KAROLÎN BİZÎ

Beyrût - Çalakvana Mafê Mirovan û Rêvebira kampanyaya 'Netewiya min ji bo min û malbata min mafek e', Kerîma Şibo ji ajansa me re got: "Me navê kampanyayê kir Covid 1925'an, piştî Qanûna Niştimanî ya Libnanî di 1925'an de ku qanûnek kevn e û rojane zirarê dide jin û zarokên wan.

Kerîma wiha berdewam kir: "Ji dema ku nexweşiya Corona dest bi belavbûnê kir, me ji malbatên jinên Libnanî di derheqê tedbîrên ku ji hêla dewleta Libnanî ve li dijî welatiyan hatine girtin şopandin û gilî kirin. Her çend ev tedbîrên şermîn an têrê nakin jî, lê belê ji jinên Libnanî yên bi biyanî û zarokên wan ên ku bi eslê xwe hatine zewicandin ji xwe bêpar in. Ew ji destdirêjiya hemî mafên xwe yên bingehîn, civakî, aborî û heta tenduristiyê jî bêpar in. Bi vî rengî êşa wan pirtir dibe. Binpêkirinên rojane ku li dijî jinên Libnanî têne kirin, û ew biryara ku di Adar 2020'an de hate girtin dema ku welat û balafirgeh hate girtin ji bo sînorkirina belavbûna nexweşiya  Corona. Karbidest vegeriyan û destûr dan vegera Libnanî ji Nîsanê ya heman salê ji derveyî welat, lê biryarê Zarokên jinek Libnanî ku bi kesekî biyanî re zewicandî veqetand. Ji ber vê yekê, jina Libnanî bi du vebijarkan re rû bi rû ma, yan welatê xwe an jî zarokên xwe."

Kerîma Şibo pirsî, "Ev pêşdaraziya li ser jinan çi ye? malbatên ku li derveyî welêt bûn û nekarîn vegerin, hene. Heta ku dayikan daxwaz nameyek pêşkêşî balyozxaneyên Libnanî yên li derveyî welêt kir, ji wan re hat gotin ku tenê xwediyê milletê Libnanî dikare vegere. Di encamê de, gelo ew dikare zarokên xwe bihêle û vegere? Em bi danûstendina bi jinan re bi mêraniyê re rû bi rû ne, ji ber ku ew jinan pileya duyemîn dihesibînin an jî her dem kesek girêdayî ne."

'Jin li ser navê gelê Libnanî hukim dike, lê ew nikare netewetiyê bide zarokên xwe'

Kerîma Şibo diyar dike ku pêşdarazî mafê jina Libnanî û malbata wê, tevî ku di derbarê alîkariya madî ya ku dewletê ji malbatên xizan re tê dabîn kirin, her çend vana ne hemî malbat xizan bin, lê belê hin ji van malbatan şert û merc peyda dikin alîkariyê û wê forma ku ji hêla Wezareta Karûbarên Civakî ve hatibû pêşniyar kirin dagirt, lê li ser şandina vê Alîkariyê, ji wan re hat gotin ku ev alîkariya ku digihîje 400,000 lîre, ango ew pênçî dolaran derbas nake, tenê ji bo Libnaniyan, tevîku dayik Lubnanî ye û zarokên wê li Lubnanê jî  çêbûne. Kerîma wiha dibêje: "Prensîp li vir ne hewce ye, belkî prensîpek mafên mirovan ji bo hesta hemwelatîbûnê ye, ji bo ku dengê jin bi ya mêr re wekhev e. Libnan yek ji yekem welatên Erebî ye ku mafê dengdanê daye jinan, ango jin dikarin beşdarî desteya dadwerî û rêvebir bibin û her wiha karibin meqamên dadwerî jî bistînin. Jin bi navê gelê Libnanî rêve dibe, lê ew nikare wê bide netewebûn ku bibe beşek ji miletê Libnanî yê ku ew li ser navê wî serwerî dike."

