازێک دادەنرێت بۆ پاراستن و زیندووکردنەوە و پاراستنی چەندین کولتوور لە توانەوە و قڕکردن، چەندین تیمی هونەری پێکهێنران، پێشانگای هونەری و کاری دەستی کرایەوە.

 

ئەنجومەنی ژنانی سووریا

ئەنجومەنی ژنانی سووریا چەترێکە بۆ هەموو ژنانی سووریا لە ناوەوە و دەرەوەی سووریا، کاردەکات بۆ بەشداریکردن لە چارەسەرکردنی قەیرانی سووریا لەڕێگەی سیمینار و وتار و کۆڕ و کۆبوونەوەی میدیاییەوە لەسەر هەموو پرسەکانی پەیوەندی بە ژنانەوە هەیە و بەشداری سیاسییان و داڕشتنی داڕشتنەکە لە دەستووری نوێدا دەکات.

 

لە ماوەی ساڵی ٢٠٢٣ ئەنجومەنی ژنانی سووریا ١٥٦ کۆبوونەوەی سازکرد بە ئامانجی پەروەردەکردنی ژنان لەبارەی گرنگترین بڕیارنامە نێودەوڵەتییەکان سەبارەت بە قەیرانی سووریا، لەوانەش بڕیارنامەی ١٩٦٠ کە مەرجی ئەوەی داناوە ئەرکی لایەنەکانی شەڕی چەکدارییە، بەڵێن دەدات دژی بەکارهێنانی توندوتیژی سێکسی و لێکۆڵینەوە لە پێشێلکارییەکان و کۆتاییهێنان بە سیاسەتی بێ سزادان و ڕاگەیەندراوی پەکین کە لەلایەن چوارەمین کۆنفرانسی جیهانی ژنانەوە لە ساڵی ١٩٩٥ و ئەوانی دیکە دەرچووە و بڕیارنامەی ٢٢٥٤ کە لایەنەکانی ململانێ لە سووریا پابەند دەکات بە ڕاگرتنی هەر هێرشێک و هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکان و ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی دادپەروەرانە.

 

تیشک خرایە سەر ئەو توندوتیژییە یاساییەی کە یاسای باری کەسیی سووریا نوێنەرایەتی دەکات، هەروەها پێویستی جێبەجێکردنی یاساکانی ژنان بۆ هەموو جوگرافیای سووریا خرایەڕوو، جگە لەو ڕێککەوتنانەی کە مەترسی لەسەر وڵاتانی ناوچەکە دروست دەکەن، وەک لە پەیمانی لۆزاندا کە پێناسەی کردووە جوگرافیای تورکیا دوای ڕووخانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی لە دوای جەنگی جیهانی یەکەم و دابەشکردنی کوردستان.

 

لە دیارترین کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنەکە؛ “توندوتیژی دژی ژنان، توندوتیژی یاسایی، ژنان لە نێوان داب و نەریتی، ژنان لە سەرانسەری ئایینەکاندا، دەستپێشخەریی ئیدارەی خۆسەر کلیلی چارەسەرکردنە لە سووریا، ڕۆڵی ژنانی سووریا لە ڕێگەی قەیرانی سووریاوە، فۆرمەکانی دەوڵەت و هاووڵاتیبوون، دەستکەوت و بەرخۆدانی ژنان و ڕۆڵی ژنان لە کۆمەڵگەدا، ژنان لە بنیاتنانی ئاشتی، کولتوور، دادپەروەری کۆمەڵایەتی، ژن و سیاسەتدا”.

 

ئەنجومەنەکە گرنگی بە گەنجان دەدات و لەو بوارەشدا خەباتی بەڕێوەبردووە، وەک، "بەهێزکردنی ڕۆڵی گەنجان لە ژیانی سیاسیدا، پەیوەندی گەنجان لەگەڵ تەکنەلۆجیا و کۆچی گەنجان و ١٥٦ چالاکی لە شێوەی جۆراوجۆردا بەڕێوەبردووە.

