ناوەندی هەواڵ

ئالاسکا ویلایەتێکە کە دەکەوێتە ڕۆژئاوای ویلایەتە یەکگرتووەکان لە باکووری ڕۆژئاوای ئەمریکا، سنووری پارێزگای کەنەدی کۆلۆمبیای بەریتانی و ناوچەی یوکۆن لە ڕۆژهەڵاتەوە و سنوورێکی دەریایی هاوبەش دەکات لەگەڵ ئۆکرۆگی خۆبەڕێوەبەریی فیدراسیۆنی ڕووسیا لە ڕۆژئاوا.

 

شەختە سەهۆڵییەکانی ئالاسکا بۆ ملیۆنان ساڵە دیمەنەکانی دەوروبەریان دروست کردووەو هەموو گەشتەکانی شازادەکانی ئالاسکا بەلایەنی کەمەوە یەک ئەزموونی سەیرکردنی سەهۆڵ لەخۆ دەگرێت.

 

شەختە سەهۆڵییەکانی "زەوی گەورە" بۆ هەندێک سەرکەشی بەردەستە و ئامادەن بۆ گەڕان و توێژینەوەکردن تیایدا، لەگەڵ زیاتر لە ٥٠ ساڵ لە ئەزموونەکان بۆ ئەلاسکا چااوەرێی ئەوە دەکرێت کە ئەو سەرسامییە بێهاوتایانە نیشان بدرێت.

 

ئالاسکا گەورەترین ناوچەی چڕکردنەوەی شەختە سەهۆڵییەکانی هەیە، نزیکەی ١٠٠ هەزار لەوان نزیکەی ٣٠٠ هەزار میل چوارگۆشە دادەپۆشێت، شەختە سەهۆڵییە کەنارییەکان دەستگەیشتن پێیان ئاسانترە و زیاتر لە ٦٠ شەختەی سەهۆڵی لە ٥٠ میلدا کۆبووەتەوە.

 

سەرچاوەی ئاوی نوێی ئالاسکا  ژمارەیەکی زۆرە کە ژمارەکان قورسن بۆ تێگەیشتن، کە بریتین لە هەر سەرچاوەیەکی ئاوی بۆ ناو شەختەکان وەک ئاوی باراناو کە بڕی ساڵانەی بریتیە لە٦٥٠  ملیۆن دۆنم پێ، لەگەڵ بری ئاوی هاتوو لە کەنەداوە کە ١٥٠ ملیۆن دۆنم پێیە، ئالاسکا نزیکەی یەک لەسەر سێی کۆی گشتی پێکدەهێنێت.

 

هەروەها دەریاچەی لیامنا سەرنجی ماسی سەلەمۆن ڕادەکێشێت بۆ سەر ڕووباری کڤیچاک لە باشووری ئالاسکا کە ٩٨٨ پێ قوڵە، زیاتر لە ١٠٠٠ میل دووجا لە نەخشەی ئالاسکا بڵاو دەبێتەوە و  لە ١٠ گەورەترین دەریاچەکانی ئەمریکایە.

 

ئالاسکا ئاوی زیاتری لە شەختە سەهۆڵییەکاندا  تیادا هەڵگیراوە لە هەر شوێنێکی دەرەوەی گرینلاند و ئەنتارکتیکا، هەروەک زۆربەی بەشەکانی دیکەی ئالاسکا لە هاویندا بەرزی پلەی گەرما تێدەپەڕێنن کە بەفر و سەهۆڵ دەگۆڕن بۆ ئاو، کاتی ئەوە هاتووە کە دەوڵەمەندیی ناوچەکە لە سەرچاوەی ئاوییدا بۆ مرۆڤ هەستی پێبکرێت و لە نەوت یان گاز بە گرنگتر بزانێت.

 

بازرگانێک جارێک هەوڵیدا چارەسەری ئەوە بکات لە ماوەی دووەم خولی وەک پارێزگاری ئالاسکا لە ساڵانی ١٩٩٠ کاندا، والی هیکل پێشنیاری ناردنەوەی هەندێک لە ئاوی سازگاری ئالاسکای کرد بۆ کالیفۆرنیا، ئەو پێشبینی بۆرییەکی ژێر زەوی کرد کە ئاو لە ڕووباری ستیکن لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئالاسکا یان ڕووباری مسی نزیک کۆردۆڤا بۆ کالیفۆرنیا هەڵبگرێت.