ئیخلاس حەمرونی

 

تونس- گۆڕانی کەشوهەوا بوارێکی زانستییە و کاریگەری لەسەر هەموو زیندەوەرە زیندووەکان هەیە، بەهۆی کاریگەرییە نەرێنییەکەی لەسەر شێوازی ژیان و بەهۆی ناسەقامگیری نیشانەکانیەوە بارودۆخەکە قورستر دەکات، لە تونسیش کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لەم ساڵانەی دواییدا ئاشکرا بوون و کاریگەری لەسەر هەموو مرۆڤەکان بەتایبەتی ژنان کردووە.

 

لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسەکەمان، ڕوزە قەفراج، شارەزا و ڕاوێژکار لە سیاسەتی سەرچاوە ئاوییەکان و خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی کەشوهەوا، تیشکی خستە سەر ئەم بابەتە و ئاماژەی بە کاریگەرییەکانی کرد بەتایبەتی لەسەر ژنان، هەم ئەوانەی لە ناوچە شاریەکان دەژین و هەمیش ئەوانەی لە گوندەکان دەژین.

 

گۆڕانی کەشوهەوا لە تونس چییە؟

داتای کیشوەری بەدرێژایی ساڵ لەبەردەستدایە بۆ کەشوهەوا، وەک تێکڕای پلەی گەرمی و ڕێژەی بارانبارین، بەڵام ئەم نیشانانە ناجێگیر بوون و لەبەر ئەوە کەشوهەوا ناجێگیر بووە، چونکە ئەو بارانەی کە لە زستاندا دەباری لەوانەیە لە بەهار یان هاویندا ببارێت.

 

ئەم گۆڕانکارییانە بەهۆی وشکەساڵی و بارانبارینی زۆر یان لافاوەوە دروست بوون، ئەمەش بەهۆی زیادبوونی دەرچوونی گازی خانووبەرە لە بەرگەهەوادا ڕوودەدات کە مرۆڤ بەهۆی  "ئۆتۆمبێل، فڕۆکە و چەندین ماددەی کیمیایی" دروست دەکات و هەروەها بەهۆی کرداری چالاکی کشتوکاڵی و پیشەسازی و گەشتیاری کە دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی و ئەمەش دەبێتە هۆی ناهاوسەنگی کەشوهەوا.

 

لە ئەنجامی ئەم گۆڕانکارییانەدا، تونس بۆ پێنجەم ساڵ بەهۆی وشکەساڵییەوە دەناڵێنێت، کە بووەتە هۆی کەمبوونەوەی داهاتی ئاو لە بەنداوەکان و نەبوونی نوێکردنەوەی خشتەی ژێر زەوی.

 

گۆڕانی کەشوهەوا دەتواندرێت پێناسە بکرێت وەک ناهاوسەنگی سووڕی ئاوی زەوی، کە دەبێتە هۆی هێشتنەوەی بارانبارین لە هەندێک ناوچەدا و دەبێتە هۆی وشکەساڵی و بارانبارینی زۆر لە ناوچەکانی تردا.

 

کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر ژنان لە تونس چین؟

ئەم کاریگەرییانە لە نێوان شارەکان "شارەکانی وەک تونس، سوس و سفاکس" و گوندەکان "ناوچە ناوخۆیی و لادێییەکان کە خۆراک بەرهەم دەهێنن" دەگۆڕێت، سەبارەت بە ژنان لە شارەکاندا، وشکەساڵی بەردەوام دەبێتە هۆی بڕینی ئاو لە ماڵەکاندا، کە کاریگەری نەرێنی لەسەر ژنان دەبێت و کاتەکانیان سنووردار دەکات بۆ بەشداریکردن لە نێوان کارکردن لە دەرەوەی ماڵەوەو ماڵەوەدا، دەبێت کارەکانیان لە کاتێکی دیاریکراودا تەواو بکەن، کە دەبێتە هۆی گرژی و فشاری دەروونی.