Libnan di 15'ê Sibatê de li dijî nexweşiya Corona dest bi kampanyaya derzîlêdanê kir, û di bersiva pirsekê de gelo dê vaksîn li jina Libnanî ya ku bi biyaniyek û malbata wê re zewicî bandor bike an na? Kerîma  dibêje: "Banka Cîhanî, ya ku piştgiriya madî dida Libnanê ji bo kirîna vaksînan, mekanîzmaya belavkirina vaksînan diyar kir. Divê ew kampanyayek tê de hebe. Vakslêdan hemî mirovên li ser axa Libnanê ne, çi ew Libnanî be an jî niştecîh bin. Wekî din, me dê bidîta ku em bi binpêkirinên zêdetir re rû bi rû dimînin, ku ji malbatên jinên Libnanî re vakslêdanê bê par kirin."

Desthilatdariya siyasî hertim sedema nehiştina mafê jinên Libnanî ji bo netewebûna zarokên xwe bi hevsengiya demografîk ve girê dide. Kerîma Şibo îda kir ku: "Ev nîqaşên lewaz in di berjewendiya deshilatdariya siyasî de û tenê di derheqê mafê jinan de tê bikar anîn, lê dema ku mêr ji yek xerîb bizewice kesên xwedan biryara erdîngariyê nakin."

'Ferzkirina mercên li ser jinan ji bo netewiya zarokan binpêkirina mirovahiya jinê ye'

Kerîma Şibo wiha dibêje: "Maf ne dabeş in û pêdivî li vir bi tevahî qanûnî ye. Ez nikarim hemwelatiyek jin bibînim ku dikare bizewice û bibe xwedan mafê beşdariya jiyana siyasî, lê ew ne maf e ku hemwelatîbûnê bide zarokên xwe. Wekî hemwelatiyek, ez qebûl nakim ku li welatê min qanûnek hebe ku mafê min kêm bike an jî min hemwelatiyek çîna duyemîn bihesibîn e. Zagona netewbûnê divê mafên min ên jin bi mafên mêr re wekhev bike, bêyî ku ez bi kesekî biyanî re bizewicim an na, qanûn nikare mafên her welatî û hemwelatîbûnê kêm bike, pêdivî ye ku kontrol û merc li her kesî hebe, ji ber ku danîna mercên li ser jinan cûdakarî an binpêkirina mirovahiya jinan e."

Kerîma Şibo rexne li hin jinên ku beşdarî hêza siyasî bûne kir, hin ji wan vê beşdarbûnê 'Prestîj' dihesibînin, û dipirse: "Ev  jin çi rolê dilîzin? Qanûnên ku wê pêşniyar kir ji bo derbaskirina astengiyên ku nahêlin jin xwe bigihînin çi ne? mafên wan dide ? Guhertin bi tinekirina mafên me dest pê dike.

Kerîma Şibo cûdahiyê naxe navbera jin û mêran, û dibêje: "Jina ku  di desthilatê de cih diger wek mêr berpisyariya diger ser milê xwe. Axaftina min hem li jin û hem jî li mêran tê kirin, ji ber ku ez wan ji hev cuda nakim. Libnanê peymana CEDAW îmze kir, ku rakirina cûrbecûr cûdakariya li dijî jinan pêşkêşî dike. Gelo ev peyman li gorî qanûnan hat pejirandin an zagon hatin hevahengkirin? Hetanî destûrê diyar kir ku hemwelatî li pêş qanûnê di peywirên kîjan zilamek e, em hemî peywirên xwe li hember dewleta xwe dikin, ma çima em mafên xwe nagirin? Pirsgirêka me ne bi zilam re ye, lê bi zagonên baviksalarî û cûdakariyê re ye. Di van demên dawî de me dest bi bihîstina dengek kir ku em ji bo guhertina çanda gelemperî berî ku qanûnan qebûl bike dixebitin. Lê ji bilî qanûnê tiştek me mecbûr nake, ez dixwazim mafê xwe garantî bikin û hebûna xwe di qanûnê de misoger bikim."

