ROŞÊL CANYOR

Suweyda – Di demekê de ku cûrbecûr cureyên tundûtûjiya li dijî jinan zêde dibin û sepandina peymanên navneteweyî ji nû ve tê nirxandin, parêzvanên mafên jinan li bajarê Suweyda ya Sûriyeyê li hev civiyan. Jinan civînek berfireh li dar lidarxistin.

Civîn, ji aliyê Komeleya Jinan a ji bo Hişyarî û Hêzdayînê ve bi beşdariya pispor û çalakvanên civaka sivîl hate lidarxistin. Di civînê de astengiyên yasayî û destûrî yên ku jin li Sûriyeyê pê re rû bi rû dimînin hatin nîqaşkirin.

Beşdaran tekez kirin ku têkoşîna li dijî tundûtûjiya li dijî jinan hewldanek giştî ye ku hişmendî, hêzdarkirin, piştgiriya psîkolojîk û pêkanîna peymanên navneteweyî hewce dike. Hate gotin ku pirsgirêka jinan li Sûriyeyê, bi taybetî li Suweydayê, ne tenê pirsgirêkek mirovî ya herêmî ye, lê belê pirsgirêkek mirovî ya cîhanî ye û divê ji bo civaka navneteweyî pêşîniyek be.

'Pêdivî bi zanîna qanûnî ya jinan heye’

Endama damezrîner a Komeleya Jinan a ji bo Hişyarî û Hêzdarkirinê, Avîndar Mistefa rave kir ku ev çalakî beşek ji Kampanyaya 16 Rojan bû û armanca wan a sereke çareserkirina kêmbûna xwendin û nivîsandina qanûnî di nav jinan de bû. Avîndar Mistefa got, "Jinên li Sûriyeyê hîn jî mafên xwe nizanin an jî çawa bigihîjin wan, ji ber vê yekê hişyariya qanûnî bûye pêşîniyek lezgîn."

Wê diyar kir ku tundûtûjiya li dijî jinan ne tenê bi tundûtûjiya fizîkî an devkî ve sînordar e, lê di heman demê de tundûtûjiya çandî û siyasî jî dihewîne. Avîndar tekez kir ku pêwîstiya belgekirin û şopandina qanûnî ya binpêkirinên li Suweydayê hatine jiyîn heye. Wê diyar kir
ku armanca komeleya jinan ew e ku bibe dengê jinên li Suweydayê û wan li dijî êrîşên "hovane" yên ku ew rasterast û nerasterast pê re rû bi rû dimînin, bihêz bike. Avîndar Mistefa got, "Erka me ew e ku em hemî gavên qanûnî bavêjin da ku mafên jinan vegerînin."

'Divê jin di navenda rêbazên biryardanê de cih bigirin'

Parêzvana mafên mirovan Nejwa El-Tavil diyar kir ku hewlên hişyarkirin û hêzdarkirinê di dema pevçûnên berdewam de bi qasî alîkariya mirovî girîng in. Nejwa El-Tavil diyar kir
ku jin di pevçûnan de herî zêde zirarê dibînin û ji tundûtûjiyê herî zêde bandor dibin, ji ber vê yekê divê di pêvajoyên çareserkirina pevçûnan û biryardanê de aktorên bibandor bin. Nejwa El-Tavil got, "Îro, pêdivî ye ku jin bi rastî û bi bandor di hemî qonaxên pêvajoyên civakî û destûrî de beşdar bibin. Jin divê ne tenê di demên şer de, lê di demên aştiyê de jî di navenda mekanîzmayên biryardanê de bin." Nejwa El-Tavil tekez kir ku jin ne tenê koçberî û windakirina zarokan tecrûbe dikin, lê di heman demê de bi tundûtûjiya cinsî re jî rû bi rû dimînin ku di şeran de wekî çek tê bikar anîn û ev sûcek li dijî mirovahiyê ye.

'Divê hişyarî tenê bi 16 rojan sînordar nebe'

Çalakvan Raja El-Şufî diyar kir ku divê kampanyayên hişyarkirinê di tevahiya salê de berdewam bikin û diyar kir ku danişînê agahdariyên girîng li ser CEDAW û Biryara 1325 ji beşdaran re peyda kiriye û alîkariya wan kiriye ku cureyên tundûtûjiyê, çi fîzîkî, dîjîtal, an devkî, nas bikin. Raja El-Şufî tekez kir ku divê jin li hember her cûre tundûtûjiyê bêdeng nemînin û her wiha diyar kir ku ew berpirsiyariya çandina nirxên edalet û wekheviyê di nifşên pêşerojê de hildigirin ser xwe. Wê diyar kir ku jinên Sûrî, çi di hundirê welêt de bin çi jî li derveyî welêt, ji hêla çandî û civakî ve hişyar in û danişînên bi vî rengî zanîna wan a qanûnî û civakî berfireh dikin.

'Meseleya jinan hem civakî ye û hem jî derûnî ye'

Derûnnas Rîm el-Acrî diyar kir ku di rûniştinê de, ji bilî aliyên wê yên civakî, aliyên psîkolojîk, çandî û yasayî yên pirsgirêkê jî hatine nîqaşkirin.

Rîm el-Acrî anî ziman ku şîdeta li dijî jinan ne tenê pirsgirêkek jinan e, lê ji bo tevahiya civakê ye û tekez kir ku bandorên wê yên psîkolojîk û civakî ji ferdî wêdetir diçin û bandorê li tevahiya civakê dikin. Rîm el-Acrî tekez kir ku divê hişyarî di her malê de dest pê bike û ji bo hemî komên temenî, ji zarokan bigire heya extiyaran, girîng e ku di vê hişyariyê de cih bigirin. Pispor diyar kir ku divê şîdeta li dijî jinan bibe pirsgirêkek gerdûnî û di her sazî û malê de bibe mijara nîqaşê û tekez kir ku ev şîdet ne ferdî ye, lê wêraniyek civakî ye.