Navenda Nûçeyan – Kuştina jinan li Îranê ne tenê "tundûtûjiya takekesî" ye, her wiha nîşaneyek eşkere ya nexweşiyeke civakî û siyasî ya kûrtir e jî. Jinên li Îran û rojhilatê Kurdistanê dimirin, çi werin kuştin, çi li malê bêdeng bimirin, çi jî ji aliyê dadweriyê ve bi hincetên vala werin darvekirin, hemû girêdayî sîstemekê ne ku jinan wekî welatiyên pola duyemîn dibîne.

Rêjeya kuştina jinan li Îranê sal bi sal zêde dibe, lê gelek ji van dozan bi tevahî bê belge dimînin. Qanûnên Îranê ne tenê nikarin jinan ji tundûtûjiyê biparêzin, di heman demê de wê teşwîq dikin. Jin bi hinceta "rûmetê" tên kuştin û kujer li ser bingeha têgehên wekî "çavnebarî" û "rûmetê" cezayên sivik distînin. Di nav tunebûna qanûnek zelal de, ya ku tundûtûjiya navmalî sûcdar dike de, jin di nav têkiliyên kujer de asê mane.

Ev diyarde ne tesadufî ne; encama rasterast a rêze qanûnên xelet û paşverû ne ku jinan wekî milkê mêran dibînin. Li gorî rapora dawî ya ajansa me, meha borî 27 jin û 9 zarok hatine kuştin. 13 jinan bi guman jiyana xwe ji dest dane û çar jin ji ber sûcên kuştin û narkotîkê yên berê hatine mehkûmkirin, hatine darvekirin.

*Di 15’ê Tîrmehê de, keçek 7 salî ya ji Şahrûdê ya ku nasnameya wê nayê zanîn hat kuştin.

*Di 21’ê Tîrmehê de, jinek 35 salî ya ji Yezdê, Atefeh Amini, ku berê bi sûcên tiryakê hatibû mehkûmkirin, li Girtîgeha Navendî ya Yezdê hat darvekirin. Roja din, bijîşkê giştî Raxsar Rajai ku nişteciha Şîrazê ye, ji ber sedemên nediyar xwe kuşt.

*Di 25’ê Tîrmehê de, cenazeyên jinek 25 salî ya Efxanî ya li Tehranê dijî, digel keçek û du kurên 5, 3 û 2 salî kuştî hatin dîtin. Hemû ji ber sedemên nediyar, ji aliyê mêrên xwe ve hatin kuştin. Roja din, cenazeyên jinek û keça wê ya 13 salî li taxa Çîtgar a Tehranê hatin dîtin, her du jî bi guleyan hatibûn kuştin. Li gorî raporek ji aliyê Rêxistina Mafên Mirovan a Kurdistanê ve hatiye amadekirinr, di navbera 23 û 29’ê Tîrmehê de Zahra Delavand, nişteciha Kengavarê û Ferîdeh Roşnî ku nişteciha herêma Legestanê ye, xwe kuştin.

*Di 27’ê Tîrmehê de, keçeke ciwan a bi navê Aileen Abdolhossein ku nişteciha Miyandoabê ye, ji ber sedemên nediyar xwe kuşt. Di heman rojê de, jineke navsere ya nenas a li Tehranê ji aliyê zavayê xwe ve hat kuştin, tê îdiakirin ku ji ber nakokiyên malbatî hatiye kuştin.

*Di 28’ê Tîrmehê de, cenazeyên şewitî yên mêr û jinekê di hundirê otomobîlekê de li Tehranê hatin dîtin. Di heman rojê de, jineke bi navê Hasti Brindan ku nişteciha Îslamabadê ye, ji ber sedemên nediyar xwe kuşt.

*Di 29’ê Tîrmehê de, jineke bi navê Arzû Haq Moradî ku nişteciha Sine ya rojhilatê Kurdistanê ye, ji ber sedemên nediyar xwe kuşt. Roja din, jineke bi navê Mahtab Bayatî ku berê ji ber sûcê tiryakê hatibû cezakirin, li Girtîgeha Vakilabadê ya Meşhedê hat darvekirin.

*Di 31’ê Tîrmehê de, cenazeyê jineke 66 salî ya ji Rafsancanê hat dîtin. Ev jin ji aliyê zilamek ve hatibû kuştin û zêrên wê dizîbûn. Di heman rojê de, jineke 52 salî ya bi navê Nahîd Cokar a ji Şîrazê ku berê bi sûcên tiryakê ceza xwaribû, li Girtîgeha Adel Abad a Şîrazê hat darvekirin.

*Di 1‘ê Tebaxê de, jineke 72 salî ya ji Elîgodarzê ji aliyê mêrê xwe ve hati kuştin. Tê îdiakirin ku ji ber nakokiyên malbatî hatiye kuştin. Nasnameya wê hîn nayê zanîn. Di heman rojê de, jineke bi navê Parîsa Şahsavarî ya ji Qurvehê, ji ber sedemên nediyar xwe kuşt.

*Di 2’yê Tebaxê de, jineke nenas li taxa Lavasan a Parêzgeha Şemîranatê, di bin şert û mercên nepen de, ji ber lêdaneke li serê xwe mir. Di heman rojê de, Xedîce Dehghanî ya ku karmenda sektora taybet a Zanîngeha Zanistên Bijîşkî ya li Parêzgeha Rask e, piştî ku bi awayekî neqanûnî ji karê xwe hate derxistin, derûniya wê xirab bû û xwe kuşt. Cenazeyê jineke xama, ya bi navê Bîbî Şah Kerîmî piştî ku du rojan wenda bû, li Bilindahiyên Tabnak ên Lamerdê hate dîtin.