 

بەرزبوونەوەی پلەی گەرما لە شارەکاندا هدەبێتە هۆی چەندین نەخۆشی و تێچوونی ماددی کە کاریگەری لەسەر بەرهەمهێنانی خێزان و پەیوەندی نێوان هاوژینەکان و منداڵەکانیش هەیە، ئەم بارودۆخە وا لە ژنان دەکات لەو ناوچانەدا "بێ ئومێد" بن، بەتایبەتی ئەگەر بارانێکی زۆر یان لافاو بەردەوام بێت، کە دەرئەنجامەکانی لە ناوچە شاریەکاندا قورسترن.

 

سەبارەت بەو ژنانەی لە گوندەکان دەژین، ڕوزە قەفراج دەڵێت ژنان بە کار، کەشوهەوا و زەوی کاریگەرییان لەسەر دروست دەبێت، کاتێک پلەی گەرما لە هاویندا بەرز دەبێتەوە، ژن ناچار دەبێت لە نزیکەی کاتژمێر ٥:٠٠ی سەر لە بەیانی بچێتە دەرەوە، چونکە لە کاتژمێر ۱٠:٠٠ دەست بە کار کردن دەکات، لەم حاڵەتەدا کاتی کارکردن زۆر توند دەبێت، بەتایبەتی لە نێوان مانگەکانی ئایار و ئابدا، بەمەش ماندوو دەبێت، بەتایبەتی لەو کاتەوەی کە نزیکەی کیلۆمەترێک یان دوو کیلۆمەتر بە پێ دەڕوات بۆ ئەوەی بگاتە شوێنی کارەکەی، لە هەندێک حاڵەتی دیکەدا لۆری بە کرێ بەکاردەهێندرێت بۆ گواستنەوەی ژنانی جوتیار، ئەمەش پارێزاو نییە و بەهۆی ڕووداوەکانەوە نازناوی لۆری مردنە. 

 

هەموو ئەم بارودۆخانە وا لە ژنانی گوندنشین دەکەن کاریگەرییان لەسەربێت، ئەگەر لە ماڵەوە بمێننەوە، بژێوی ژیانی لەدەست دەدات، ئەگەر بچێتە دەرەوە، ڕووبەڕووی ماندووبوون دەبیتەوە، ئەمەش ئەگەر کار بەردەست بێت، چونکە لە ساڵانی وشکەساڵیدا، بەدەستهێنانی کار بەهۆی نەبوونی ئاوی ئاودێری و نەبوونی ئاوی بارانەوە زەحمەت دەبێت، کە دەبێتە هۆی کەمی بەرهەمی کشتوکاڵی. 

 

ئەی کاریگەرییەکانی ئاگرکەوتنەوە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەواوە چین؟

کێشەیەکی دیکەی پەیوەندیدار بە گۆڕانی کەشوهەوا ئاگرکەوتنەوەیە، کە هەندێک جار دروست دەکرێن، بەڵام زۆرجار بەهۆی بەرزی پلەی گەرماوە دەبێت.

 

لە ئەنجامدا، ئەو ژنانەی لە نزیک دارستانەکان دەژین، بژێوی ژیانیان لەدەست دەدەن، بەزۆری ئاژەڵداری، چونکە ١٠%ی تونسییەکان لە دارستانەکاندا دەژین، زۆربەی ئەو ژنانەی لەوێن بەهۆی ئاگرکەوتنەوەی دارستانەکان و چالاکییەکانی ماوەی ٥ بۆ ٦ ساڵە زیانیان بەرکەوتووە.

 

هەموو گۆڕانکارییەکانی کەشوهەوا، جا ئەوان بەردەوام بن لە لافاو یان ئاگرکەوتنەوە، وا لە ژنانی گوندنشین دەکەن لە دۆخێکی بەردەوامدا بژین و چیتر ناتوانن هیچ چالاکییەک مسۆگەر بکەن، یان بەرنامەیان بۆ دابین بکەن، چونکە گۆڕانی کەشوهەوا بەردەوام بووە، ئەمە کاریگەری نەرێنی لەسەر دەروونی و ئاسوودەیی ژن دەکات و وای لێدەکات هەمیشە لە دۆخی بیرکردنەوەدا بێت بۆ ئەوەی چارەسەری کێشەکانی بدۆزێتەوە.