اسما فتحی

قاهره - زنان عضو احزاب مصری با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که از نبود سازوکارهای واضح برای توانمندسازی آنان آغاز می‌شود، همراه با فرهنگی حزبی که غالباً ماهیتی مردانه دارد. در نتیجه، برخی احزاب بیشتر درگیر مبارزه برای بقا هستند تا ایجاد پایه‌ای دموکراتیک و فراگیر و وجود کمیته‌های زنان در بسیاری از احزاب باعث شده نقش بسیاری از زنان نمادین باشد یا محدود به فعالیت‌های اجتماعی و تبلیغاتی شود.

برخی احزاب تلاش کرده‌اند مشارکت زنان را از طریق معرفی زنان به سمت‌های رهبری یا از طریق پذیرش دستورکارهای سیاسی که مسائل برابری جنسیتی را در نظر می‌گیرد، بازتعریف کنند. می‌توان گفت این تلاش‌ها محدود هستند و جریان غالبی در صحنه حزبی ایجاد نمی‌کنند، و همین امر توانمندسازی زنان در نهادهای سیاسی را فرآیندی کند و مشروط به زمینه کلی می‌سازد.

در سطح قانون‌گذاری، سیستم سهمیه‌بندی پارلمانی به افزایش درصد نمایندگی زنان در شوراهای منتخب کمک کرده است، اما این امر لزوماً بر ساختار خود احزاب تأثیر نگذاشته است. مشارکت زنان در فرآیند تصمیم‌گیری داخلی همچنان ضعیف است و نبود آموزش سیاسی، ضعف حمایت مالی و رسانه‌ای همگی عواملی هستند که توان زنان برای پیشرفت در هرم حزبی و رقابت برای سمت‌های رهبری مؤثر را محدود می‌کنند.

 

درک نادرست از سهمیه و عدم مشارکت واقعی زنان

آیه عبد الحمید، فعال و پژوهشگر حوزه زنان، با تأکید بر اینکه تغییر واقعی در وضعیت حضور زنان در احزاب مصری رخ داده است، اما این تغییر به اندازه مورد انتظار نیست، گفت: که حضور زنان افزایش یافته، اما بار اصلی بهره‌برداری و توسعه این حضور بر دوش خود زنان است.

وی در ادامه افزود: درک نادرستی از مفهوم سهمیه وجود دارد؛ هدف از سهمیه صرفاً موقتی است تا زنان بتوانند بدون آن نیز حضور خود را حفظ کنند و در عرصه عمومی فعال باشند. اما آنچه اتفاق افتاده، تکیه صرف بر سهمیه است بدون آنکه به موانعی که توانایی زنان برای مشارکت واقعی در عرصه عمومی را محدود می‌کند، پرداخته شود.

آیه عبد الحمید با تأکید بر اینکه تلاش‌هایی برای نمایندگی زنان انجام شده است، اما تا کنون به توانمندسازی واقعی و مشارکت مؤثر آنها در تصمیم‌گیری‌ها اندیشیده نشده است، گفت: «احساس می‌کنم که پس از سهمیه‌بندی، ما به‌عنوان زنان صرفاً یک عدد اضافه شدیم، نه این‌که نقش واقعی داشته باشیم.»

وی بر این باور است که تغییر واقعی تنها با برقراری واقعی برابری در حقوق و وظایف حاصل می‌شود و تأکید کرد که جامعه و جوانان احزاب هنوز نیازمند آموزش سیاسی هستند تا مشارکت زنان در زندگی عمومی پذیرفته شود، زیرا هنوز در میان گروه‌های مختلف مقاومت و مخالفت وجود دارد.

 

 

زنان فعال در بیشتر احزاب و نگرش نسبت به آنها تغییر کرده است

هدی عقبی، مسئول جامعه مدنی در شهر جیزه از حزب دموکراتیک اجتماعی مصر، گفت که حذف زنان از احزاب امری است که امروز دیگر وجود ندارد و تأکید کرد که وضعیت زنان در حال بهبود است. به گفته او، چنین وضعیتی شاید در گذشته وجود داشت، اما حال حاضر کاملاً متفاوت است.

وی با تاکید بر اینکه توانمندسازی زنان نباید محدود به یک حزب خاص باشد، بلکه مسئولیتی جمعی است که شامل همه طرف‌ها می‌شود، گفت: این امر از طریق مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌ها و تضمین حضور آنها در موقعیت‌های تأثیرگذار و دیگر حوزه‌های حیاتی محقق می‌شود. وی با اشاره به اینکه تعدادی از نمایندگان زن از مجلس نمایندگان به مجلس شورا راه یافته‌اند، تأکید کرد که آنها به طور فعال در مجامع عمومی مختلف مشارکت دارند.

هدی عقبی در مورد تجربه شخصی خود، می‌گوید که فعالیت سیاسی خود را سه سال پیش آغاز کرده و در طول این مدت، به لطف آموزش‌ها و مباحثات عمومی که در آن شرکت کرده، تجربیات زیادی کسب کرده است.

وی در خصوص وضعیت شهرهای دور از مرکز، چه در ساحل شمالی و چه در صعيد مصر، تأکید کرد که احزاب در آن مناطق دفاتری دارند که به‌طور مستمر با آنها کار می‌شود. این دفاتر بازدیدهای دوره‌ای برای آموزش نیروها و مشارکت آنها در فعالیت‌ها برگزار می‌کنند و همچنین آنان برای حضور در جلسات مرکزی به قاهره دعوت می‌شوند. او معتقد است که این رویکرد نقش بسزایی در شکستن تمرکزگرایی و تقویت ارتباط میان مناطق مختلف دارد.

 

 

سهمیه‌بندی و نقش مؤثر آن

هدیر احمد، وکیل و پژوهشگر حقوقی، معتقد است که نظام سهمیه‌بندی در رهبری‌های سیاسی و قضایی، حضور و نمایندگی زنان را زنده کرده و شاخص مشارکت زنان به‌طور کلی نسبت به دوره‌های گذشته افزایش یافته است.

وی با اشاره به اینکه با نگاه به شکل‌گیری مجلس شورا در دوره اخیر، حجم نمایندگی زنان آشکار است، مشابه پارلمان گذشته که بالاترین درصد نمایندگی زنان و نیز سمت‌های اصلی و مهم دولتی را داشت، گفت: این امر نشان‌دهنده این است که مشارکت زنان ناشی از اراده سیاسی واقعی است.

هدیر احمد افزود که نقش زنان در احزاب تنها محدود به پرداختن به مسائل اقتصادی یا اجتماعی نیست، بلکه به بعد اقتصادی نیز توجه دارد و پیام عدم تبعیض میان جنسیت‌ها را از طریق مشارکت فعال زنان در میزهای مختلف و همه فضاها منتقل می‌کند.

وی در مورد فرآیند تصمیم‌گیری در احزاب مصر، معتقد است که جایگاه زنان هنوز به اندازه مورد انتظار گسترده نیست، اما تحرک واقعی و تمایل به مشارکت زنان وجود دارد که به بهبود وضعیت روز به روز کمک می‌کند.

شایان ذکر است که تقویت حضور زنان در احزاب مصری تنها به ایجاد فرصت‌های ظاهری محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند بازسازی فرهنگ حزبی بر پایه اصول دموکراتیک است که مشارکت عادلانه را تضمین کند. توانمندسازی سیاسی زنان، گامی به سوی احیای حیات حزبی و بازگرداندن اعتماد به فعالیت‌های عمومی به‌عنوان ابزار تغییر اجتماعی و سیاسی در مصر است.