*Di 3‘yê Tebaxê de, jin û mêrek koçberên Efxanî yên li herêma Qiyameşt a Tehranê ji aliyê êrîşkarên nenas ve hatin kuştin. Di heman rojê de, jineke 22 salî ya bi navê Şahla Arefxanî ya xelkê Neyşaburê û nişteciha Tehranê ye, ji aliyê mêrê xwe ve ji ber sedemek nediyar hate kuştin.

*Di 4‘ê Tebaxê de, jineke nenas ji Valî-e Esr a Tehranê ji aliyê mêrê xwe ve hate kuştin. Tê îdiakirin ku ji ber nakokiyên malbatî hatiye kuştin. Jineke din a bi navê Fatmeh Bambaûrî ya ji Bambaûrê û nişteciha Serbazê, dema ku ji bo dermankirinê diçû Îranşehrê, ji aliyê êrîşkarekî nenas ve hate gulebarankirin û kuştin.

*Di 6‘ê Tebaxê de, jineke ciwan a bi navê Ferzane Haşimî Karoui ya ji Amolê, ji ber sedemek nediyar xwe kuşt. Di heman rojê de, jineke ciwan a bi navê Şêniyan Mensûrî ya ji gundê Sarincîaneh a Dehkelanê, ji ber sedemek nediyar xwe şewitand û di encamê de jiyana xwe ji dest da.

*Di 9’ê Tebaxê de, termên dayîk û keçekê li kompleksa Ekbatan a li Tehranê, demek dirêj piştî mirina wan, hatin dîtin.

*Di 11’ê Tebaxê de, jinek bi navê Soudabeh Ghasemzadeh ku berê bi sûcê kuştina mêrê xwe hatibû mehkûmkirin, li Girtîgeha Navendî ya Îsfahanê hat darvekirin. Di heman rojê de, keçek ciwan a 15 salî bi navê Şeyda Kardegar a ji gundê Dronkala Şerqî, Babol, ji aliyê zilamek ve hat kuştin ku pêşniyara zewacê ya wî red kiribû. Jinek 44 salî ji Meşhedê ji aliyê cîranê xwe ve ji ber dizîna zêran hat kuştin.

*Di 12’ê Tebaxê de, termên jinekê li gundekî nêzîkî Jovînê hatin dîtin, ku 12 sal berê ji aliyê mêrê xwe ve hatibû kuştin. Di heman rojê de, jinek nenas li Fîrûzkohê ji aliyê mêrê xwe ve, tê îdiakirin ku ji ber nakokiyên kesane, hat kuştin.

*Li gorî raporek Rêxistina Mafên Mirovan a Kurdistanê, di navbera 11 û 18’ê Tebaxê de du jinên wek Sonia Fatahian a ji gundê Şiyan a bajarê Sine û Sukand Jodaki ji bajarê Tuyserkan, ji ber sedemên nediyar xwe kuştin.

*Di 13’ê Tebaxê de, jineke nenas li bajarê Kerajê xwe di ser pireke peyayan de avêt xwarê û mir. Roja din, zilamekî li bajarê Minoodaşt ê li parêzgeha Golestanê jina xwe û du keçên xwe kuştin. Piştre çû mala xezûrê xwe ya li bajarê Amolê, li wir xwişka jina xwe Maliha Gazelsflo, du keçên wê, zaroka wê ya biçûk, bavê wê û mêrê xwîşka wê kuştin.

*Di 18’ê Tebaxê de jineke 21 salî bi navê Fatemeh Bamarî ya nişteciha gundê Mîr Abad ê navçeya Jalkeh Jah Haşem e û mêrê wê, ji aliyê çekdaran ve hatin gulebarankirin. Di heman rojê de, cenazeyên du jinên ciwan li maleke li taxeke başûrê Tehranê hatin dîtin. Li gorî agahiyan, sedema mirinê hebên jehrê bûn. Du mêr bi tohmeta van sedeman hatin girtin. Jineke 78 salî jî li parêzgeha Sari ji aliyê êrîşkarekî nenas ve bi tohmeta dizîna zêr û zêran hat kuştin.

*Di 19’ê Tebaxê de jineke 20 salî ya bi navê Nasîba Takrî, dayîka zarokekî ji Zahedanê, ji aliyê bavê xwe ve hat kuştin. Tê îdiakirin ku ji ber nakokiyên malbatî hatiye kuştin. Jineke din a bi navê Şaghayegh Alîxanî ya ji Miyandoabê, ji ber sedemên nenas xwe kuşt.

*Di 20’ê Tebaxê de, jineke navsere ya ji Pol-e Dokhtar ji aliyê kurê xwe ve hat kuştin. Tê îdiakirin ku ji ber nakokiyên darayî hatiye kuştin. Di heman rojê de, jineke bi navê Mahsa Ekberî, ku berê bi sûcê kuştinê ceza xwaribû, li Zindana Navendî ya Şîrazê hat darvekirin.

*Di 21’ê Tebaxê de, jineke nenas ji taxa Yousef Abad a Tehranê ji aliyê birayê xwe ve hat kuştin, tê îdiakirin ku ji ber nakokiyên malbatî hatiye kuştin. Keça wê jî bi giranî birîndar bû.