SARYA DENÎZ

Navenda Nûçeyan - Tevî êrişên dewleta Tirk û komên paramîlîter ên girêdayî wî, Şoreşa Rojava ya ku dikeve sala xwe ya 12’emîn, ji erdnîgariya Rojhilata Navîn bang li hemu jinên cîhanê dike. Şoreşa Rojava ya ku bi navê ‘Şoreşa Jinê’ tê binavkirin îro di warê têkoşîna sosyalîst de tê çi wateyê? Teyisîna şoreşê li ser têkoşîna jinên cîhanê çawa ye? Mînaka Rojava çawa têkariya têkoşîna bi hev re dike? Em li ser van pirsan û hê zêdetir bi endama Lijneya Rêvebir a Navendî ya Partiya Kedê (MYK) Nuray Sancar û Endama Rizgarbûna Jinan Gamze Taşçi re axivîn.

Bersiva pirsa “Şoreşa Rojava ya 19’ê Tîrmehê ji bo têkoşîna çep a sosyalîst tê çi wateyê?” Nuray Sancar wiha dide û van tesbîtan dike:

“Rojava ew erdnîgarî ye ku baweriya nîzama avakirî ya ku bêyî destwerdana hêzên serwer û dewletên mezin tu tişt nayê guhertin, hatiye tunekirin. Gelê Kurd ku di bin rêveberiya Sûriyeyê de weke welatî nehat qebûlkirin, her tim di bin zextan de bû û bê nasname bû, bi nirxandina geşedanên siyasî yên li herêmê çarenûsa xwe diyar kir.

Kurdên ku ji aliyekî ve bi salane bi dewletê re têdikoşin û ji aliyê din ve jî li dijî çeteyên cîhadçî ên çekdar û DAIŞ’ê ku di nav wan de li pêş e, bi derfetên gelekî kêm têdikoşin, di belgeyê de li sê kantonan hatine birêxistinkirin. Divê were destnîşankirin ku ev kantonkirin ne tenê gelê Kurd, gelên din ên herêmê jî dihewîne. Destûra Bingehîn a Rojava an jî Peymana Civakî ya Rojava ku di sala 2014’an de hat amedekirin, yek ji destûra bingehîn a herî demokratîk ên herêmê ye.

Sînorên wê hê jî di bin gefan de ye

Lê belê pêvajoya demokratîkbûna Rojava hîna bi dawî nebûye. Bi dîtina min sedemên vê yekê yên navxweyî û derve hene. Ya Yekem; Erdnîgariya Sûriyê hîn jî ji bo hêzên mezin saha ji nû ve parvekirinê veneqetiyaye. Bi awayekî xwezayî, Rojava hêmaneke van şerên parvekirinê yên li ser maseyên bazarê û lûtkeyê ku gelê Kurd tê de nayê bicihkirin, berdewam dike. Ya duyemîn jî, Rojava qadeke ku pîşesaziya wê ya civakî-aborî pêşneketiye, têkiliyên wê yên çînî yên nûjen tune ne û debara wê ya jiyanê tê talankirin e. Û hê jî sînorên wê di bin gefan de ye.

Rêz ji vê re tê girtin

Pêşaniyên ku ji ber van hawirdora seferberiya aborî, leşkerî û siyasî ferz dike, bê guman wê bandorê li pêşketina Rojava ya ber bi demokratîkbûnê bike. Helbet hebûna Rojava bandor li hemû endamên komên ku bi giştî çep û sosyalîst dihatin binavkirin, bi heman rengî nekir. Ji ber vê yekê, helwestek ku em bikarin wekî taybetmendiyên gelemperî yên refleksa yekbûnek homojen nas bikin tune. Ji aliyê hinek çepgiran ve îradeya gel ya li Rojava ti beramberiya xwe nîne. Ew tercîh dikin ku vê pêkhatina siyasî weke ‘komployeke’ DYE’yê bibînin.

Ya sereke ew e ku gelê Rojava bi cesaret hewl dide çarenûs û dîrokeke ferzkirî hilweşîne û di vê yekê de israr û înat dike. Têkoşîna gel a ji bo diyarkirina çarenûsa xwe mîrateyek pir kevn a Çep e û jê re rêz tê girtin.”

