NEXEM ÇAÇAN

Qamişlo – Ba hîn jî navê wê di kolanên kevirî yên Dêrikê de bi pistepistek vedibêje: Hevrîn Xelef. Mîna endezyarek, dixwest dîwarên hilweşiyayî yên Sûriyeyê ji nû ve ava bike; lê ne bi keviran, bi gotinan, diyalogan û hêviyê… Dema ku di sala 1984’an de li bajarek biçûk ji dayîk bû, şer hîn jî peyvek dûr bû. Lê gava ku mezin bû, dît ku mirov ji ber nasname, ziman û baweriyên xwe ji hev dûr bûn. Ji bo ku ji vê dûrketinê derbas bibe, wê rêya siyasetê hilbijart - gav avêt nav cihên ku dengên mêran bi sebir û berxwedana jinane deng vedidan. Wê got, "Aştî ne tenê bêdengiya çekan e, bihîstina dilan e jî."

Endezyara pêşeroja Sûriyeyek demokratîk

Dema ku Hevrîn ji endezyariyê derbasî siyasetê bû, wê qet dev ji avakirinê berneda. Vê carê, piran ava dikir: Kurd, Ereb û Asûrî - ji bo Sûriyeyek ku kes ji yekî din bilindtir nîne, ku her kes bi wekhevî nefes distîne. Di sala 2018’an de, Hevrîn Partiya  Pêşeroja Sûriyeyê damezrand; Wê baweriya xwe bi pêşerojê anî, ji ber ku red kir ku di xwîna rabirdûyê de bixeniqe. Ew her tim li ser maseyan ya herî bêdeng û bi biryar bû. Ew jina ku guhdarî dikir, ku hewl dida fêm bike, bi serhişkî digot "aşîtî".

‘Em ji ser şopa Hevrîn Xelef venagerin’

Xwînmijan hewl dan ku dengê wê bêdeng bikin. Lê wê nekir. Ji ber ku gotinên Hevrînê êdî ne tenê li ser devê wê bûn. Hevoka aştiyê ya neqediyayî niha li ser devê bi hezaran ciwanan, bi hezaran jinan dihat temamkirin. Ew, jina ku xeyala pêşerojekê di nav xirbeyan de dikir bû. Ew endezyarek, şoreşgerek, rêwiyek aştiyê bû ku bawer dikir ku welatek dikare di nav xirbeyan de jî geş bibe. Îro, navê wê ne li ser axa xwînî ya rêya M4, lê li ser xewna Sûriyeyek nû dijî. Û ezman bi gotinên hevalên wê deng vedide: "Em ji ser şopa Hevrîn Xelef venagerin."

Di nav kavilan de jî dilsoziya bi diyalog û hêviyê re

Hevrîn Xelef li Dêrikê ji dayîk bû, piştî ku ji Beşa Endezyariya Sivîl a Zanîngeha Helebê mezûn bû, vegeriya welatê xwe û dest bi siyasetê kir. Wê di rêxistinên jinan, encumenên herêmî û komîsyonên enerjiyê de bi lez rolên çalak girt ser xwe. Li bajarên ku ji ber şer wêran bûbûn, Xelef ne tenê avahiyan, di heman demê de têkiliyên mirovan jî ji nû ve ava kir, ji bo jiyana hevpar û wekheviya mirovan xebitî. Kesên ku wê nas dikirin dibêjin, "Wekî endezyarekê, wê aştî ava kir." Heta di nav kavilan de jî, xwe bi gotin, diyalog û hêviyê ve girêda.

Siyaseta bi zimanê aştiyê

Di sala 2018’an de, Hevrîn bû Sekretera Giştî ya Damezrîner a Partiya Pêşerojê ya Sûriyeyê ya ku ji bo komkirina civakên etnîkî û olî yên cihêreng hatiye damezrandin. Hevrîn bang li aliyên şer kir ku di her fersendê de danûstandinan bikin. Wê gelek caran gotina "Aştî ne tenê bêdengkirina çekan e, têgihîştina mirovan e jî" dubare kir. Armanca bingehîn a partiya wê, avakirina pêşeroja Sûriyeyê ya bi îradeya kolektîf a gel bû. Wê ji bo temsîliyeta wekhev a jinan a di siyasetê de parêzvanî kir û hewl da ku cûdahî û tirsê bi baweriyê biguhezîne.

Di 34 saliya xwe de hat qetilkirin

Di sibeha 12’ê Cotmeha 2019’an de, Hevrîn Xelef li ser rêya M4 ya di navbera Hesekê û Til Temirê de diçû, dema ku wesayîta wê ji hêla komên çekdar ên ku ji hêla Tirkiyeyê ve têne destekkirin ve hat rawestandin. Hevrîn hat îşkencekirin û kuştin. Gava ku hat qetilkirin, tenê 34 salî bû. Piştî kuştinê, civaka herêmî û navneteweyî hêrs bû. Lê belê, tevî ku evqas sal derbas bûn jî, sûcdar bê ceza mane. Endamên partiyê û parêzvanên mafên mirovan dibêjin ku ev bêcezatî "delîlek nîşan dide ku li Sûriyeyê edalet hîn jî nehatiye bicihkirin."

