NAZIHA BOUSSIDI

Tûnis – Li Tûnisê bi taybet ji sala 2011’an heta niha pirsgirêkên cidî yên hewirdorê heye, bi bilindbûna pileya germê ya gerdûnî û guherîna avhewayê bandorê li ser hemû jiyanê dike. Avakera malpera ‘Nuçeyên Hawirdor’ rojnamevan Saida Al-Zamzamî  derbarê pirsgirêkên jîngehê û di qada jîngehê de şewqdayina civakê nirxandind û bersîva pirsên me da.

‘Di qada jîngehê de pêwisti bi navarokên medyayê heye’

*Sedem çiye ku we çavdêriya jîngehê û pirsgirêkên jîngehê daye beriya hemu pirsgirêkan?

Ez rojnamevanek im ku derbarê hewirdor û avhewayê de xebat didim meşandin. Ji sala 2016’an heta niha min dest bi vê serpêhatiyê kiriye, min di demek ku pirsgirêkên jîngehê di medyayê de nedihat ditîn destpê kir. Ji ber saziyên ragihandinê gelek giringî didin siyasî û ekonomiyê, ew mijara ku giringî nedidanê jîngeh bû. Li wê derê min pirs kir çima qadek ku ez tê de pispor im nîne. Ez di vê qadê de xebat dikim pêşniyarên min yê ji bo di qada jîngehê de xebat were meşandin hebû. Ji ber wê di derbarê jîngehê û avhewayê de di avakirina xulaqkariya medyayê de min dest bi vê serpêhatiyê kir. Erka me hişmendiya jîngehê belavkirin û li beramberî jîngehê hişyarkirina hemwelatiyan e. Li Tûnisê ji bo em çanda jîngehê biguherînin û ji bo ev çand were belavkirin, pêwîstî bi naveroka medyayê heye.

Di girtina dest ya pirsgirêkan de rola medyayê çiye?

Bi dîtina min, medyaya jîngehê peyamek zelal û armanckirî heye ku reftar biguherîne, çanda jîngehê belav bike, li ser nifşên paşerojê bifikire û çavkaniyên xwe yên xwezayî biparêze. Herî dawî 'Nûçeyên Jîngehê' li Fînlandiyayê wekî balyozê jîngehê hate hilbijartin.

‘Min medyaya Tûnisê temsîl kir’

*Hevkariya wê bi welatên derve re heye?

Li Almanya, Îsviçre, Fransa, Îspanya û herî dawî jî li Finlandiya derbarê mijara jîngehê de min medyaya Tûnisê ya pispor bûye temsîl kir. Rêzek gotarên ku bi giranî li ser mijarê sekinîn hatin weşandin, ku ji hêla hemî komên ku li Fînlandiya di warê jîngehê de dixebitin hate pejirandin. Fînlandiya derbarê jîngehê de welatek pir hesas e û min fersend dît ku ez bi xwe bibînim ka wateya perwerdehiya jîngehê li vir çi ye. Min derfet dît ku ez bi pispor û mamosteyên zanîngehê li Helsinki û Italytalyayê re bibînim, yên ku ji min re gelek tişt li ser rê û bernameyên jîngehê, nemaze bingehên perwerdehiya saxlem ku ew ji zarokan re pêşkêş dikin, ji min re gotin.

 ‘Bandor li ser jiyana nifşên pêşerojê dike’

*Di nivîsa xwe ya li ser rûpela xwe ya kesane de, we diyar kir ku guherîna avhewa, ewlehiya xwarinê, teserûfa enerjiyê, nirxandina bermayiyan û vezîvirandin ji mijarên herî girîng ên dema me ne. Hûn eleqeya Tûnisê ya ji bo van mijaran çawa dinirxînin?

Me di hemî postên xwe yên medyaya civakî de li ser guherîna avhewa, zivirandina bermayiyan, aboriya şîn, aboriya kesk û di serî pêşketina domdar têgeh û agahdarî weşandine. Armanca me ew e ku em van têgehan bi ravekirina welatiyan belav bikin. Ji ber ku hawirdor bandoreke mezin li jiyana me û nifşên pêşerojê dike. Ez bawer dikim ku Tûnis gav bi gav pêşve diçe û di van demên dawî de me lêkolîn û raporên fermî dîtin ku li ser xebitîna mijara zivirandina çopê û kesk. Ev rewş alîkarî da pêşveçûna çerxa aborî û ev yek diyar bû.

‘Peyamek zela û bi wate ya medyayê heye’

*Weke rojnamevan, çi şîretên we ji bo pêşdebirina rastiya jîngehê û çareserkirina pirsgirêkên derketine pêş hene?

Hawirdor berpirsyariya hemu kesî ye û îro divê em hemû li qadekî paqij û ewle bijîn. Divê em sibê ji bo zarokên xwe jî cihek bi ewle mîsoger bikin. Emê di demek nêz de li ser vê yekê bernameyek ya televîzyonê bidin destpê kirin. Weke welat, em dixwazin heskirin û enerjiyên erênî belav bikin ji ber ku em di van salên dawî de di nav şert û mercên dijwar re derbas dibin. Weke rojnamevanek erkê min e ku prensîbên rast li ser hawirdorê belav bikim. Wek pisporekî medyayê, ez hêvî dikim ku mijara hawirdor eleqeya pêwîst werbigire û medya beşdarî pêşkêşkirina alîkariyên pêwîst bibe, bi taybet di warê hişyarî û guhertina tevgerê de. Ji ber ku medyaya hawirdor, wek guhertina reftarên welatiyan li ser hawirdor, belavkirina çanda hawirdor, hizirîna nifşên pêşerojê û parastina çavkaniyên xwe yên xwezayî de peyamek zelal û watedar heye.

‘Çavkaniyên nû dikarin bên afirandin’

*Jîngeh çawa dikare ji bêkariyê re bibe çavkanî û çareseriyek?

Jîngeh berî her tiştî çavkaniya karsaziyê ye. Çavkaniyên pratîkî yên nû dikarin bên afirandin dema ku em bermayiyan ji nû ve vegerînin, mînak çandinî dikare bi karên kesk re domdar be û dema ku em çavkaniyên nû mîna masîgirtinê biafirînin ew dikare bibe çavkaniyek kar. Gelek nûbûn hene, em dipeyivin ka sektora veguhastinê çawa dikare bi rêya jîngehê were pêşxistin. Bi taybet di serdemeke ku em bi guherîna avhewayê, kêmbûna avê, ziwabûn û çolbûnê re rû bi rû ne. Divê em wek medya girîngiyê bidin pirsgirêkên jîngehê.