'Çalakiyên me hişt ku rayedarên siyasî destûrê bide zarokên Libnanî ku vegerin welatê xwe'

Di derbarê gavên kampanyayê de dibêje: "Ji destpêka xwe ve, kampanyayê ji bo şopandina guhertina Zagona Niştimanî gelek daxwazan li ber Grand Serail û Civata Nûneran kir. Ji ber ku belavbûna Covid-19 li Libnanê, me çar kampanya dan destpê kirin bi mebesta daxwazkirina mafê jinan ku netewebûna xwe derbasî malbatên xwe bikin. Ji bilî çavdêriya me ji her biryarê re ku ji hêla dewletê ve hatî derxistin û bi qanûnî şopandin. Her wiha me bi saziyên fermî re têkilî datînin biryarên prosedurî derdixin. Em digel kesên pêwendîdar û yên têkildar re dixebitin û piştgiriya hiqûqî, derûnî û civakî pêşkêşî wan dikir."

Kerîma Şibo balê dikişîne ser tevgerên ku ji hêla kampanyayê ve ji yekê zêdetir hatine meşandin, bi hev re digel biryara ku zarokên jina Libnanî nahêle ku bi girtina giştî vegere Libnanêû dibêje: "Zexta ku me bi têkiliya xwe re çêkir digel aliyên pêwendîdar, medya û Komîsyona Alîkariya Bilind û danûstendina bi rayedarên jêhatî re, rayedarê ramyariyî (siyasî) kir ku biryarê ji nû ve binirxîne û malbatên jinên Libnanî hatin vegerandin."

Kerîma Şibo dibîne ku medya hevparê sereke yê meşa têkoşînê ye û wiha got: "Çapemenî hertim di nav tevgerên me de heye û dengê me radigihîne, tenê dema ku em dixwazin dengê jin û malbatên wan ragihînin, lê mixabin hin dezgehên ragihandinê bindest bûne û hin siyasetmedar û berdevkên mêvandar ên ku mafên jinan binpê dikin an boriyên ku pêşandanek pêk tînin û mijarê marjînal dikin."

'Em qanûnek ku mafên me kêm dike red dikin'

Wê got: "Du pêşnûme qanûn hene ku ji Civata Nûneran re hatine şandin ku daxwaza kampanyaya neteweyî ya min qebûl dikin, ya ku hêviya temamkirina wekheviya di navbera zayendan de ye, pêdivî ye ku ew ji hêla qanûndaner ve werin rojevê rayedar ji komîteyên peywendîdar re were veguheztin û li ser wan deng were dayîn. Em naxwazin ku kes ji me re bêje ku dem ne guncaw e. Lihevkirinek li ser mafên jinan tune û em qanûnek ku mafên jinan kêm dike red dikin. Wek mînak pêşniyara ku ji hêla Seroka Komîsyona Neteweyî ya Karûbarên Jinan, Claudine Aoun ve hatî pêşkêş kirin, çend merc , ya ku me ew red kir ji ber ku ew bandorê li ser wekheviya tekûz dike û cûdakariya nû diafirîne û alîgirî û mezhebîtiyê xurt dike."

Di nav neheqiyên ku li ser jinên Libnanî û malbatên wan hatine kirin de hin gavên ku ji hêla hikûmetên li pey hev ve hatine pejirandin hene û îsbat jî gelek in. Bi her hikûmeta nû re, Wezîrê Perwerdehiyê biryara selefê ya li ser qebûlkirina zarokên jinên Libnanî li dibistanên fermî betal dike: "Em dimînin rehîneyê hestê Wezîrê Perwerdehiyê an rayedarê siyasî û gihiştina vê tenê bi qanûnek netewperweriya dadperwer pêk tê ku bê kêmasî cûdakarî ji mêr û jinan re mafê rast dide."

Kampanyaya 'Netewebûna min ji bo min û malbata min maf e' fîlimek belgefîlm a bi navê 'Covid 1925' da destpêkirin ku ronahiyê dixe ser neheqî û pêşdaraziya ku li jina Libnanî ya ku bi xerîbek re û malbata wê re zewicî ye ji ronahiya belavbûna pandemiya corona.