Hevokeke aştiyê ya neqediyayî

Mirina Hevrîn Xelef ji bo jinên li herêmê û her weha ji bo hemû kesên ku ji bo aştiyê têdikoşin, windahiyek kûr bû. Lê navê wê îro jî mîna sembolek dimîne: sembola wêrekî, aştî û wekheviyê. Gelek jin ji cihê ku wê hiştiye berdewam dikin. Ji ber ku çîroka Xelef ne tenê çîrokeke jiyanê ye, çîroka hêviyê ye jî. Ew hevoka aştiyê ya neqediyayî bi her nifşek nû re ji nû ve tê temamkirin. Hevrîn Xelef a ku ketiye dilê bi hezaran, bûye sembola jinên pêşeng.

‘Hevrîn piştî gelek nîqaşan ez tevlî partiyê kirim’

Endama Partiya Pêşeroja Sûriyeyê Barîn Mamo, di salvegera qetilkirina Hevrîn Xelef de ji ajansa me re axivî. Barîn Mamo di destpêka gotinên xwe de bi bîr xist ku Hevrîn Xelef bi destên çateyan bi awayekî hovane hatiye qetilkirin û wiha domad: “Hevrîn Xelef di dilê me de ye, nayê jibîrkirin. Hevrîn Xelef û hevalên xwe Partiya Pêşerojê Sûriyeyê ava kirin û dest bi karê xwe kirin. Hevrîn Xelef ji Reqayê destpê kir da ku ronahî li tevahiya Sûriyeyê belav bibe. Piştî gelek nîqaşên di navbera min û Hevrîn de, tevlî Partiya Pêşeroja Sûriyeyê bûm. Ew yek ji prensîbên me ye ku em aştiyê li tevahiya Sûriyeyê belav bikin.”  

‘Xatim Ebû Şeqra yê ku qatilê Hevrîn e hê nehatiye cezakirin’

Barîn Mamo destnîşan kir ku armanca Partiya Pêşeroja Sûriyeyê yekbûna refên Sûriyeyê ye û wiha got: “Pêwîst e gelê Sûriyeyê di warê siyasî û birêvebirinê de gotina yekem û dawî bêje, ji ber ku gelê Sûriyeyê, xwedî bernameyek e ji bo Sûriyeyê û pergalek navxweyî li ser bingeha prensîba bigehîn a Sûriyeyê hatiye avakirin. Piştî şehadeta Hevrîn Xelef karê partiyê berdewam kir û em ji ser şopa Hevrîn Xelef venagerin. Hevrîn Xelef mînakek bû ji me re ji destpêka avakirina Partiya Pêşeroja Sûriyeyê ve heta roja îro. Xatim Ebû-Şeqra yê ku Hevrîn Xelef qetil kir hê nehatiye cezakirin bi ser de jî di rêveberiya demkî de hatiye terfîkirin. Kesê ku bi rengê hovane mirovan bikuje, tundrew e û cihê wî di tu rêvberiyê de divê tunebe.”  

‘Çete dixwazin tundî li Sûriyeyê bi giştî zêde bibe’

Barîn Mamo da zanîn ku Hevrîn Xelef aştiyê dixwest û wiha pê de çû: “Hevrîn Xelek di nîqaş, diyalog û hevpeyvînên xwe de behsa aştî û diyaloga Sûrî-Sûrî dikir. Ev çeteyên ku ji aliyê dewleta Tirkiyeyê ve hatine, dixwazin aştiyê tune bikin û naxwazin krîza Sûriyeyê bidawî bibe. Em bang li civaka navneteweyî, parêzvanên mafên mirovan û parêzvanên aştiyê dikin ku kesên destên wan bi xwîna gelê Sûriyeyê û xwîna şehîd Hevrîn Xelef de heye, hesab bidin.”  

‘Kujerên gelên Sûriyeyê di rêveberiya demkî de cih digrin’

Barîn Mamo diyar kir ku ku piştî hilweşîna rejîma Baasê û bi hatina rêveberiya demkî re gelê Sûriyeyê bi hêvî bû ku rojên nû bi aştî bijîn lê mixabin rewşa Sûriyeyê xerabtir bûye û wiha dawî li axaftina xwe anî: “Piştî hilweşîna rejîma Baasê û bi hatina rêveberiya demkî ya Sûriyeyê re, me dît ku gelek kesên destên wan di xwîna gelên Sûriyeyê de hebûn, di rêveberiya demkî de cih girtine. Ji bo rêvebirina çend tugayên leşkerî û li çend herêmên Sûriyeyê hatine terfîkirin. Hilweşîna rejîma Beasê hêviyek çêkir, herkesî dixwest di rêveberiya nû de mafên hemû kesên li Sûriyeyê hebe. Lê hê jî gelek kesên ku rêveberiya demkî tevlî xwe kirin bi awayekî hovane komkujiyan li ser gelê Sûriyeyê pêk tînin. Pêwîst e rêveberiya demkî kesên ku destên wan di kuştina gelê Sûriyeyê de hebû ceza bike û gelê Sûriyeyê biryara cezakirina wan kesan bide.”