LARA GOHRÎ

Mehabad – Hunermend çand, huner û baweriya her herêmê temsîl dike. Hunermendên destan jî ji ber dîroka dirêj a gelên li vî welatî dijîn, li Îranê xwedî cihekî girîng e. Yek ji hunerên destan ên herî bi nav û deng çêkirina xalîçeyan e ku dîroka wê bi hezar salan vedigere.

Nesrîn A. yek ji hostayên tevnê ye li Mehabatê ne tenê li bajarê Îranê û li welatê cîran jî weke hustayê tevnê tê naskirin û ev e 15 sal e bi karê çêkirina tevn re mijul dibe û ji bo parastin û zindî hêlana vê hunerê, di van salên dawî de gelek berhemên hunerî ên weke mehfur, çanta, ber û gelek din çêkirine û fêrî gelek xwendekaran kiriye. Derbarê hunera tevnê de berisîva pirsên me da.

Mîrateya dîrokî

Nesrîn A. diyarkir ku huera tevnê xwedî dîrokek kevn e û wiha got: “Dîroka destpêkirina hunera tevnê nêzî 3000 heta 5000 sal berî zayînê ye, ji ber hunera tevnê destpêkek bû, dîsa jî ev dîrokek gengaz e, îro ger ev huner di nav mirovan de zindî be, em deyndarê jinên koçer in. Ji ber wan ev huner din ava xwe de parastin û belav kiri û heta niha jî perwerdeya wê ya akademik tê dayîn. Di destpêkê de dema ku min dest bi kare hunera tevnê kir, li gora zaroktiya min ên ku tevin çêdikir kêmbûn. Niha ez karime fêr bibim û bigihijim astekê û xwendekaran perwerde bikim.”

 ‘Tevin li ser çar daran çêdibe’

Nesrîn A da zanîn kut evin ji darê çêdibe  û got: “Amûra tevnê ya herî girîng dar e, dar an jî çar daran ku tevin li ser tê xêzkirin, berê darîn bû, lê îro bi metal û qasên cuda tê çêkirin. Dalên berê ne pir bi kalîte bûn, lê sêwirên wan pir xweşik bûn. Berê wan rengê Runas û Navy bikar dianîn, ku tevin kevneşopîtir dikir, lê îro em têkeliya rengên kevneşopî û xeyalî bikar tînin .Der barê têlê de em du cure têlên Merîno bikar tînin, hevrîşim û hirî, ne û pir bi kalîte ye. Di dema şuştinê de rengên wê tevlihev dibin û xwedî bedewiyek eslî ye. Ji bo domdariya zêdetir û şuştin, em têlên hevrîşimê bikar tînin. Em Merinos bikar tînin. Îro, bi kar anîna nexşeyê, em dikarin li ser yek çîmentoyê û bi çend cureyên têlan tevnekê çêbikin.”

Nexşên cûr be cûr

Nesrîn A. bal kişand li ser cûrên nexşên li xalîçeyan û wiha dom kir: “Di Glimê de, me cûreyên nexşeyên cûda hene, wek nexşeyên binerd û nexşeyên kevneşopî û tevin jî dikarin nexşeyên derûnî hebin. Qalibên kevneşopî nimûne ne ku piraniya tevnên jêhatî derdikevin. Nexşeya zozanan yek ji wan nexşeyên binê erdê ye ku lawirên wekr ker, ajel û ordek li ser tevin tên çêkirin pir xweşik dibin. Carnan li gorî herêmê û carnan jî li gorî nexşe û şêweyê tevin tê guhertin. Mînak yek ji tevnên herî nav û deng tevna Kurdî tevna Saneh e. Zêdebûna xalîçeyên Saneh û şêweyên wê ku bi piranî şêweyê wê Heratî ye, bi çîçek û xêzên diagonal bi gelek rengan tên têkelkiri û ji tevnên din cûda dike.”

 ‘Bi her tevnê evînek din li ser giyana min zêde dibe’

Nesrîn. A bi bîr xist ku ji bo kesên ku derfetê wan nebi bixwe diçe gundê derdor xelkê fêrî hunera tevnê dike û got: “Di vê heyamê de ku ez kar dikim hem di warê xwendinê û hem jî di warê firoştinê de dahatê bidest bixim û heta ji bo xwendekarên xwe jî karsazî bûm û piştî perwerdehiyê min ew kir tevnkar. Min ew kesên ku dixwazin fêr bibin û derfetê wan nebû, di serma û germê de çûm gundên derdorê da ku vê hunerê fêrî wan bikim. Li bajar û parêzgehê ez wek hunermendekî têm naskirin û li welat jî planên min ên afirîner ji xwe re cih girtine. Gelek mişteriyên min ji welatên wek Iraq, Îngilîstan, Norwêc û Awustralya hene û ez beşdarî gelek pêşangehan bûm. Bi saya hunera xwe ez di warê aborî de serbixwe me û wek hunermenda tevnan statûyeke civakî ya baş min bi dest xistiye. Lê ya herî girîng ji bo min ew e ku ev huner giyanê min vedibêje û her cihek ku ez diçimê evînek din li giyanê min zêde dibe.”

‘Di hunerê de jin gelek jêhatî ne’

Nesrîn destnîşan kir ku bi hunerê jiyan dike û got: “Ez bi vê hunerê dijîm û karê xwe wek zarokê xwe dibînim û bi eşq karê xwe dikim, di gelek pirsgirêkên jiyanê de hunera min teseliya mine. Ji aliyê aborî ve jî, pêwîst e bêtir piştevaniya tevnkar û hunermendên destan bê kirin û bazarên rasterast ji bo firotina berhemên hunerî bên dabînkirin, daku kêmtir pirsgirêkên wan ji bo parastina vê hunerê hebin. Bi rastî jin gelek jêhatî ne û ji bilî karê malê wek xwarin û paqijiyê û mezinkirina zarokên xwe, min ev hunera dest a xweş jî kiriye û her roj çend saetan li kêleka tevin di rûdinim û kar dikim.

Ez dikarim  bêjim jin di karê hunerî de pir jêhatî ne û divê ji xwe bawer be, jin di civakê de di parastina hunera destan de rola sereke dilîze. Ji bo ku ez bigihîjim rewşa xwe ya niha, min gelek zehmetî derbas kir û ji bo xebata xwe rastî gelek dijberî û astengiyan hatim, lê min dev jê berneda û nehişt ku ti astengî rê li ber min bigire, ji ber vê yekê ez deyndarê jiyana xwe me. Îro karime hunera dest çêbikim.”