 

هەروەها دوو کۆڕبەندی گرنگی بەناونیشانی "ڕۆڵی کۆمەڵایەتی ژن لە خێڵەکان، لە ئاستی سووریادا" لە ١٥ی کانوونی یەکەمدا بەڕێوەبرد، بۆ ئەوەی ڕۆشنایی بخاتە سەر ڕۆڵی ژنانی خێڵ لە کۆمەڵگە و چارەسەرکردنی قەیرانی سووریا.

 

کۆڕبەندی حەلەب لە ٩ی ئەیلول بە ناونیشانی “ڕۆڵی ژنان لە بڕیاردان” بەڕێوەچوو، بە ئامانجی بەهێزکردنی ژنانی سووریا لە چارەسەرکردنی قەیرانەکاندا.

 

ئەنجومەنی ژنانی سووریا لەگەڵ زۆرێک لە ڕووداوەکاندا ڕۆڵیان گێڕا، گرنگترینیان "سەبارەت بە پێشێلکارییەکانی دەوڵەتی تورکیا لە دژی گەلی سووریا، پشتیوانیکردن لە ناڕەزایەتییەکانی سوەیدە و ئیدانەکردنی دیپۆرتکردنەوەی ئارەزوومەندانە سوورییەکان لە لوبنان" بوون.

 

ئەنجومەنی ژنانی پارتی سووریای ئایندە

یەکەمین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی گشتی ژنان بەڕێوەچوو، لەو کۆبوونەوەیەدا ڕێکخەرانی ژنانی پێکهێنران و دەستەی بەڕێوەبەری ژنان پێکهێنرا و پەسەندکرا، ئەنجومەنەکە هەڵمەتێکی دژی توندوتیژی دژی ژنان دەستپێکرد، کە ١٥ ڕۆژی خایاند بە دروشمی "دژی هەموو جۆرەکانی دەوڵەت و عەقڵیەتی پیاوان، ژن، ژیان، ئازادی" کە چالاکی جۆراوجۆری لەخۆگرتبوو.

 

سازدانی کۆڕێکی دیالۆگ بە دروشمی "بەهێزکردنی ژنان ئاسایش و دەستەبەرکردنی مافەکانیانە" لەسەر ئاستی ناوچەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، هەروەها سازدانی سیمپۆزیۆمێکی دیالۆگ بە دروشمی "خەباتی ئێمە بۆ پاراستنی دەستکەوتەکانمان و زامنکردنی دەستکەوتەکانی شۆڕشە” بۆ ئەوەی ڕۆشنایی بخاتە سەر شۆڕشی ژنان لە ناوچەکە و کاریگەرییەکانی لەسەر هەموو بزووتنەوەکانی ژنانی ناوچەیی و جیهانی.

 

کۆڕبەندی مافی مرۆڤ بە دروشمی “ئازادی و مافەکانی مرۆڤ زامنی پاراستنی کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی” بەڕێوەچوو، هەروەها ١١ وۆرک شۆپ بە ناونیشانی “ژیانێکی یەکسان بنەمای بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی ئازاد و دیموکراسییە” بەڕێوەچوو .

 

پێکهێنانی شاندێک لە سەرجەم بزووتنەوە و ڕێکخراوەکانی ژنان لە ناوچەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بۆ سەردانیکردنی بەشێک لەو ناوچانەی کە بەهۆی بوومەلەرزەکەوە زیانیان بەرکەوتووە، هەروەها هەڵمەتی ٨ی ئادار، ڕۆژی جیهانیی تێکۆشانی ژنان بەڕێوەچوو.

 

پێشکەشکردنی ١١٧ وانەی هۆشیاری هزری لە هەموو ناوچە گوندنشینەکان و گوندەکان و قەزاکان و شارەکاندا لەسەر واقیعی کۆمەڵایەتی ژنان و چۆنیەتی ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان، هەروەها ئامادەکردنی ١٣ سیمیناری توێژینەوە لەسەر چەند بابەتێک، لەوانە چەمکی ئازادی، سیاسەتی دیموکراسی و بنیاتنانی خێزانی دیموکراسی.