Berxwedana jinan

Nuray Sancar diyar kir ku jinan li Rojava li dijî êrîşên çeteyên DAIŞ’ê roleke bibandor lîstin û got: “Lê belê pêşengtî; Li gorî min dîtina jinan di vê têkoşînê de têgeheke pir kûr e ku bi wêrekî û biryardariya wan nayê pîvandin. Li eniyên pêş şerkirina jinan, ku hewl tê dayîn welatekî ji wêranbûnê ava bikin û mohra ‘keda nedîtî’ ya jinê li hêza damezrîner xistine, bala têkoşîna jinên cîhanê kişand ser tiştên ku li vir qewimîn. Helbet berxwedana bi înad ya li hemberî hêzeke ku ji bo tinekirina maf, laîktî û azadiyên qismî yên ku jinan bi têkoşînê bi dest xistine her cure hovîtiyê bi kar tîne, vê heq dike. Xala ku dewletên li Rojava ku ‘bihêzkirina jinan’ weke hêsankirina tevgera jinê ya di nava sîstemê de fêm dikin, di dawiyê de li ser li hev dikin, ji nû ve hilberandina cewherê newekheviyê pê ve ne tiştekî din e. Ev berdewamiya têkiliyên xwe yên kedxwariya cewherî yên di bin dîmenên demokratîktir de ye.”

Nuray Sancar wiha berdewam dike: “Çalakiya jinên Kurd ji bo jinên cîhanê yên ku bi vê durûtiyê re rû bi rû ne, di derbarê rewşa xwe de bûye çavkaniya motîvasyonê û hêza wan a rexnekirinê jî zêde kiriye. Tenê; Her wiha divê were zanîn ku dema roj hat divê jinên ku di nava avabûnê de roleke ewqas bandor lîstin, dema alozî û nakokî bi dawî bûn, ango pergala ‘rûniştinî’ ava bibe, ji bo destkeftiyên wan paşve neyên paşdegirtin divê di heman pozîsyona berxwedanê de bimînin.”

‘Rojava jî di nav de hemû têkoşîn kombûna kedkar û gelan ava kiriye’

Nuray Sancar bersiva pirsa, “Li gorî we şoreşê di têkoşîna Azadiya Kurd û têkoşîna hevpar a tevgerên çep ên Tirkiyeyê de kedeke girîng daye? Wiha bersivand: “Yek ji hêmanên têkoşîna hevpar Têkoşîna Azadiyê ya Kurdan e, ya din jî têkoşîna kedê ye” Nuray Sancar axaftina xwe wiha berdewam dike:

“Arasteya siyasî ya yekîtiya van her du hêmanan; Çareseriya demokratîk a pirsgirêka Kurd li Tirkiyeyê li ser esasê mafên wekhev; ji bo çîna karker û kedkarên Tirkiyeyê yên ji hemû netewe û zayendan têkoşîna demokrasiyê xurt bikin. Tevgerên çep jî di vê wêneyê de cih digirin, rêxistinên kedê, sendîka, odeyên pîşeyî, rêxistinên girseyî, ekolojî û parastina bajaran û hwd. rêxistinên ji bo mafan têdikoşin. Bersiva pirsa ku ev pêvajo wê bandoreke çawa li ser her beşê (tevgerên çep jî di nav de) çawa têkariyê bide civakê tevayî jî bi şert û mercên giştî yên siyasî ve girêdayî ye. Em di qonaxekê de ne ku tengezarî û şerên li ser parvekirinê li cîhanê kûr bûne heya wê astê ku em hîs dikin ku em hema hema li ber şerekî cîhanî yê mezin in. Li Rojhilata Navîn kelîna xwe berdewam dike. Qirkirina ku li gelê Filistînê dijî jî eşkere ye. Desthilat hewl dide bi Esed re aştiyê pêk bîne. Her wiha dibe ku aboriya cîhanê bikeve krîzê. Êdî mirov zehmetiyê dikişînin ku di bin reqemên enflasyonê yên bilind de bijîn. Zehmet e ku mirov pêşbînî bike ka dê di vê wêneyê de çi derkeve holê û dê çi bixe tevgerê. Lê ev rastiyek e ku hemû têkoşînên li cîhanê, ku Rojava jî dinav de, kombûna kedkar û gelan ava kiriye. Rûxandina dîktatorên gelê Tûnis û Misirê di Bihara Ereban de, tevgera li dijî nîjadperestiyê li DYE, sedsala 21’emîn hemû têkoşîna wan di bîranînê de hatine tomarkirin.

