زنان سوری؛ چالش‌های مهاجرت و رؤیای بازگشت
زنان پناهنده سوری میان اشتیاق بازگشت به وطن و انتظار برای روشن شدن شرایط مبهم جامعه سوریه در کشمکش هستند.
اسماء فتحی
قاهره - زنان سوری، به‌ویژه آنان که ناگزیر به ترک وطن و اقامت در کشورهای دیگر شده‌اند، با واقعیت‌های تلخی مواجه هستند. این گروه با تبعات نگرش‌های کلیشه‌ای به زنان و به حاشیه رانده شدن در جوامع میزبان روبرو می‌شوند. علاوه بر این، به دلیل تابعیت خارجی از بسیاری حقوق شهروندی محروم می‌مانند.
این مشکلات محدود به یک کشور نیست و در تمام کشورهای پذیرنده پناهنده و مهاجر مشاهده می‌شود. شرایط جنگی وضعیت را دشوارتر کرده است، به گونه‌ای که بسیاری از زنان به ناچار شرایطی را می‌پذیرند که در وضعیت عادی هرگز به آن تن نمی‌دادند؛ مانند بهره‌کشی، تحمل فشار و حتی در مواردی پرداخت رشوه، زیرا امکان بازگشت به کشور برایشان وجود ندارد.
در مصر، وضعیت زنان سوری نسبت به سایر ملیت‌ها متمایز است. به گفته ندی عبدی، زن سوری مقیم مصر، او با مشکلات حادی که منجر به خروج اجباری از کشور شود مواجه نیست. وی که در دانشگاه‌های مصر تحصیل کرده و به استخدام درآمده، عمده‌ترین مسئله را ماهیت کار و میزان تطابق آن با موقعیت خود می‌داند.
احساسات آشفته و اشتیاق مستمر به وطن
ندی عبدی تصریح می‌کند: «احساس غربت و رنج، همراه همیشگی پناهندگان است، به‌ویژه برای کسانی که درگیری‌ها و جنگ آنان را به ترک وطن و زندگی در سرزمین‌های دیگر واداشته و مجبور به آغاز دوباره روابط در تمام سطوح کرده است.» به گفته وی، زنان پناهنده نیازمند زمان هستند تا با واقعیت جدید و پیچیدگی‌های آن سازگار شوند و زندگی را از نو بنا کنند.
وی بر این باور است که احساس غربت شاید با گذر زمان کمرنگ شود، اما احساس فقدان همچنان بر مهاجران سایه می‌افکند و با گذشت زمان از میان نمی‌رود. آنان ممکن است با شرایط جدید کنار بیایند، اما اشتیاق به زندگی در وطن، علی‌رغم تلاش برای ساختن جامعه‌ای نو، همچنان پابرجاست.
سوریه و مسئله بازگشت مهاجران
پس از سقوط نظام سوریه، پناهندگان به دو گروه تقسیم شده‌اند: گروهی که مشتاق بازگشت و مشارکت در بازسازی هستند و گروهی که معتقدند وضعیت امیدبخش نیست و برای تصمیم‌گیری به زمان بیشتری نیاز دارند. برخی نیز پس از استقرار و یافتن سرپناه مطمئن، ترجیح می‌دهند در کشورهای میزبان بمانند. با این حال، اکثریت خواهان بازگشت به وطن هستند، اما ابهام در صحنه داخلی سوریه آنان را به انتظار واداشته تا تصویر روشن‌تری از وضعیت بازسازی شکل گیرد.
چالش‌های متعدد در غربت
ندی عبید خاطرنشان می‌سازد که مهاجران، به‌ویژه زنان، در خارج از وطن با چالش‌های متعددی روبرو هستند. با وجود فرصت‌های شغلی، این موقعیت‌ها اغلب با تحصیلات یا جایگاه اجتماعی متقاضیان کار تناسبی ندارد. وی که در دانشگاه‌های مصر تحصیل کرده، اکنون در موقعیت شغلی مناسبی قرار دارد و مسیر حرفه‌ای خود را بدون مانعی که سد راه آرزوهایش شود، ادامه می‌دهد.
وی به حمایت‌های مؤثر دوستان و اطرافیان اشاره می‌کند و معتقد است راه‌حل اکثر بحران‌های زنان مهاجر، همبستگی و ایجاد فضای امن در میان خود است. این امر آنان را قادر می‌سازد تا برای سازگاری با زندگی مشترک، که همه افراد در آن یکپارچه می‌شوند، از یکدیگر حمایت کنند.
به گفته وی، شرایط اقتصادی مصر برای همگان، چه مهاجر و چه شهروند، دشوار است و این امر مستلزم درک و آگاهی واقع‌بینانه است. رویارویی با چالش‌ها نیازمند همبستگی است. او که در مصر پرورش یافته و به حضور در این کشور افتخار می‌کند، همچنان دلتنگ سوریه است و بر این باور است که تمامی مردان و زنان سوری به بازگشت امید دارند. برخی عملاً بازگشته‌اند و بقیه منتظر هستند تا اوضاع روشن‌تر شود.