Hemû pêvajoyên şoreşgerî û avakirina aştiyeke rasteqîn li herêmê û cîhanê, bi hilgirtina vê kombûna tevayî wê pêş bikeve. Ji bo niha ev yek dikare were gotin.”

‘Têkoşîna azadiyê wekî pirsgirêka ewlehiyê tê dîtin’

Bi taybet di demên dawî de li herêmê jin têne hedef girtin. Li aliyê din êrîşên dewleta Tirk dewam dikin. Li aliyê din jî şoreş û destkeftiyên wê dibin hedefa êrîşan. Têkildarî vê yekê Nuray Sancar ev nirxandin dike:

 “Desthilat an jî dewlet li Tirkiyeyê ji ber birêxistinkirina Kurdan a li başûrê welat gelekî bêzar bûye. Piştî operasyonên ji bo belavkirina Rojava, hewl da ku nexşeya demografîk bi veguheztina gel bo herêmê biguherîne û dike. Milîsên çekdar hatine bicihkirin. Sedemê vê; di dîroka komarê de têkoşîna Kurdan a ji bo wekhevî û azadiyê weke pirsgirêkeke ewlehiyê dihat dîtin. Bi salan e ji bo tepisandina vê tevgerê her rêbazê diceribîne. Ya duyem; Qerta Kurdan a ku weke ‘teror’ li ser maseyê tê danîn, ji bo Tirkiyeyê di navbera hêzên hegemonîk û dewletên li herêmê de bazar e. Ji ber ku bûrjûwaziya Tirk a ku her ku rezerva sermayê berfireh dibe asta çavbirçîtiya wê zêde dibe, refleksên xwe yên belaveyî û rantê yên pêşketî bi ezberkirina terorê dipêçe.

Îro jî Tirkiye dixwaze li Iraqê rewşeke bi vî rengî ya li Sûriyeyê pêk bîne; Em dibînin ku operasyonên li ser sînor ên li pey hev jî operasyoneke xêzkirina sînor e. Kesên têkildar jî vê yekê tînin ziman.”

‘Naxwazin her du aliyên tevgera Kurd û kedkaran bibin yek’

Nuray Sancar diyar kir ku valehiya têkoşîna hegemonyayê ya li cîhanê her roj zêdetir cesaretê dide Tirkiyeyê û sedema sêyemîn jî bi van gotinan eşkere kir: “Sedema sêyemîn jî bilindbûna têkoşîna azadiya Kurd û kedkarên bajarên Rojava ji vê yekê bandor bûne û ji rejîmê re dibin xeter. Ji ber vê jî dewlet naxwaze her du aliyên tevgera Kurd û kedkar bibin yek. Beşa herî birêxistin û dînamîkî di bin zexta domdar de digire. Tevgera kedkar niha perçebûyî û bêîstîkrar e; Lêbelê, dema ku ew serê xwe radike, ew hewl didin ku bi destwerdanên bi vî rengî paşve bixin. Ango giştî sedem; mayîndebûn, îstîkrarî û şert û mercên hebûna dewletê ye.”

‘Rojava zivrînekeke girîng e’

Endama Rizgarbûna Jinan Gamze Taşçi diyar kir ku Şoreşa Rojava hem ji bo Dîroka Şoreşgerî ya Cîhanê, hem ji bo sosyalîstan, hem jî ji bo têkoşîna jinan a enternasyonalîst xwedî girîngiyeke bingehîn e û got: “Di vê wateyê de, ne tenê tevgerên çîna herêmî an jî tevgerên jinan ên bi welatan re sînordar, rastekek heye ku tevahiya cîhanê bi hev ve girêdide. Têkoşîna ku derdikeve holê de ew e ku bandorê li pêşeroja hemû mafên cîhanê dike. Di heman demê de ji bo jinên hemû cîhanê ku di rêya rizgariya xwe de bi pêş bikevin, zivrînekeke girîng e.”

‘Têkoşîneke ku bîranîna şoreşgeran nû dike’

Gamze Taşçi diyar kir ku Şoreşa Rojava bûye cihê ku hemû şoreşgerên cîhanê bi hişmendiya xwe ya enternasyonal lê dizivirin û têkoşîna xwe di vê çarçoveyê de ava dikin û wiha dewam kir:

“Dema em ji Tirkiyeyê lê dinêrin, Eniya Azadiyê ya enternasyonal ya ku di Şoreşa Rojava de derket holê, di rastiyê de eniyeke ku ji çar aliyên cîhanê şoreşger çûn Rojava û li wir ava kirin. Dema ku em li Tirkiyeyê têdikoşin û têkoşîna gelê Kurd di bingeha dînamîkên pêkhatina Şoreşa Rojava de dibînin; dema ku me têkoşîna jinên Kurd û jinên Êzidî dît, di heman demê de me dît ku bi hevgirtina enternasyonal ya li wê derê pozîsyonek çawa afirand hem di têkbirina DAIŞ’ê û hem jî ya dagirkeriyê de. Tevî ku piştî şerê navxweyî yê Spanyayê me gelek tecrubeyên mezin û biçûk dîtin jî, di warê bidestxistina serketinê û rêxistinkirina şoreşê de yek ji mînakên me yên herî girîng Şoreşa Rojava ye. Ev têkoşînek bû ku bîranîna şoreşgerên cîhanê û ya herî girîng jî şoreşgerên Tirkiyeyê nû kir.”

‘Di hişmendiya jinan de cihekî girîng digire’

Gamze Taşçi bal kişand ser rola jinan a di şoreşê de û diyar kir ku DAIŞ bi taybetî li wir hat piştgirîkirin ku berê xwe bide jinan. Gamze Taşçi got: “Tevî hemû hêza van çeteyan, jinên li wir, weke avakerên xeta şoreşgerî ya heyî bi rêxistinbûna xwe, weke pêşengên berxwedanê, bi piştgiriya raya giştî ya cîhanê, me şahidî kir ku mafên Tirkiye û mafên cîhanê bi têkoşîn û hevgirtina şoreşgeran bi destxistin. Di rastiya xwe de jinan li wir li dijî bangên cîhadê yên rêxistinkirina dijminahiya jinan ji bo azadiya xwe ava bikin têkoşînek rêxistin kirin. Ji aliyekî ve dema ku Şoreşa Rojava dihat meşandin, ev şoreş bi pêşengiya jinan pêş ket û jinan bi rêxistinkirina têkoşîna xwe di nava wê şoreşê de rêya xwe ya azadiyê dît.” Herwiha diyar kir ku ev rewş di hişmendiya jinên ku li çar aliyê cîhanê bi taybet li Tirkiyeyê ji bo azadiya xwe têdikoşin jî cihekî mezin digire û wiha got: “Dema ku em jinên ji Tirkiyeyê têkoşîna xwe ya azadiyê bi rêxistin dikirin, me rola jinên Rojava di şoreşê de û têkoşîna wan a li dijî çeteyên mizgeftan ên wekî çeteyên DAIŞ'ê û dagirkeran nirxand û me hêz ji van girt.”

‘Em jin bi hev re xurt in’

Gamze Taşçi got: “Destkeftiyên jinan ên li Rojava ji desthilatdarî û nîzama kapîtalîst a îroyîn a emperyalîst wêdetir û li ser asta ku jinan xwe ava kirine berdewam dike”. Herwiha derbarê pêşeroja Rojava de jî ev tişt got:

“Gelek hêzên kapîtalîst ên emperyal, bi taybetî jî Tirkiye, dixwazin wê şoreşê li wir bifetisînin. Herwiha dixwazin destkeftiyên jinan li wir tune bikin. Wek jinên ji Tirkiyeyê em dizanin ku siberoja Rojava ji bo jinên hemû cîhanê xwedî nirx û girîngiyeke mezin e û parastina van destkeftiyan ji bo gihandina wan ber bi mewziyên pêşketî ve rêyeke girîng e.

Di vî warî de helwesta bingehîn a tevgera jinê û tevgera femînîst a li Tirkiyeyê helwesteke dij-kolonyalîst e. Bi taybetî piştî êrîşa dagirkeriyê ya li ser Efrînê, darên zeytûnan ên li wir ji aliyê desthilatdaran ve hatin girtin û ji wan sûd wergirt, ne tenê xweza hat talankirin, di heman demê de xwe dewlemend kirin fikra ku çima van êrîşan pêk anîn, derdixe. Ger em li dijî van êrîşên li Tirkiye, Enqere, Stenbolê dengê xwe bilind bikin, em ê bi rastî jî li dijî serweriya xwe jî deng derbixin. Em weke jinên Tirkiyeyê; Em ê bi taybet li kêleka sînorên xwe xwe bigihînin hemû jinên cîhanê û li dijî kesên jiyana jinan vediguherînin dojehê dengê xwe bilind bikin. Em jin bi hev re xurt in. Bijî hevgirtina me jinan.”